Czy zasady przyznawania dopłat rolno-środowiskowo-klimatycznych ulegną zmianie?

Ministerstwo rolnictwa opracowało i przesłało do konsultacji społecznych projekt rozporządzenia „w sprawie szczegółowych warunków i szczegółowego trybu przyznawania i wypłaty płatności rolno-środowiskowo-klimatycznych w ramach Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023–2027”.  

- Projektowane rozporządzenie ustanawia regulacje prawne w zakresie płatności rolno środowiskowo- klimatycznych podobne do tych jakie obowiązywały w latach 2014–2020 w ramach Działania rolno-środowiskowo-klimatycznego objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020. Różnice wynikają ze zmian w przepisach unijnych, doświadczeń wyniesionych z poprzedniego okresu programowania oraz konieczności realizacji dodatkowych potrzeb środowiskowo-klimatycznych i z zakresu ochrony zasobów genetycznych – czytamy w uzasadnieniu projektu. 

Jakie będą zmiany w przepisach o dopłatach środowiskowo-klimatycznych? 

Do istotnych różnic należą:

• zwiększenie od 2023 r. stawek płatności we wszystkich rodzajach interwencji w stosunku do obecnie obowiązujących (w stosunku do 2022 r. stawki płatności zostaną, co do zasady, zwiększone średnio o ok. 16%). Ponadto, w przypadku Interwencji 6. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie – stawki płatności zostaną zróżnicowane ze względu na użytkowość zwierząt, np. w wariantach dotyczących zachowanie lokalnych ras bydła –użytkowanie mleczne i mięsne, wprowadzona zostanie płatność dodatkowa do buhajów (jednorazowa do danej szt.); w wariancie dotyczącym zachowanie lokalnych ras koni – zostaną wydzielone rasy, tj.: konie małopolskie i wielkopolskie, konie śląskie, koniki polskie i huculskie oraz konie zimnokrwiste w typie sztumskim i sokólskim;
• wdrożenie od 2023 r. nowych instrumentów wsparcia, tj. interwencji dedykowanej ekstensywnemu użytkowaniu rolniczemu na trwałych użytkach zielonych na obszarach Natura 2000 – Interwencja 3. Ekstensywne TUZ na obszarach Natura 2000 oraz interwencji mającej na celu wzmocnienie ochrony bioróżnorodności gruntów ornych na obszarach wiejskich – Interwencja 7. Bioróżnorodność na gruntach ornych (z wariantami: Wariant 1. Wieloletnie pasy kwietne i Wariant 2. Ogródki bioróżnorodności); 
• w Interwencji 2. Ochrona cennych siedlisk i zagrożonych gatunków poza obszarami Natura 2000 wsparcie będzie obejmowało również na ochronę zagrożonych gatunków ptaków;
• rezygnacja ze sporządzania planu działalności rolnośrodowiskowej dla Interwencji 6. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie;
• w przypadku interwencji: 1. Ochrona cennych siedlisk i zagrożonych gatunków na obszarach Natura 2000 oraz 2. Ochrona cennych siedlisk i zagrożonych gatunków poza obszarami Natura 2000 – brak konieczności sporządzania inwentaryzacji przyrodniczych w sytuacji, gdy siedliska przyrodnicze/gatunki ptaków (wodniczka, dubelt) będą wskazane w obowiązujących planach ochrony/planach zadań ochronnych lub w warstwach GIS wynikających z monitoringu Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska (GIOŚ). 

Więcej o wzroście stawek dopłat rolno-środowiskowo-klimatycznych przeczytasz tutaj: Wzrosną płatności rolno-środowiskowo-klimatyczne. Jakie stawki w 2023?

Kto może dostać pieniądze z funduszu rolno-środowiskowo-klimatycznego?

W projekcie rozporządzenia wskazano kto może być beneficjentem płatności w ramach interwencji rolno-środowiskowo-klimatycznych. Zgodnie z unijnymi przepisami płatności te przyznaje się rolnikowi lub innemu beneficjentowi, zwanemu w projekcie rozporządzenia „zarządcą”. 

Aby płatność rolno-środowiskowo-klimatyczna mogła zostać przyznana, rolnik lub zarządca musi spełniać nie tylko warunki określone w ustawie o PS 2023-2027, ale także szczegółowe warunki przyznania płatności rolno-środowiskowo-klimatycznej w ramach określonych interwencji lub ich wariantów określone w projekcie rozporządzenia. 

Przede wszystkim rolnik lub zarządca muszą realizować 5-letnie zobowiązanie rolno-środowiskowo-klimatyczne, które obejmuje określone wymogi w ramach interwencji lub ich wariantów. W rozporządzeniu wskazano czym jest zobowiązanie rolno-środowiskowo-klimatyczne, określając je jako realizowanie określonych wymogów w ramach jednego wariantu albo jednej interwencji – w przypadku, gdy interwencja nie obejmuje wariantu. Tak więc jeśli rolnik lub zarządca realizuje kilka wariantów (lub interwencji, jeśli interwencja nie składa się z wariantów), realizuje równocześnie kilka zobowiązań rolno-środowiskowo-klimatycznych. W przypadku interwencji Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie zobowiązanie realizowane jest w ramach jednej rasy lokalnej zwierząt. Każde z tych zobowiązań ma swój 5-cio letni okres realizacji. 

Poziom bazowy w dopłatach rolno-środowiskowych: co to jest?

Ponadto, interwencja rolno-środowiskowo-klimatyczna (lub jej wariant) jest realizowana, jeżeli jej wymogi wykraczają ponad podstawowe wymagania, w ramach określonej interwencji (lub w jej wariancie) tzw. poziom bazowy. W załączniku nr 1 do projektu rozporządzenia określono odnośne minimalne wymogi dotyczące stosowania nawozów i środków ochrony roślin oraz inne odpowiedne obowiązkowe wymogi ustanowione na mocy prawa krajowego. 

Ile zobowiązań możne realizować rolnik w programie dopłat środowiskowych?  

Projektowane rozporządzenie dopuszcza realizację jednocześnie więcej niż jednego takiego samego zobowiązania rolno-środowiskowo-klimatycznego (tj. w ramach tego samego wariantu lub interwencji jeśli nie ma ona wariantów) pod warunkiem, że zostały podjęte w różnych latach. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy beneficjent kontynuuje realizację takiego samego zobowiązania podjętego przez innego rolnika lub zarządcę – wówczas takie same zobowiązania mogą być realizowane, mimo że zostały podjęte w tym samym roku. 

Zgodnie z projektem rozporządzenia, takie same zobowiązania rolno-środowiskowo-klimatyczne mogą być realizowane w ramach wariantów Interwencji 1. Ochrona cennych siedlisk i zagrożonych gatunków na obszarach Natura 2000 oraz Interwencji 2. Ochrona cennych siedlisk i zagrożonych gatunków poza obszarami Natura 2000, a także Interwencji 3. Ekstensywne użytkowanie łąk i pastwisk na obszarach Natura 2000, Interwencji 4. Zachowanie sadów tradycyjnych odmian drzew owocowych oraz Interwencji 7. Bioróżnorodność na gruntach ornych.
W przypadku gdy rolnik kontynuuje realizację takiego samego zobowiązania rolno-środowiskowo-klimatycznego podjętego przez innego rolnika –możliwa będzie realizacja takich samych zobowiązań również w ramach wariantów Interwencji 5. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie i Interwencji 6. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie. 

W przypadku interwencji Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie rolnik nie może realizować zobowiązania w ramach danego wariantu w ramach danej rasy lokalnej zwierząt, jeżeli realizuje jednocześnie analogiczne zobowiązanie w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 (PROW 2014-2020). Wyjątkiem jest m.in sytuacja kiedy rolnik kontynuuje realizację zobowiązania rolno-środowiskowo-klimatycznego podjętego przez innego rolnika lub realizuje zobowiązanie PROW 2014-2020 w ramach danej rasy krów lub loch i podejmie się realizacji zobowiązania rolno-środowiskowo-klimatycznego, którym będą objęte wyłącznie samce tej samej rasy.  

Jakie są obowiązki beneficjenta dotacji? 

Rolnik lub zarządca podejmując się realizacji zobowiązania rolno-środowiskowo-klimatycznego, poza realizacją szczegółowych wymogów określonego zobowiązania, które zostały określone w załączniku nr 2 do rozporządzenia, zobowiązany jest także do wypełniania wymogów wspólnych, do których należą: 

• posiadanie planu działalności rolnośrodowiskowej (w przypadku wszystkich interwencji za wyjątkiem Interwencji 6. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie); plan działalności rolnośrodowiskowej sporządza się odpowiednio przy udziale doradcy rolnośrodowiskowego lub eksperta przyrodniczego (w zależności jakich wymogów dotyczy zobowiązanie) w terminie do 25 dni od dnia, w którym upływa termin składania wniosków o przyznanie płatności rolno-środowiskowo klimatycznej. 
• prowadzenie rejestru działalności rolnośrodowiskowej (w przypadku wszystkich interwencji za wyjątkiem Interwencji 6. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie), który zawiera wykaz działań agrotechnicznych, w tym zastosowania nawozów i wykonania zabiegów przy użyciu środków ochrony roślin oraz wykaz wypasów zwierząt – w przypadku prowadzenia wypasu;  
• posiadanie dokumentacji przyrodniczej stanowiącej szczegółową charakterystykę danego siedliska przyrodniczego lub siedliska lęgowego ptaków, sporządzonej przez eksperta przyrodniczego, w przypadku Interwencji 1. Ochrona cennych siedlisk i zagrożonych gatunków na obszarach Natura 2000 oraz Interwencji 2. Ochrona cennych siedlisk i zagrożonych gatunków poza obszarami Natura 2000.

Rozporządzenie szczegółowo reguluje także sytuacje, w których posiadanie dokumentacji nie jest wymagane. 

W przypadku gdy rolnik realizuje zobowiązanie rolno-środowiskowo-klimatyczne i jednocześnie zobowiązanie ekologiczne w ramach Planu Strategicznego lub PROW 2014-2020 lub zobowiązanie rolno-środowiskowo-klimatyczne PROW 2014-2020, rejestry działalności rolnośrodowiskowej mogą być prowadzone na jednym formularzu z rejestrami działalności ekologicznej.

Jakie są terminy wypłaty dotacji rolno-środowiskowych? 

Zobowiązanie rolno-środowiskowo-klimatyczne realizowane jest od dnia 15 marca roku, w którym beneficjent złożył wniosek o przyznanie pierwszej płatności rolno-środowiskowo-klimatycznej. Jest ono kontynuowane w kolejnych latach nawet w przypadku, gdy m.in. beneficjent nie złożył wniosku o przyznanie kolejnej płatności rolno-środowiskowo-klimatycznej.

Gdzie rolnik musi zgłosić wielkość i obszar realizacji zobowiązania?

Rozporządzenia wskazuje, że co do zasady, wielkość obszaru objętego zobowiązaniem rolno-środowiskowo-klimatycznym oraz miejsce jego realizacji, które z określonymi wyjątkami nie podlega zmianie w trakcie jego realizacji. Zmiany zobowiązania rolno-środowiskowo-klimatycznego zgłasza się kierownikowi biura powiatowego Agencji we wniosku o przyznanie płatności rolno-środowiskowo-klimatycznej za rok, w którym rolnik lub zarządca realizuje zmienione zobowiązanie rolno-środowiskowo-klimatyczne. 

Ile płatności przysługuje do jednego obszaru?

Płatność rolno-środowiskowo-klimatyczna do tego samego obszaru może być przyznana z tytułu realizacji tylko jednego zobowiązania rolno-środowiskowo-klimatycznego. Oznacza to brak możliwości realizacji na jednym obszarze (jednej działce rolnej) kilku zobowiązań rolno-środowiskowo-klimatycznych. Biorąc jednak pod uwagę potencjalną możliwość wnioskowania przez rolnika lub zarządcę o realizację dwóch zobowiązań na jednym obszarze, skazano, że w przypadku gdy rolnik lub zarządca ubiega się o przyznanie płatności rolno-środowiskowo-klimatycznej do tego samego obszaru z tytułu realizacji więcej niż jednego zobowiązania – zostanie mu przyznana płatność z tytułu realizacji zobowiązania, w ramach którego przewidziano wyższą stawkę płatności do 1 ha. To rozwiązanie pozwoli w jednoznaczny sposób rozstrzygać przypadki deklarowania kilku zobowiązań do jednego obszaru. 

Ponadto, jeżeli na danym obszarze jest realizowane zobowiązanie ekologiczne w ramach PS, zobowiązanie ekologiczne PROW 2014-2020 lub zobowiązanie rolno-środowiskowo-klimatyczne PROW 2014-2020 to do tego obszaru nie przysługuje płatność rolno-środowiskowo-klimatyczna. Określono także wyjątki od tej reguły. Regulacja ta ma na celu uniknięcie podwójnego finansowania utraconych korzyści związanych z realizacja tych zobowiązań. 

Jaki może być minimalny obszar realizacji dopłaty?

Płatność rolno-środowiskowo-klimatyczna jest przyznawana do powierzchni działki rolnej lub powierzchni jednostki gruntu nierolniczego będącego obszarem kwalifikującym się do przyznania płatności rolno-środowiskowo-klimatycznych, czyli „działki przyrodniczej” o powierzchni co najmniej 0,1 ha lub do sztuk zwierząt (w przypadku Interwencji 6. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie. 

Jakie są zasady dofinansowania rolno-środowiskowo-klimatycznego?

Projekt rozporządzenia określa rodzaje użytków rolnych i obszarów przyrodniczych, które mogą być objęte konkretnym zobowiązaniem rolno-środowiskowo-klimatycznym oraz wskazano dodatkowe warunki jakie muszą zostać spełnione, aby możliwym było przyznanie płatności rolno-środowiskowo-klimatycznej w ramach konkretnego zobowiązania. 

Co trzeba zawrzeć we wniosku o płatność? 

Wniosek o przyznanie płatności rolno-środowiskowo-klimatycznej, poza elementami podania określonymi w przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego, z wyłączeniem adresu, zawiera m.in.:  

• oświadczenie o położeniu działek referencyjnych, 
• sposobie użytkowania działek referencyjnych w ramach zobowiązania rolno-środowiskowo-klimatycznego,
• oświadczenia i zobowiązania rolnika lub zarządcy związane z realizacją zobowiązania rolno-środowiskowo- klimatycznego.  

Ponadto, rolnik lub zarządca będzie zobowiązany do złożenia oświadczenia, że grunt, do którego ubiega się o przyznanie płatności rolno-środowiskowo-klimatycznej, posiada na podstawie tytułu prawnego na dzień 31 maja roku, w którym ubiega się o przyznanie tej płatności. 

Jakie są kary za niespełnienie warunków?

Projekt rozporządzenia określa również skutki w postaci kar, jakie wiążą się z przede wszystkim z niespełnianiem warunków przyznania płatności rolno-środowiskowo-klimatycznej, z nieprzestrzeganiem przez rolnika lub zarządcę wymogów w ramach poszczególnych interwencji i ich wariantów oraz z dokonaniem niedopuszczalnej zmiany zobowiązania rolno-środowiskowo-klimatycznego, czy też przedeklarowaniem.
Wysokość kar związanych z nieprzestrzeganiem przez beneficjenta zobowiązań lub innych obowiązków zależna będzie od dotkliwości, zasięgu, trwałości i powtarzalności niezgodności dotyczącej warunków przyznania wsparcia. Regulacje te są niezbędne do wykonania przepisów wspólnotowych, określających konieczność stworzenia przez państwa członkowskie skutecznego systemu kontroli i sankcjonowania stwierdzonych uchybień i zaniedbań. 

Kiedy można złożyć wniosek o dopłatę rolno-środowiskowo-klimatyczną? 

Proponuje się, aby rozporządzenie weszło w życie z dniem 15 marca 2023 r. Proponowany termin wejścia w życie przepisów projektowanego rozporządzenia wynika z tego, że z dniem 15 marca rozpoczyna się termin składania wniosków o przyznanie płatności rolno-środowiskowo-klimatycznej w ramach Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027. 


fot. pixabay