Kto dysponuje majątkiem przekazanym po zmarłym?

Niestety, nie ma takiej możliwości, aby odebrać bratu męża przekazane mu gospodarstwo. Właściciel ma prawo dowolnego dysponowania swoim majątkiem. Rodzice mają względem dzieci obowiązek alimentacyjny. Zgodnie z art. 135 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Nie oznacza to jednak, że rodzice są zobowiązani do dzielenia się z dziećmi swoim majątkiem.

Umowa darowizny a zachowek. Kiedy przysługuje?

Jeżeli przekazanie gospodarstwa nastąpiło w drodze umowy darowizny, w razie śmierci zięcia jego dzieci będą miały prawo domagać się od obdarowanego zachowku, ale tylko wtedy, gdy śmierć nastąpi przed upływem 10 lat od dokonania darowizny.

Zgodnie z art. 991 Kodeksu cywilnego, zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału. Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.

Czy darowizna zalicza się do obliczania zachowku?

W myśl art. 993 k.c., przy obliczaniu zachowku dolicza się do spadku darowizny. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w postanowieniu z 30 marca 2011 r. (sygn. akt: III CZP 136/10), bez względu na to, czy przedmiotem darowizny jest nieruchomość, czy ruchomość, gospodarstwo rolne, czy przedsiębiorstwo, wartość darowizny podlega zaliczeniu na substrat zachowku (wartość majątku spadkowego). Sąd podkreślił, że ustawodawca nie uzależnił także kwestii doliczania darowizn do spadku od celu, w jakim darowizna została dokonana. Nie ma znaczenia, czy darczyńca chciał w ten sposób uregulować sprawy majątkowe, czy uzyskać uprawnienie do renty bądź emerytury. Istotne jest, że zdecydował się na zawarcie umowy darowizny w kształcie przewidzianym w Kodeksie cywilnym. Inaczej przedstawia się sytuacja, gdyby przekazanie gospodarstwa nastąpiło na podstawie umowy z następcą.

Artykuł 994 k.c. przewiduje jednak, że nie dolicza się do spadku drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, ani dokonanych przed więcej niż 10 laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku. Brat zięcia nie będzie uprawniony do dziedziczenia po nim (chyba że dzieci odrzuciłyby spadek). Nie znajduje się też w kręgu uprawnionych do zachowku, a więc jeśli zięć umrze po upływie więcej niż 10 lat od dokonania darowizny, dzieci nie będą miały prawa do zachowku. Będą go natomiast mogły żądać wtedy, jeżeli odrzucą spadek po ojcu i brat byłby uprawniony do dziedziczenia po nim.

Alicja Moroz
fot. M. Szymańska