Zamiast droższych – tańsze

Według Europejskiego Banku Centralnego, jeśli inwazja Rosji na Ukrainę będzie trwała w 2023 roku, odbudowa PKB strefy euro do poziomu z 2019 roku nie nastąpi przed rokiem 2024. Prognozy Komisji Europejskiej wskazują, iż inflacja w 2022 roku wzrośnie do poziomu 6,8%. W przypadku żywności i napojów bezalkoholowych będzie jednak wyższa, przy czym wystąpią istotne rozbieżności między poszczególnymi krajami.

Wzrost cen producentów towarów rolnych będzie miał wpływ na ceny konsumpcyjne żywności. O ile nie spadnie spożycie żywności w ujęciu ilościowym, należy spodziewać się zmodyfikowania rodzaju kupowanych produktów, ponieważ część konsumentów będzie odchodzić od produktów o wyższej wartości na rzecz tańszych. Ponadto niektórzy konsumenci mogą również zwiększyć zakupy detaliczne żywności, aby zrekompensować niższe korzystanie z usług gastronomicznych.

Na sytuację unijnego rolnictwa wpływa, oprócz wewnętrznej wymiany handlowej, także eksport do krajów trzecich. Na poziomie globalnym ożywienie popytu w Chinach zostało zatrzymane przez serię blokad związanych z COVID-19 nałożonych na początku 2022 roku, które przyczyniły się do spadku importu wielu produktów spożywczych. Stwarza to ryzyko dalszego zahamowania wzrostu popytu w pozostałej części roku. Z drugiej strony obecny poziom cen ropy może do pewnego stopnia wspierać popyt w krajach eksportujących ropę. Ponadto, w porównaniu z innymi regionami, w tym UE, niższy wzrost inflacji obserwowany jest obecnie w Azji Południowo-Wschodniej, co ma wpływ na siłę nabywczą tamtejszych społeczeństw.

Zbóż mniej, oleistych więcej

Warunki pogodowe, w tym przedłużający się okres suszy w niektórych rejonach, stwarzają dalsze wyzwania dla nowych zbiorów w Unii Europejskiej. Sytuacja pozostaje trudna również w przypadku pastwisk.

Dla niektórych zbóż przewiduje się obecnie spadek wcześniejszych prognoz dotyczących plonów. Produkcja zbóż prognozowana jest obecnie na poziomie o 2,5% niższym niż w 2021 roku. Będzie więc wystarczająca do zaspokojenia potrzeb konsumpcji wewnętrznej i zapewni nadwyżkę eksportową, aby częściowo złagodzić presję na rynkach światowych, aczkolwiek gdyby się okazało, że pogoda bardziej zweryfikuje zbiory, bilans może być napięty.

W przypadku nasion oleistych produkcja może wzrosnąć o 6,9% rok do roku i po raz pierwszy przekroczy 32,1 mln t od 2017 roku. Według Komisji Europejskiej tak wysoki poziom produkcji powinien pozwolić na zrekompensowanie utraty dostaw z Ukrainy. Przy czym zbiory słonecznika osiągną nowy rekord sięgający 11 mln ton (4,7 mln ha, tj. o 7,8% więcej niż przed rokiem). Powierzchnia słonecznika w Unii Europejskiej wzrosła z dwóch powodów. Pierwszy to wysokie ceny nasion, drugi – tymczasowe odstępstwo pozwalające na siew upraw na gruntach ugorowanych. Rolnicy wykorzystali to zezwolenie w szczególności do uprawy słonecznika, również ze względu na jego stosunkowo niskie wymagania nawozowe oraz wodne.

Również powierzchnie uprawy rzepaku i soi są rekordowe. Rzepakiem obsiano 5,7 mln ha, a soją 1 mln ha (o 8,6% więcej niż w 2021 roku).

Z podobnych przyczyn jak w przypadku słonecznika wzroś­nie w tym sezonie o 13% produkcja roślin wysokobiałkowych. Przy wzroście popytu wewnętrznego o 4% przewiduje się wzrost eksportu o 19% i niewielki, tj. 5-procentowy spadek importu.

Oczekuje się, że wykorzystanie roślin uprawnych do produkcji biopaliw będzie stabilne, ponieważ wzrost popytu na paliwa został zahamowany przez wysokie ceny. Aczkolwiek zużycie zbóż do produkcji biopaliw spadnie o 3%. Z kolei biorąc pod uwagę wysokie koszty pasz i oczekiwaną niższą produkcję mięsa i mleka w UE, popyt na zboża w celach paszowych ma spaść w sezonie 2022/2023 o 1,3% do 158,8 mln ton.

Jak przewiduje KE, produkcja cukru będzie spadać o 5% rocznie, ale pozostanie na poziomie średniej pięcioletniej. Jednakże zapasy na koniec tego sezonu (2021/2022) w Unii są na wystarczającym poziomie, tj. w stosunku do sezonu 2020/2021 wyższe o 58%.

Mniej mleka i wołowiny

Pomimo rekordowo wysokich cen mleka w UE sytuacja w unijnych gospodarstwach mlecznych pozostaje trudna. Wysokie koszty produkcji w połączeniu z suchą i ciepłą pogodą wpływają w wielu regionach na jakość i dostępność zielonki, jak również innych składników paszy, co może prowadzić do dalszej redukcji stad i niższej wydajności, a tym samym zmniejszenia skupu mleka w 2022 roku w UE o 0,6%.

Spośród produktów mlecznych KE przewiduje wzrost jedynie produkcji sera. Dobrą wiadomością jest ta, iż pomimo rosnących cen konsumpcyjnych spożycie produktów mlecznych w UE może wzros­nąć, ponieważ konsumenci przestawią się na zakup tańszych produktów.

Pomimo wysokich cen żywca wołowego produkcja wołowiny w UE ma spaść w bieżącym roku o 0,5%. Eksport z UE powinien wzrosnąć o 4% dzięki bogatym rynkom importowym (Kanada, Japonia, Wielka Brytania). Będzie on jednak ograniczany z powodu wysokich cen skupu. Ze względu na dostawy z Brazylii do Unii wjedzie jednak więcej wołowiny.

Od początku 2021 roku cena wołowiny w UE wzrosła i w maju osiągnęła szczyt, co było spowodowane niską podażą oraz wzrostem popytu po zniesieniu obostrzeń COVID-owych. Aczkolwiek od kilku tygodni trend wzrostowy się odwrócił. Utrzymujące się wysokie ceny nakładów, w szczególności pasz, mogą spowodować spotęgowanie ubojów oraz przeznaczanie do niego mniejszych zwierząt.

W okresie od stycznia do marca produkcja wołowiny w UE spadła o 0,8% rok do roku. Negatywnie na produkcję wołowiny wpływa zmniejszające się stado krów – głównie we Francji i w Niemczech. Redukcja stada następuje także we Włoszech – Włosi radzą sobie zwiększeniem importu żywych zwierząt rzeźnych. Z kolei w Irlandii postępuje proces zastępowania krów mlecznych mamkami.

W okresie od stycznia do marca eksport wołowiny z UE wzrósł o 6% w porównaniu ze stosunkowo niskim poziomem w tym samym okresie 2021 roku. W ciągu roku ma wzrosnąć o 4%. Eksport żywych zwierząt z UE spadł jednak o 10% w I kwartale br. i w ciągu roku ma obniżyć się o 8%.

Niepokojące dla unijnych producentów wołowiny jest to, że po dwóch latach mniejszego importu wołowiny w 2022 roku wzroś­nie on o 15%. Jest to spowodowane szybszym, niż oczekiwano, ożywieniem podaży przez Brazylię oraz dodatkowego przywozu wołowiny w ramach kontyngentu z Argentyny.

Mniej wieprzowiny

Zwiększenie wymogów związanych ze środowiskiem, zmniejszone perspektywy eksportu, utrzymujące się wysokie koszty produkcji oraz afrykański pomór świń prowadzą do zmniejszenia produkcji wieprzowiny w UE. W 2022 roku obniży się ona o 4,7%. Według prognoz KE, Niemcy obniżą produkcję o 14%, podobnie stanie się w Polsce, a we Włoszech produkcja spadnie o 7,5%. Belgowie zredukują produkcję o 3%, a Holendrzy ustabilizują. Z kolei Hiszpanie, największy producent świń w UE, prawdopodobnie będą kontynuowali zwiększenie produkcji o 3% w 2022 roku.

W 2022 roku UE ograniczy zużycie wieprzowiny o 3,3% do średnio 31,7 kg na mieszkańca.

Ponieważ Chiny nadal odbudowują swoje zdolności produkcyjne wieprzowiny, unijny eksport do tego kraju wraca na poziom sprzed ASF. W 2022 roku spadnie o 40%, osiągając poziom zaledwie powyżej tego z 2016 roku. Unia odbudowuje jednak stosunki handlowe z Wielką Brytanią w tym sektorze, co spowoduje, iż eksport wieprzowiny z UE do Wielkiej Brytanii może wzros­nąć o 10% w 2022 roku, osiągając poziom z 2019 roku. Większy będzie też eksport wieprzowiny do Japonii, Filipin, USA i Australii.

W ogólnym jednak rozrachunku KE prognozuje spadek eksportu wieprzowiny z UE w bieżącym roku o 9,6%, co oznacza, że nadal osiąg­nęlibyśmy poziom o 19% wyższy od średniej z lat 2016–2018.

Magdalena Szymańska
fot. M. Szymańska