Kiedy rolnikowi przysługuje emerytura rolnicza?

Według art. 19 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników (u.s.r.), emerytura rolnicza przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia łącznie następujące warunki:

• osiągnął wiek emerytalny, tj. dla kobiety 60 lat, a mężczyzny 65 lat;

• podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez co najmniej 25 lat.

Według art. 20 wymienionej ustawy do okresów ubezpieczenia wymaganych zgodnie z art. 19 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 pkt 2 zalicza się okresy:

• podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników indywidualnych i członków ich rodzin w latach 1983–1990;

• prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16. roku życia przed dniem 1 stycznia 1983 r.

Co z pracą w gospodarstwie po ukończeniu 16. roku życia?

Sąd Najwyższy w wyroku z 9 czerwca 2021 r. (sygn. akt: II USKP 61/21) orzekł, że art. 20 ust. 1 pkt 2 u.s.r. pozwala zaliczyć do stażu ubezpieczeniowego przypadające przed 1 stycznia 1983 r. okresy wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16. roku życia bez sformułowania jakichkolwiek dodatkowych warunków. Artykuł 20 ust. 1 pkt 2 tej ustawy jest samodzielną normą prawną, a więc nie ma znaczenia, czy ubiegający się o świadczenie posiadał wówczas status domownika, niezależnie od zmian, którym ten status podlegał w kolejnych rolniczych ustawach ubezpieczeniowych.

Natomiast Sąd Najwyższy w wyroku z 9 marca 2022 r. (sygn. akt: III USKP 152/21) doszedł do wnios­ku, że uwzględnienie okresów pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16. roku życia jest możliwe wówczas, gdy była ona rzeczywiście wykonywana oraz miała stały charakter i była niezbędna dla funkcjonowania gospodarstwa. Co oznacza, że nie musi być, jak w przypadku pracy, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wykonywana w wymiarze co najmniej połowy etatu. Odrębnie należy z kolei traktować okres odbywania zasadniczej służby wojskowej. Zaliczenie tego okresu nie jest w ogóle możliwe w przypadku osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. (art. 20 ust. 3 u.s.r.), a w odniesieniu do osób starszych, jeżeli został zaliczony do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty na podstawie odrębnych przepisów (art. 20 ust. 2 u.s.r.).

dr hab. Aneta Suchoń, prof. UAM
Fot. D. Kolasińska