Na wielkość produkcji mleka u loch, oprócz liczebności miotu, wieku lochy czy cyklu rozrodczego, ogromny wpływ mają żywienie i kondycja samic. Jakość mieszanki i ilość pobranej paszy podczas laktacji wpływają na mleczność macior, a tym samym na przyrosty prosiąt i wyniki produkcyjne. Liczba prosiąt uzyskanych w przeliczeniu na lochę rocznie jest kluczowym elementem opłacalności produkcji trzody chlewnej. Wzrost masy ciała prosiąt przez cały okres odchowu i wskaźnik śmiertelności do odsadzenia w dużym stopniu zależą od wydajności mlecznej lochy. Jeśli produkcja mleka jest niska, to nie tylko przyrosty w pierwszych dniach życia prosiąt są mniejsze, ale w dużym stopniu także pogarsza się zdrowotność odchowywanych zwierząt.

Zapewnić odpowiednią temperaturę

Niewystarczająca produkcja mleka może zwiększyć śmiertelność prosiąt na skutek ich wyniszczenia oraz przygnieceń, gdyż ciągle głodne i osłabione oseski będą stale przebywały blisko lochy. Wpływa to negatywnie na wielkość miotu i straty przed odsadzeniem. Ponadto odsadzone prosięta są mniejsze i słabsze. Dobra produkcja mleka podczas laktacji zapewnia również lepsze wyniki u prosiąt po odsadzeniu.

Ilość wytwarzanego mleka jest bezpośrednio uzależniona od pobrania składników odżywczych przez lochy i dostępności rezerw własnych organizmu. Lochy w okresie laktacji w znacznym stopniu wykorzystują swoje rezerwy fizjologiczne, aby zaspokoić potrzeby pokarmowe prosiąt. Aby odbywało się to w jak najmniejszym stopniu, muszą pobierać wystarczająco dużo paszy. Będzie to zależało od warunków środowiskowych, zwłaszcza temperatury i wilgotności, jak również od liczby urodzonych miotów, czynników genetycznych czy koncentracji energii w dawce.

Pobranie paszy przez lochę w okresie laktacji jest ograniczone, szczególnie w przypadku stresu cieplnego. Wysokie temperatury otoczenia, na przykład latem lub w przypadku nadmiernego dogrzewania miejsc dla prosiąt, mogą powodować zmniejszenie apetytu. Ważne jest odpowiednie umieszczenie w kojcu lamp grzewczych dla prosiąt, gdyż przegrzanie gruczołów mlekowych maciory zmniejsza produkcję mleka.

Niskie pobranie paszy może również wynikać z ograniczeń samego organizmu, zwłaszcza w odniesieniu do pierworódek. W przypadku loch, które urodziły pierwszy miot, pobranie paszy w laktacji często jest o 20–25% niższe niż w przypadku wieloródek. Niewystarczająca ilość paszy wpłynie również na wyniki rozrodcze loch po odsadzeniu, gdyż zrekompensują ten deficyt, korzystając z rezerw własnych. Nadmierna mobilizacja zapasów tłuszczu i białka w okresie laktacji spowoduje pogorszenie owulacji, mniej wyproszeń i mniejsze mioty.

Aby zoptymalizować pobranie paszy przez lochy karmiące, można włączyć do diety specjalne dodatki poprawiające smakowitość mieszanki lub ograniczające skutki stresu oksydacyjnego. Pozytywny wpływ na organizm poprzez poprawę trawienia, usprawnianie pracy układu pokarmowego oraz regulowanie jego flory bakteryjnej mogą mieć dodatki ziołowe. Działanie mlekopędne mają między innymi kminek zwyczajny, biedrzeniec, anyż czy koper włoski. Na laktację loch dobrze wpływają ekstrakty czarnuszki siewnej, lukrecji gładkiej, kminu rzymskiego. Zioła wykazują także właściwości przeciwzapalne i bakteriobójcze, więc mają duże znaczenie w profilaktyce zaburzeń okołoporodowych loch. Mogą skutecznie ograniczać ryzyko wystąpienia zapalenia wymienia i gorączki poporodowej, a tym samym zapobiegać zahamowaniu wydzielania mleka. Dodatek ziół w paszy dla loch jest pożądany również ze względu na poprawę jej smakowitości.

Dobra kondycja organizmu lochy to połowa sukcesu

Utrzymanie wysokiej mleczności loch jest możliwe tylko przy zachowaniu ich prawidłowej kondycji, dlatego należy monitorować stan organizmu loch w okresie ciąży. Gdy zatuczymy lochy, pojawiają się problemy z rozjadaniem po porodzie i zwiększaniem pobrania paszy w laktacji. Zatuczone lochy pobierają wówczas zbyt mało mieszanki, gdyż do produkcji mleka uruchamiają własne zapasy tłuszczu. Skutkuje to zmniejszeniem produkcji mleka, a więc niższymi przyrostami masy ciała u prosiąt.

W końcowym okresie ciąży zawartość białka w gruczołach mlekowych zwiększa się 27-krotnie, dlatego żywienie loch powinno być intensywniejsze od 84. dnia ciąży. Wykazano też, że zwiększając zawartość tłuszczu w dietach loch wysokoprośnych i karmiących, wpływa się na zawartość tłuszczu oraz skład kwasów tłuszczowych w siarze i mleku loch. Dodatkową korzyścią wprowadzenia olejów zawierających kwasy omega-3 do diety loch jest poprawa statusu immunologicznego prosiąt.

Ponieważ pasze dla loch opierają się głównie na surowcach roślinnych, niektórzy eksperci wskazują na konieczność uzupełniania ich w karnitynę. W dużych ilościach występuje ona w suszonej serwatce oraz mączce rybnej. Największą poprawę wydajności mlecznej przy dodatku L-karnityny odnotowuje się w pierwszej i drugiej laktacji, dlatego jej stosowanie ma znaczenie zwłaszcza dla loszek i pierwiastek.
Wykazano również, że do pogorszenia mleczności u loch predysponują małe ilości witaminy E w diecie. Dodawanie do paszy dla loch prośnych i karmiących kwasu mrówkowego w ilości 10 g/kg paszy także zwiększa ich wydajność mleczną.

Należy uważać na warunki przechowywania pasz dla loch. Produkcję mleka u macior może zakłócać skarmianie ziarnami zanieczyszczonymi sporyszami grzyba buławinki czerwonej, który wytwarza toksyny – alkaloidy blokujące receptory dla prolaktyny w gruczole mlekowym. W efekcie hamowana jest produkcja siary i mleka. Z kolei stosowanie dużej ilości tłuszczów w paszach może przyspieszać procesy jełczenia, dlatego powinny one być zabezpieczone poprzez dodatek odpowiednich przeciwutleniaczy.

Dobrze przygotowane legowisko zmniejsza stres

Dla prawidłowego przebiegu porodu i laktacji konieczny jest odpowiedni czas aklimatyzacji loch do środowiska porodówki, trwający minimum 7, a najlepiej 14 dni. W jednym z badań wykazano, że przemieszczenie loch prośnych do kojców porodowych 4 dni przed terminem porodu częściej powodowało zapalenie wymienia i bezmleczność niż w przypadku przemieszczenia 7 dni przed porodem lub wcześniej.
Znaczenie ma również podłoże. Materiał ściołowy w kojcach porodowych znacząco obniża stres odczuwany przez lochy i loszki. Wykazano, że czas trwania porodu był znacznie dłuższy u loch utrzymywanych w kojcach bez materiału ściołowego (średnio 311 minut) w porównaniu z lochami w kojcach porodowych wzbogaconych ściółką ze słomy (218 minut). Bardzo ważne jest nadzorowanie wyproszeń loch. Fachowa pomoc podczas ciężkich porodów pomaga zapobiegać problemom z bezmlecznością. Kluczowe znaczenie dla zapewnienia wysokiej produkcji mleka ma łatwy dostęp do wody podczas laktacji. Locha, która nie pije wystarczająco dużo wody, nie będzie w stanie pobierać dużej ilości paszy.

• Mleko lochy ma bardzo wysoką wartość odżywczą, dlatego prosięta najszybciej ze wszystkich zwierząt gospodarskich podwajają swoją masę ciała

Dominika Stancelewska
Zdjęcia: Dominika Stancelewska