Z artykułu dowiesz się
Wszelkie preparaty wspomagające występowanie czy synchronizację rui oraz porodów są tylko środkami wspomagającymi, a nie zastępującymi prawidłową pracę z lochami. Żaden farmaceutyk nie zastąpi długofalowego procesu przygotowania lochy do rozrodu, jej prawidłowego żywienia, pracy z knurem, stymulowania i wyszukiwania rui. Przy właściwym żywieniu na jajniku w ostatnich dniach laktacji będzie równocześnie i równomiernie dojrzewać kilkadziesiąt właściwie ukształtowanych i gotowych do owulacji pęcherzyków zawierających zdolne do zapłodnienia komórki jajowe. Równomiernie dojrzewające pęcherzyki jajnikowe gwarantują skrócenie czasu owulacji i w stosunkowo krótkim czasie zapłodnienie maksymalnej liczby komórek jajowych, co powinno skutkować wyrównanym miotem w kolejnym wyproszeniu.
Przygotowanie loszek do rozrodu jest niezwykle ważne i wszelkie błędy oraz zaniedbania na tym etapie produkcji będą rzutować negatywnie na wyniki samic we wszystkich następnych porodach. Loszki selekcjonowane są po raz pierwszy już w okresie ich odchowu, czyli w wieku około 28 dni, a następnie odchowywane w kojcach liczących po 15–25 sztuk. Do osiągnięcia masy ciała około 30 kg powinny być karmione typową paszą typu starter.
Dopiero przy masie ciała 35–40 kg loszki należy łączyć w grupy różnej wielkości i podawać im paszę przeznaczoną dla loszek reprodukcyjnych. Bardzo ważne jest, aby w tym okresie samice nie miały kontaktu z knurem. Gwarantuje to blokadę systemu neurohormonalnego odpowiedzialnego za funkcje rozrodcze. Tak przygotowane loszki poddaje się kolejnej selekcji uwzględniającej ich wiek, masę ciała, stan zdrowia i kondycję. Wyselekcjonowane grupy loszek mogą być przemieszczane do sektora krycia. Takie działania, jak zmiana środowiska, systemu karmienia, wydłużenie długości dnia świetlnego oraz wprowadzenie nowego, istotnego elementu, jakim jest kontakt z knurem, mają na celu pobudzenie procesów neurohormonalnych decydujących o skuteczności rozrodu. Zmiana miejsca utrzymania jest czynnikiem mogącym działać stymulująco na wystąpienie rui.
W wywoływaniu rui u samic bardzo istotne jest oświetlenie. W sektorach, w których przebywają przygotowywane do rozrodu loszki, światło powinno się świecić przez 16 godzin dziennie. Najlepiej, jeśli jest umieszczone bezpośrednio nad głowami loch. Jest to istotniejsze niż same otwory okienne i niezbędne dla uruchomienia łańcucha neurohormonalnego: podwzgórze, przysadka mózgowa, jajnik, który odpowiedzialny jest za rozwój pęcherzyków jajnikowych i przebieg owulacji. Stwierdzono, że lochy przebywające w budynkach pozbawionych dostatecznej ilości światła charakteryzowały się większym stężeniem hormonu melatoniny, która hamuje wydzielanie hormonów odpowiedzialnych za przebieg cyklu rujowego.
Nie można pozwolić, aby knur przebywał cały czas w tym samym pomieszczeniu co lochy i loszki, ponieważ wówczas przyzwyczają się do jego zapachu i obecność samca w momencie wykrywania rui i inseminacji nie będzie skuteczna. Lochy nie będą reagowały wyrzutem hormonów, dzięki którym ruja jest lepiej widoczna. Musi nastąpić faza pobudzenia. Najlepiej wykrywanie rui przy użyciu knura wprowadzanego do sektora loch przeprowadzać dwa razy dziennie – rano i po południu, w odstępie 10–12 godzin. Po zaobserwowaniu objawów rui mamy około 20 minut na zainseminowanie maciory.
Loszki, które wyprosiły się po raz pierwszy w wieku 14–15 miesięcy, dawały liczniejsze mioty i same były dłużej użytkowane rozpłodowo od tych, które prosiły się w wieku 12 miesięcy. Loszki, które zbyt wcześnie wchodzą w rozród, trudno jest także skutecznie pokryć po raz kolejny. Uzyskiwanie od starszych loch liczniejszych miotów można wyjaśnić między innymi tym, że wraz z rozwojem zwiększa się stężenie hormonów płciowych i w każdej kolejnej rui wzrasta liczba dojrzewających pęcherzyków płciowych.
Najniższe straty prosiąt w okresie odchowu przy lochach (wynoszące poniżej 5%) są odnotowywane w systemie ciągłego dozoru i intensywnej opieki nad każdym miotem. W wielu przypadkach trudno jest zapewnić ciągłość opieki dla każdej lochy, ponieważ z reguły porody rozpoczynają się o różnych porach dnia, a znaczna ich część ma miejsce wtedy, gdy w chlewni panuje spokój, czyli w nocy. Aby ułatwić sobie nadzór nad wyproszeniami, konieczne jest skumulowanie ich w jednym czasie. Optymalnym rozwiązaniem (również w aspekcie ekonomicznym) jest wykorzystanie w tym celu naturalnego cyklu płciowego poprzez właściwe przygotowanie lochy do rozrodu. Właściwe postępowanie jest najskuteczniejszym i najkorzystniejszym sposobem synchronizacji rui i w konsekwencji również synchronizacji porodów.
Pokryte w efekcie naturalnych cykli płciowych lochy będą prosić się w niewielkich odstępach czasowych, a właściwe zarządzanie stadem, dobra organizacja pracy, systematyczna diagnostyka i utrzymywany na niezmienionym poziomie status zdrowotny pozwolą prowadzić stado z zachowaniem stałych grup technologicznych.
Synchronizacja rui u loszek za pomocą preparatów farmaceutycznych może się odbywać, gdy rolnik dysponuje ograniczoną liczbą zwierząt remontowych. Wówczas pokrycie wszystkich wchodzących do stada loszek w stosunkowo krótkim czasie jest konieczne do prawidłowego funkcjonowania chlewni. Użycie preparatów do synchronizacji rui uzasadnione jest także, gdy występuje potrzeba uporządkowania rozrodu i uzupełnienia grup technologicznych. Jeśli z jakichś powodów grupy loch porozchodzą się i zachodzi potrzeba uzupełnienia ich pewną liczbą loszek, które muszą dopasować się terminem wyproszeń do terminu pozostających w grupie loch, zasadne jest zastosowanie takich preparatów. Stymulacja rui może być koniecznym zabiegiem w okresie wysokich temperatur, kiedy często pojawia się zmniejszenie liczby loch wykazujących pełne objawy rujowe. Wprowadzenie stymulacji rui przy zastosowaniu preparatów hormonalnych może w znacznym stopniu ograniczyć spadek skutecznie krytych loch w miesiącach letnich.
Rozwiązaniem alternatywnym do stosowania preparatów hormonalnych są specjalne dodatki i preparaty flushingowe. Ich działanie polega na zwiększeniu w paszy zawartości substancji energetycznych, kwasu foliowego, składników mineralnych i witamin (przede wszystkim witamin A, C, manganu, jodu), które powodują zwiększenie ilości gonadotropin przysadkowych, a w konsekwencji lepszy wzrost pęcherzyków jajnikowych. Stymulują owulację i umożliwiają dojrzewanie większej liczby komórek jajowych, przez co wpływają na zwiększenie liczebności miotów.
Stosowanie flushingu pozwala uzyskać lepiej widoczną ruję, pożądany odruch tolerancji, lepszą skuteczność krycia, większą plenność miotów, większe, bardziej żywotne i bardziej wyrównane prosięta, większą masę ciała prosiąt przy urodzeniu oraz poprawę kondycji loch po laktacji. Zastosowanie obfitego żywienia 10–14 dni przed pokryciem dostarczającego dodatkową ilość energii, białka, składników mineralnych, a także podwyższenie zawartości łatwo przyswajalnej skrobi i glukozy wpływa na zwiększenie stężenia insuliny, a tym samym stymuluje funkcje fizjologiczne układu rozrodczego lochy. Duże stężenia witamin i mikroelementów gwarantują odpowiednią liczbę włókien mięśniowych oraz późniejszą masę miotu.
Dominika Stancelewska
Oprac. Natalia Marciniak-Musiał na podstawie artykułu Dominiki Stancelewskiej, który ukazał się w Tygodniku Poradniku Rolniczym 16/2022 na str. 64. Jeśli chcesz czytać więcej podobnych artykułów, już dziś wykup dostęp do wszystkich treści na TPR: Zamów prenumeratę.
Dominika Stancelewska
redaktorka "Tygodnika Poradnika Rolniczego", ekspertka z zakresu chowu i hodowli trzody chlewnej oraz innych zwierząt gospodarskich
redaktorka "Tygodnika Poradnika Rolniczego", ekspertka z zakresu chowu i hodowli trzody chlewnej oraz innych zwierząt gospodarskich
Najważniejsze tematy
