Zarówno bakteryjne, jak i wirusowe schorzenia układu oddechowego są częstymi problemami w stadach świń i przyczyną obniżonych wyników produkcyjnych. W chowie trzody chlewnej największe znaczenie i jednocześnie największe straty przynoszą zakażenia Mycoplasma hyopneumoniae (Mhp). Wykazano, że około 5–20% prosiąt w momencie odsadzania ma dodatni wynik w kierunku Mhp – i to zarówno w stadach o cyklu zamkniętym, jak i w wielkofermowym systemie produkcji. Duże straty ponoszone przez producentów trzody przy mykoplazmowym zapaleniu płuc wynikają przede wszystkim ze zwiększonego zużycia paszy oraz zahamowania przyrostów zwierząt. Tempo wzrostu chorych świń może spadać o kilka lub nawet o ponad 40%.

Szczepionka przeciwko mykoplazmom da niewątpliwe korzyści 

Szczepionka przeciwko mykoplazmowemu zapaleniu płuc nie chroni przed zakażeniem, ale obniża kolonizację drobnoustroju na błonach śluzowych, stymuluje limfocyty w drogach oddechowych do produkcji specyficznych przeciwciał, zmniejsza nasilenie objawów klinicznych oraz zmian patologicznych w płucach, a w konsekwencji poprawia wskaźniki produkcyjne stada. Za pomocą wyłącznie szczepionek nie da się całkowicie wyeliminować bakterii Mycoplasma hyopneumoniae z zakażonego stada. Jednak niewątpliwe korzyści z ich stosowania to zwiększone o 2–8% przyrosty masy ciała, zmniejszone o 2–5% zużycie paszy, krótszy okres do uzyskania masy ubojowej, redukcja objawów klinicznych oraz zmian patologicznych w płucach, obniżenie ilości drobnoustroju w układzie oddechowym, a w konsekwencji spadek poziomu infekcji w stadzie.

Istnieje kilka strategii szczepienia, które uzależnione są od typu fermy, systemu produkcji, sposobu zarządzania oraz przebiegu zakażenia w stadzie. W cyklu zamkniętym można zastosować wczesne szczepienie prosiąt (poniżej 4. tygodnia życia). Można przeprowadzać tzw. immunizację późną na początku tuczu u świń pomiędzy 4. a 10. tygodniem. W celu obniżenia siewstwa i ochrony prosiąt przez przeciwciała szczepi się lochy przed porodem. Można również uodparniać loszki pochodzące ze stad wolnych od Mycoplasma hyopneumoniae lub z gospodarstw o niskim poziomie zakażenia w celu utrzymania stabilności immunologicznej stada przyjmującego.

Nie ma uniwersalnego momentu szczepień świń przeciwko Mhp. Szczepienie jednokrotne jest uzasadnione w wieloetapowym systemie produkcji, gdy stado jest stabilne immunologicznie, przy stosowaniu zasady całe pomieszczenie pełne – całe pomieszczenie puste oraz przy szczepieniu świń pod koniec pobytu na warchlakarni (9.–10. tydzień życia). Jest ono polecane także w sytuacji, gdy nie występują takie choroby, jak zespół rozrodczo-oddechowy świń (PRRS), grypa świń (SIV), wielonarządowy poodsadzeniowy zespół wyniszczający (PMWS) czy zespół skórno-nerkowy (PDNS).

Wskazania do dwukrotnego szczepienia przeciwko mykoplazmowemu zapaleniu płuc to występowanie innych zakażeń w formie aktywnej (PRRS, PMWS, grypa), wczesne szczepienie prosiąt (wysoki poziom przeciwciał), zamknięty cykl produkcji, ale z systemem komorowym w odchowie prosiąt, różne źródła pochodzenia prosiąt.

• Szczepienie prosiąt pozwala ustrzec się przed skutkami schorzeń układu oddechowego i gorszymi wynikami w tuczu

Dlaczego grypa jest groźna dla płodności loch?

W dużych stadach grypa świń może mieć charakter endemiczny z nawracającym pojawianiem się choroby oraz problemami związanymi z niepłodnością. Stado kolejno mogą zakażać różne szczepy, jedne po drugich. Odporność organizmu przeciwko grypie jest często krótka (6 miesięcy), a profil odpornościowy stada jest różny w różnych okresach. Wybuchy choroby zdarzają się przez cały rok, oczywiście ze szczytem w miesiącach zimowych. Zebrane dotychczas w Europie dane na temat wirusa grypy świń i wywoływanej przez niego choroby wskazują na endemiczne utrzymywanie się zakażeń, różne nasilenie infekcji, występowanie infekcji na tle różnych podtypów grypy oraz zróżnicowanie klinicznego obrazu choroby.

Grypa świń jest chorobą niedocenianą w Polsce, głównie ze względu na krótkie utrzymywanie się objawów (5–6 dni) oraz niską śmiertelność (1–4%). Nie zwraca się uwagi na straty związane z utratą apetytu przez zwierzęta oraz zahamowaniem przyrostów masy ciała. Straty ekonomiczne, jakie wynikają z tego powodu, to znaczny wzrost zużycia paszy oraz pogorszenie współczynnika jej wykorzystania. U świń dotkniętych endemiczną formą grypy czas tuczu wydłuża się o około 2 tygodnie. Przykładem kraju, który odczuł wyraźnie skutki zakażeń SIV, jest Norwegia, która przed wybuchem epidemii w 2009 roku była wolna od grypy świń. Natomiast pod koniec 2010 roku już 40% stad było zakażonych szczepem pandemicznym.

Do rozpoznawania terenowych przypadków grypy można wykorzystywać płyn ustny. Wystarczy zawiesić w kojcu sznur, do którego dostęp będą miały zwierzęta. Żucie sznura przez świnie to bezstresowe, łatwe i szybkie pozyskanie prób do badań. Obniżamy w ten sposób także koszty diagnostyki. Jest to dobry sposób do ustalenia momentu szczepienia stada. Można również pobierać wymazy z nosa.

Jak dotąd nie opracowano jeszcze w pełni skutecznej strategii szczepień przeciwko wirusowi grypy świń w fermach loch. Szczepienia wykonuje się na 6 tygodni i 2 tygodnie przed porodem. Można również przeprowadzać szczepienia masowe stada loch przeciwko grypie cztery razy w roku, z tym że w przypadku rozpoczęcia szczepień przeprowadza się podwójną immunizację loch i loszek w odstępach 4 tygodni. Najważniejszą zasadą, jaką należy przestrzegać przy ustalaniu programu szczepień w kierunku grypy, a także PRRS, w celu ochrony stada macior przed klinicznym wybuchem schorzeń, jest pewność, że loszki zostały właściwie zaszczepione przed ich wprowadzeniem do gospodarstwa, a w czasie immunizacji loch i loszek wyeliminowanie wszystkich czynników, które mogą wpływać negatywnie na funkcjonowanie układu immunologicznego szczepionych zwierząt (żywienie, środowisko, inne choroby).

Masowe szczepienia w przypadku PRRS przeprowadza się dwukrotnie w odstępach 4 tygodni przy wybuchu choroby. Loszki muszą być dwukrotnie zaszczepione, zanim zostaną wprowadzone do gospodarstwa. Po użyciu żywej szczepionki loszki wprowadzamy do stada po upływie 4 tygodni.

• Do diagnostyki grypy można wykorzystywać płyn ustny zebrany ze sznura, który służy świniom do żucia

Dominika Stancelewska

Zdjęcia: Dominika Stancelewska, archiwum