Stoimy u progu reformy Wspólnej Polityki Rolnej, która pod dyktando Zielonego Ładu ma być bardziej prośrodowiskowa i bardziej proekologiczna. Czy ten model jest szansą, czy zagrożeniem dla polskiego rolnictwa?

– Dla nas z pewnością jest szansą. Większość naszych gospodarstw, jak się patrzy, jadąc przez Polskę, to są gospodarstwa mniejsze, które spełniają założenia Zielonego Ładu. I de facto problemem nie jest to, czy to jest szansa – bo jest – tylko jak dokonać tej zmiany, aby środki trafiały do wszystkich tych gospodarstw, które dotychczas miały utrudniony kontakt z ARiMR, czy ze środkami unijnymi. Tym dużym gospodarstwom zawsze to wychodziło lepiej, a tym małym zawsze było trudniej – odpowiada minister rolnictwa Grzegorz Puda.

Ekoschematy 20%, a może aż 30% jak chciałby to widzieć Frans Timmermans?
­– Najważniejsze dla mnie jest to, aby te środki unijne, trafiały do tych rolników, którzy dotychczas mieli z tego tytułu dużo więcej problemów niż samych korzyści. Poza tym chcemy też, aby w ramach 20–30% ekoschematów rolnikom z mniejszych gospodarstw zagwarantować łatwe spełnienie tego warunku.

…W Polsce w małych gospodarstwach nie stosuje się monokultury, warto to podkreślić. Powoduje to, że te 20–30% w sumie nam sprzyja. Mogę powiedzieć, że lepiej się stało, że będziemy w tej grupie państw, które się do tego przymierzają niż tych, które to bojkotują. Trzeba pamiętać, że Polska wieś jest proekologiczna z założenia i tutaj nie ma co do tego żadnej dyskusji. I dużo łatwiej nam ten warunek spełniać niż krajom zachodnim – dodaje minister.

W jakim stopniu będzie nas dotyczyć o ograniczenie o 50% środków ochrony roślin oraz o 20% nawożenia, czy będziemy mówili o poziomie krajowym, czy o poziomie gospodarstwa?

­–To jest akurat temat, nad którym debatujemy. Z naszej perspektywy ograniczenie o 50% jest trochę dziwne, jeżeli chodzi o same procenty, no bo jak porównywać kraj, w którym wykorzystuje się tych środków ochrony roślin czy nawozów kilkakrotnie więcej niż w Polsce.
…Nasi zachodni koledzy mają z tym problem, natomiast my z tym problemu nie mamy. Należałoby się ich zapytać, jak będą ograniczać to zużycie, bo dla nas jest to niedopuszczalne. Nie może być tak, że w Holandii obetniemy 50% i w Polsce 50% i będziemy z tego zadowoleni. Holandia ma kilkakrotnie większe wskaźniki wykorzystania nawozów. Byłoby to po prostu nie fair– odpowiada Grzegorz Puda

W I filarze wszyscy dyskutujemy o wysokości dopłat bezpośrednich. PiS jeszcze kilka miesięcy temu twardo stało na stanowisku, że będziemy walczyć o równe dopłaty bezpośrednie dla rolników w Unii Europejskiej. Niestety, z tych propozycji nie wynika, że będą one wyrównane, mają w skomplikowanym mechanizmie tylko zbliżać się do średniej. Czy polegliśmy?
– Nie. Te rozmowy cały czas trwają. Tak naprawdę to zależy od tego, w jakim sposób, to już wewnętrznie, tutaj w kraju będziemy mogli ułożyć… Tutaj nie ma co straszyć producentów ani rolników. Trwają rozmowy również z panem komisarzem Januszem Wojciechowskim. Chcemy przedyskutować sposób, jak możemy to zgrać, aby rolnik w Polsce nie odczuwał dużych różnić.
…Uważam, że małe gospodarstwa muszą nie tylko liczyć na pomoc, ale mieć ze strony państwa większe wsparcie niż te duże. Małym gospodarstwom musimy ułatwić dostęp do unijnych środków– deklaruje minister.

Czy w II filarze będziemy szli w kierunku wspierania działań prośrodowiskowych, czy modernizacyjnych?

– Działania prośrodowiskowe w dużym stopniu w Polsce realizujemy i ci, którzy chcą z nich skorzystać, znajdą w zapisach takie obszary. Bardzo dużo gospodarstw już zostało wyremontowanych, rolnicy mogli już w nich skorzystać z tych środków i okazuje się po analizie, że gospodarstw zainteresowanych bezpośrednio remontem, modernizacją jest coraz mniej. Obecnie dyskutujemy, czy lepiej jest wprowadzić większą pulę pieniędzy na działania prośrodowiskowe, by większość rolników mogła z tych środków skorzystać – wyjaśnia minister.

Czy w II filarze jest potrzeba wprowadzenia instrumentów zarządzania ryzykiem, czyli wsparcia ubezpieczeń, zabezpieczenia dochodów na wypadek klęsk żywiołowych, także z powodu zmian klimatycznych?
– W tej chwili rolnik, który ubezpiecza swoje plony, załóżmy, korzysta z kilku podmiotów ubezpieczeniowych, często związanych z niepolskim kapitałem. Naszym celem byłoby, żeby ze wsparciem ze środków unijnych dać rolnikowi poczucie gwarancji dobrze wydatkowanych pieniędzy. Ubezpieczenia powinny być bardziej efektywne przy niższych składkach. Ta decyzja będzie dosyć istotna z punktu widzenia polskiego rolnictwa, czy chcemy cały system wsparcia ubezpieczeń oprzeć na środkach unijnych, czy pozostawić dofinansowanie składek ubezpieczeniowych z budżetu krajowego – odpowiada G. Puda.

Na pytanie o krajowe plany strategiczne i z kim ministerstwo będzie je konsultowało?– minister Puda odpowiedział:

– Chcemy to zrobić dosyć szeroko. Nie mamy nic do ukrycia i musimy sobie zdawać sprawę, że środki europejskie są środkami wspólnymi i ta wiedza powinna dotrzeć do jak największego grona zainteresowanych, czy beneficjentów. Konsultacje będą w formule otwartej, spróbujemy dotrzeć do dużej grupy społeczeństwa związanej z produkcją rolniczą, by pokazać możliwości. Ciekawostką jest to, że kiedy pytaliśmy rolników o ekoschematy, sami rolnicy zwracali nam uwagę na to, co jeszcze można w nich uwzględnić. I to jest "win – win", z jednej strony pytamy rolników o zdanie, z drugiej oni proponują nam rozwiązania.
...Każdy podmiot, który de facto chce współpracować z ministerstwem, jest mile widziany.

...Myślę, że nie protesty, tylko merytoryczna dyskusja będzie służyła wszystkim. Oczywiście, każdy ma prawo protestować, ale uważam, że ulica nie jest najlepszym miejscem, żeby merytorycznie rozmawiać o rozwiązaniach – podsumował minister rolnictwa Grzegorz Puda.

fragmenty wywiadu, który przeprowadził Karol Bujoczek

oprac. Juliusz Urban
Fot. B. Czekała