Z artykułu dowiesz się
- Co to jest wydziedziczenie?
- Jakie przesłanki uzasadniają wydziedziczenie spadkobiorcy?
- Czy wydziedziczony ma prawo do zachowku?
- Jaką siłę prawną ma przebaczenie?
r e k l a m a
Partnerzy portalu
Wydziedziczenie, spadek i przebaczenie
31.01.2021autor: adw. Łukasz Opaliński
Ostatnio dość często kłócę się z ojcem o to, jak powinno się gospodarzyć. Widzę, że nie wykorzystujemy potencjału naszego gospodarstwa, ale Tato jest uparty. Nie docenia kwalifikowanego materiału siewnego, gardzi uprawą bezorkową, nie chce się uczyć nowości. Co rusz krzyczy, że mnie za moje pomysły wydziedziczy – a przecież chcę dobrze dla naszej rodziny. Czy wtedy stracę prawo do ojcowizny? – żali się i pyta redakcję Agrarlex 28-latek spod Jeleniej Góry.
Samo pozbawienie udziału w spadku (poprzez nie powołanie w testamencie) nie jest jeszcze wydziedziczeniem. Wydziedziczenie jest oddzielnym zagadnieniem i wymaga oddzielnego oświadczenia w testamencie.
Wydziedziczenie tylko w testamencie
Wydziedziczenia można dokonać jedynie w testamencie. Może to być zarówno testament zawierający ustanowienie innego spadkobiercy, jak również testament negatywny:
- spadkodawca nie musi użyć ściśle określonych wyrażeń, ale użyte sformułowania jednak nie mogą nasuwać wątpliwości co do woli pozbawienia uprawnionego majątku,
- musi także zostać wskazana przyczyna wydziedziczenia w taki sposób, aby można było ustalić, która przyczyna prawna (Kodeks cywilny art. 1008) wystąpiła w konkretnym przypadku,
- podstawę wydziedziczenia może bowiem stanowić jedynie przyczyna przewidziana ustawą.
Osoba niesłusznie wydziedziczona może dochodzić swoich praw w postępowaniu sądowym o zachowek. Wtedy faktyczne zaistnienie określonych w testamencie przyczyn wydziedziczenia musi zostać przez spadkobiercę testamentowego udowodnione. W przeciwnym wypadku wydziedziczenie może zostać przez sąd obalone, a niesłusznie wydziedziczony ,,dostanie” zachowek.
r e k l a m a
Uporczywie negatywne postępowanie
Przyczyną wydziedziczenia będzie uporczywe postępowanie wbrew woli spadkodawcy w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. Nie chodzi tu tylko o prowadzenie przez uprawnionego do zachowku:
- nagannego trybu życia (czerpanie środków utrzymania z nielegalnych źródeł, alkoholizm, narkomania, zaniedbywanie własnej rodziny i obarczanie spadkodawcy ciężarem jej utrzymania), lecz także
- o czynienie tego wbrew woli spadkodawcy.
Sąd orzekający o skuteczności wydziedziczenia zatem będzie obowiązany ocenić, czy tryb życia wydziedziczonego jest sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, czy był to stan trwały, a także czy taki tryb życia był, czy też nie był akceptowany przez spadkodawcę.
Przykład:
gdyby spadkodawca wydziedziczył swojego syna ze względu na alkoholizm, ale sam nierzadko częstował go alkoholem, mając świadomość, że pogrąża syna w chorobie, wydziedziczenie będzie nieważne.
Popełnienie przestępstwa
Podstawą do wydziedziczenia będzie też dopuszczenie się względem spadkodawcy lub jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności. A także przeciwko rażącej obrazy czci.
Warto podkreślić, że sąd orzekający o skuteczności wydziedziczenia jest uprawniony do samodzielnej oceny kwestii popełnienia przestępstwa, a prawomocny wyrok sądu karnego nie jest konieczny.
Uporczywe zaniedbywanie obowiązków rodzinnych
Kolejną przyczyną wydziedziczenia może być uporczywe niedopełnianie względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych. Pojęcie „obowiązki rodzinne” może być interpretowane szeroko. Do kategorii tej można zaliczyć zarówno obowiązki wynikające z przepisów prawa (np. obowiązek alimentacyjny), jak i powinności czysto społeczne (np. obowiązek opieki nad osobą starszą czy chorą):
- niedopełnianie obowiązków rodzinnych musi cechować się uporczywością, a więc pewną powtarzalnością lub stałością – jednak ograniczone kontakty rodzinne oraz istniejący konflikt nie stanowią podstawy wydziedziczenia,
- w pojęciu ,,zaniedbywanie wobec spadkodawcy obowiązków rodzinnych” mieści się przede wszystkim takie zachowanie, które prowadzi do faktycznego zerwania ze spadkodawcą kontaktów rodzinnych i ustania więzi uczuciowej, normalnej w stosunkach rodzinnych,
- tu zalicza się brak udziału w życiu spadkodawcy choćby poprzez wizyty w jego miejscu zamieszkania czy brak okazywania zainteresowania jego sprawami, nieudzielanie opieki, brak pomocy w chorobie.
Czy można przebaczyć?
Przebaczając spadkodawca unieważnia wydziedziczenie. Spadkodawca, dokonując aktu przebaczenia, musi działać z dostatecznym rozeznaniem. Ponadto należy oceniać skuteczność przebaczenia z punktu widzenia prawidłowości podjęcia decyzji i wyrażenia woli, a także swobody działania spadkodawcy.
Bezskuteczne będzie przebaczenie dokonane pod wpływem groźby lub błędu. Aby było ważne, przebaczenie musi mieć miejsce przed sporządzeniem testamentu, w którym nastąpiło wydziedziczenie.
Przebaczenie dokonane po sporządzeniu testamentu wydziedziczającego określoną osobę może nastąpić tylko w drodze sporządzenia nowego testamentu.
Wydziedziczenie nie może zostać dokonane pod warunkiem ani z zastrzeżeniem terminu. Prawo polskie nie zna tzw. wydziedziczenia za karę, czyli klauzuli testamentowej zawierającej sankcję w postaci wydziedziczenia na wypadek, gdyby uprawniony do zachowku np. nie zmienił w określonym czasie swojego trybu życia.
Adw. Łukasz Opaliński
Dolnośląska Izba Rolnicza
Podstawa prawna: Kodeks cywilny (art. 1008)
Artykuł jest informacją i nie stanowi porady prawnej.
adw. Łukasz Opaliński
Łukasz Opaliński, adwokat, prawnik Dolnośląskiej Izby Rolniczej
Masz pytania?
Zadaj pytanie redakcjir e k l a m a
r e k l a m a
Najważniejsze tematy
r e k l a m a