Zjazd Krajowego Związku Plantatorów Buraka Cukrowego

W czasie kwietniowego Krajowego Zjazdu Delegatów powołany po raz kolejny na prezesa KZPBC Krzysztof Nykiel podsumował minioną, czteroletnią kadencję. Trwająca od 2020 roku pandemia koronawirusa wpłynęła na codzienne życie i pracę w gospodarstwach oraz kontakty z podmiotami współpracującymi z plantatorami buraka. 

W ciągu minionych czterech lat pojawił się także kryzys gospodarczy, szczególnie dotkliwy dla rolników oraz ubiegłoroczny wybuch wojny w Ukrainie. 

Problemy plantatorów ze środkami ochrony roślin

Ostatnie lata okazały się być trudne dla plantatorów również ze względu na pogodę. Susza, zwłaszcza ta w trakcie wegetacji wpłynęła na obniżenie średnich plonów w porównaniu do ubiegłych lat.  

Brakuje skutecznych narzędzi do ochrony plantacji buraka, przez co walka z chorobami i szkodnikami była i jest trudna. 

– W celu poprawy tej sytuacji występujemy cyklicznie o czasowe zezwolenia na stosowanie dodatkowych środków ochrony roślin – mówił Krzysztof Nykiel – W ostatnich  latach uzyskiwaliśmy  możliwość wysiewu nasion zaprawianych neonikotynoidami, czasowe zezwolenia na stosowanie środków ochrony roślin zwalczających mszyce i szarka komośnika. Pracujemy nad możliwością uzyskania zezwoleń na stosowanie środków do walki ze skośnikiem buraczakiem.

Czym grozi ograniczenie stosowania ś.o.r.?

Polityka Unii Europejskiej zakłada ograniczanie nawożenia i stosowania środków ochrony roślin. Przez to dostępnych jest mniej pestycydów, a zasady integrowanej ochrony roślin są standardem w prowadzeniu uprawy buraków cukrowych. Ograniczenie stosowania środków ochrony roślin będzie prowadzić do pogorszenia jakości i zmniejszenia plonów, co przełoży się na dostępność surowca do przerobu. Bez należytej ochrony rolnicy będą coraz liczniej przestawiać się na uprawy, które łatwiej prowadzić i zarobić na nich. To wpłynie na łańcuch żywnościowy oraz bioróżnorodność i środowisko naturalne.

Wycofanie wielu środków i substancji aktywnych w uprawie buraka cukrowego na terenie UE wpłynęło na możliwość ochrony plantacji. Od 2018 r. wycofano 28 substancji aktywnych, a ponad 40 ma zezwolenia czasowe. Tylko kilka środków ochrony roślin posiada zezwolenia na stosowanie do 2030 roku lub później. 

Wbrew założeniom, wycofanie tak wielu substancji aktywnych wpłynęło na wzrost liczby zabiegów ochronnych przeciwko szkodnikom buraka cukrowego. Ma to negatywny wpływ nie tylko na środowisko, ale podnosi koszty produkcji dla plantatorów.

Kwotowanie w burakach cukrowych

W czasie Zjazdu Krzysztof Nykiel podkreślił, jak zniesienie kwotowania wpłynęło na rynek buraka cukrowego, który zaczął przegrywać z uprawami alternatywnymi. Poprawa sytuacji na rynku zbóż i rzepaku w 2021 r. wpłynęła na powierzchnię zasiewów buraków w 2022 r., która była mniejsza o ok. 30 tys. ha niż rok wcześniej. 

– Kampanię 2022/23 zaczynaliśmy w bardzo złych nastrojach. Ceny proponowane za surowiec znacznie odbiegały od realiów rynkowych i naszych oczekiwań. Rezygnacja z uprawy była hamowana wyłącznie koniecznością realizacji zobowiązań podjętych przez plantatorów – umowy kontraktacji były podpisywane znacznie wcześniej, przed wzrostem cen nawozów, paliwa czy środków ochrony roślin. Należało włożyć wiele wysiłku, żeby sytuacja unormowała się, konieczne były protesty, a później dziesiątki spotkań negocjacyjnych z producentami cukru – mówił Krzysztof Nykiel. 

Ceny buraków: czy się opłaca?

To skutkowało wzrostem cen buraków, które nie tylko zmieniały się w trakcie wegetacji, ale również już podczas zbioru. W zależności od koncernu ostateczna cena wahała się między od 43,75 do 50 euro/t. 

– Perspektywy rynkowe są obecnie dobre, ceny cukru wciąż utrzymują się na wyższym poziomie niż w poprzednich latach. Uzgodnienia zapisane w porozumieniach branżowych dotyczące powiązania ceny buraków z ceną cukru będą procentować, a same nastroje wśród plantatorów poprawiły się, co pokazuje chęć zwiększenia powierzchni zasiewów na rok gospodarczy 2023/2024 – prognozował prezes KZPBC.

Analizy na zawartość cukru

Kiepska zawartość cukru w burakach w 2020 r. wpłynęła na przekonanie wśród plantatorów o nierzetelnym wykonywaniu przez cukrownie analiz na zawartość cukru. Dlatego teraz proces przeprowadzania prób jest bardziej transparentny, a wszystkie laboratoria cukrowniane zostały zobowiązane do przeprowadzenia audytu i uzyskania akredytacji z Polskiego Centrum Akredytacji. 

Każdego roku przeprowadzane jest też badanie biegłości, które polega na analizie liofilizowanej miazgi buraków (próba żelazna) we wszystkich laboratoriach, u wszystkich producentów cukru i laboratorium Politechniki Łódzkiej. Jeśli pojawią się odstępstwa od międzynarodowej normy określonej w przepisach ICUMSA, natychmiast wprowadza się odpowiednie czynności naprawcze. 

Poza tym zmieniono zapisy w części instrukcji odbioru buraków. Przedstawiciele plantatorów przeprowadzają badana porównawcze w laboratorium cukrowni a także niezależnym laboratorium z certyfikacją.

Mniejszy budżet na dopłaty do buraków

W związku z nowym Planem Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023/27 rolnicy zostali jeszcze bardziej ukierunkowani na kwestie ochrony klimatu i środowiska. 

– W odniesieniu do buraka cukrowego ważne, że został utrzymany system płatności powiązanych z produkcją. Nikogo nie trzeba przekonywać, jak ważne jest to narzędzie, natomiast wiele wysiłku należało włożyć w przekonanie decydentów o konieczności kontynuacji tego wsparcia – mówił K. Nykiel. 

W nowej WPR będzie nadal obowiązywała płatność do produkcji buraków. Chociaż jej zasady nie uległy zmianie, pula środków przeznaczona na to wsparcie będzie niższa o ok. 12% i wyniesie ok. 1 miliard 700 milionów złotych w na kolejne 5 lat. To oznacza, że plantator otrzyma średnio ok. 70 tys. zł wsparcia do uprawy buraków cukrowych.

Krajowa Grupa Spożywcza nie rozwiąże wszystkich problemów 

Plantatorzy mają obawy związane z powstaniem Krajowej Grupy Spożywczej.

– Zgodnie z zapisami ustawowymi wciąż plantatorzy są grupą, która docelowo ma być właścicielem Krajowej Spółki Cukrowej, ale wszelkie działania władz polskich oddalają nas od tego celu – kontynuował Nykiel – Krajowa Spółka Cukrowa była jednym z liderów produkcji cukru w Europie, natomiast Krajowa Grupa Spożywcza jest zaledwie jedną z setek firm spożywczych działających na rynku wspólnotowym. Nie łudźmy się, że jej powstanie będzie rozwiązaniem wszystkich problemów, które trapią całą rzeszę rolników. Przeniesienie odpowiedzialności za bezpieczeństwo żywnościowe na jedną firmę nie może mieć miejsca i nie jest możliwe! Jest to odpowiedzialność państwa polskiego, zagadnienie dużo szersze i bardziej złożone niż produkcja odbywająca się w kilku zakładach wytwórczych.

Priorytety KZPBC na kolejny rok

W czasie spotkania Krajowy Zjazd Delegatów zatwierdził plan działań KZPBC na kolejny rok sprawozdawczy:

• prowadzenie polityki ukierunkowanej na wzrost cen płaconych za buraki, 
• prowadzenie wszelkich działań mających na celu utrzymanie ustalonych w ramach Planu Strategicznego dla WPR rozwiązań dotyczących wsparcia produkcji buraków cukrowych. 
• prowadzenie prac mających na celu uwzględnienie główki buraka jak części buraków, za którą plantatorzy będą otrzymywać zapłatę.
• prowadzenie prac mających na celu poprawę rozwiązań dotyczących oceny jakości dostarczanych do cukrowni buraków ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień dotyczących pozostałości wody przy określaniu procentu zanieczyszczeń i buraków odliścianych.
• prowadzenie działań zmierzających do minimalizacji negatywnych skutków wynikających z wprowadzenia Unijnego Zielonego Ładu.
• prowadzenie działań zmierzających do utrzymania maksymalnej liczby substancji czynnych stosowanych w ochronie buraków cukrowych oraz zapewnienia dostępności środków ochrony roślin, nawozów mineralnych i innych środków produkcji niezbędnych w prowadzeniu uprawy buraków.
• podejmowanie współpracy z jednostkami naukowymi i podmiotami prywatnymi, których celem będzie przeciwdziałanie możliwym negatywnym następstwom wywołanym przez pojawiające się nowe zagrożenia w uprawie buraków cukrowych.
• prowadzenie prac mających na celu promocję uprawy buraków cukrowych, budowanie dobrego wizerunku sektora i świadomości wśród społeczeństwa o pozytywnym wpływie uprawy buraków na środowisko naturalne. 
• w związku z powołaniem Krajowej Grupy Spożywczej konieczne jest prowadzenie prac mających na celu utrzymanie wiodącej pozycji plantatorów buraków w ramach nowoutworzonego podmiotu oraz prowadzenie dalszych prac zmierzających do objęcia przez plantatorów większościowego pakietu akcji w Krajowej Grupy Spożywczej.

wk
fot. Daleszyński