Niedawno w jednym z programów publicystycznych poseł PSL Stefa Krajewski podał, że aż 1/4 rolników żyje poniżej skrajnego ubóstwa. Co prawda aż tak beznadziejnie nie jest, ale na pewno też daleko do chociażby "jakoś leci".  Potwierdzają to dane GUS opublikowane w styczniu 2022 roku, które dotyczą porównania zasięgu ubóstwa w Polsce w latach 2019 i 2020. 

Rolnicy grupą najbardziej narażoną na ubóstwo

Główny Urząd Statystyczny w raporcie na temat ubóstwa w Polsce za 2020 rok podaje, że analizując to zjawisko dzieli polskie społeczeństwo na 6 grup społeczno-ekonomicznych:

• pracowników,
• rolników,
• pracujących na własnych rachunek,
• emerytów,
• rencistów,
• osoby utrzymujące się z innych niezarobkowych źródeł (np. rent czy zasiłków).

– W 2020 r. najbardziej narażonymi na ubóstwo ekonomiczne, a więc ubóstwo skrajne, relatywne i ustawowe były gospodarstwa domowe utrzymujące się z tzw. niezarobkowych źródeł oraz gospodarstwa domowe rolników. W 2020 roku ubóstwem skrajnym w tych obu grupach dotkniętych było prawie 14% osób.

Z danych GUS wynika, że w 2020 roku :

• 28,7 proc. rolników żyło na poziomie ubóstwa relatywnego, a w roku 2019 - 25,9 %, różnica to 2.8 pkt. proc.;
• 23,5 proc. rolników żyło w ubóstwa ustawowego, a w 2019 - 20,5 %. Różnica 3 pkt. proc.;
• 13,5 proc. rolników żyło w skrajnym ubóstwie, a w 2019 - 9,8 %, różnica to 3,7 pkt. proc.

Dla porównania skrajne ubóstwo dotykało "zaledwie" 4,2% emerytów i 2,7 proc. pracujących na własny rachunek, czyli w uproszczeniu właścicieli firm.

Coraz więcej rodzin rolniczych żyje na granicy minimum egzystencji

Z danych GUS wynika, że aż 13,5 proc. rolników żyło skrajnie ubogo, czyli na granicy tzw. minimum egzystencji.

Minimum egzystencji to miara ubóstwa opracowana przy pierwszych szerszych badaniach nad ubóstwem w Polsce. Kategoria ta określa jaki jest najniższy poziom zaspokajania codziennych potrzeb ludzkich, poniżej którego występuje biologiczne zagrożenie życia oraz rozwoju psychofizycznego człowieka. Podstawę wyznaczania granicy ubóstwa skrajnego stanowi minimum egzystencji szacowane przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych (IPiSS). W 2020 r. stopa ubóstwa skrajnego wyniosła 5,2%, a w porównaniu do 4,2 % w 2019 r.

Co się kryje za tą statystyką? Otóż, za granicę minimum egzystencji i skrajnego ubóstwa Instytut przyjął:

• 641,74 zł miesięcznie dla gospodarstw 1-osobowych;
• 550 zł miesięcznie na osobę dla gospodarstw 2-osobowych;
• 558,06 zł miesięcznie na osobę dla gospodarstw 2-osobowych.

W praktyce oznacza to zaledwie nieco ponad 18 złotych na głowę na dzień. Za to trzeba kupić żywność, leki, opłacić rachunki za prąd czy kupić opał. Za 18 zł dziennie!

Czym się różni skrajne ubóstwo od relatywnego i ustawowego?

Jak już zostało wspomniane skrajne ubóstwo to taki poziom dochodów, który umożliwia jedynie najbardziej podstawowych potrzeb ludzkich.
Z kolei z ubóstwem relatywnym mamy do czynienia w sytuacji, gdy dana rodzina może wydać poniżej 50% średnich wydatków wszystkich gospodarstw domowych. W 2020 roku granica ta wynosiła:

• 799 zł dla gospodarstw domowych jednoosobowych,
• 2 157 zł, czyli ok. 540 zł na osobę, dla gospodarstw czteroosobowych.

Przypomnijmy, że ubóstwem relatywnym jest dotkniętych niemal 29 proc. gospodarstw rolników.

Ubóstwo ustawowe wskazuje się natomiast na podstawie ustawy o pomocy społecznej z 2004 roku. W 2020 roku granicznymi kwotami były:

• 701 zł dla gospodarstw domowych jednoosobowych,
• 2 112 zł dla gospodarstw czteroosobowych.

Z roku na rok coraz więcej rolników żyje w ubóstwie

Statystyki są jasne. Sytuacja najbiedniejszych grup społeczno-ekonomicznych w 2020 roku w porównaniu do roku 2019 się pogorszyła. I wpływ na to miała głównie sytuacja wywołana pandemią.

Także w odniesieniu do wcześniejszych lat widać znacznie pogorszenie sytuacji ekonomicznej rodzin rolniczych.

Jak wynika z danych GUS, w skrajnym ubóstwie żyje najwięcej rolników od przynajmniej 2017 roku:

• w 2017 roku było to 9,7 proc. rodzin rolniczych;
• w 2018 roku było to 11 proc. rodzin rolniczych;
• w 2019 roku było to 9,8 proc. rodzin rolniczych;
• w 2020 roku było to 13,5 proc. rodzin rolniczych.

Podobny wzrost można zaobserwować w przypadku ubóstwa relatywnego i ustawowego.

Oprac. Natalia Marciniak-Musiał
Fot. Pixabay