Strategia „Od pola do stołu” to unijna wizja europejskiego rolnictwa w perspektywie do 2030 roku. I od razu trzeba dodać, że bardzo ambitna – szczególnie w odniesieniu do „zielonych” metod produkcji. Dlaczego zielonych? W przedstawionym przez Komisję Europejską dokumencie czytamy miedzy innymi: „należy pilnie zmniejszyć zależność od pestycydów i środków przeciwdrobnoustrojowych, ograniczyć nadmierne nawożenie, wzmocnić rolnictwo ekologiczne, poprawić dobrostan zwierząt oraz odwrócić proces utraty różnorodności biologicznej”. Tak więc założenia strategii wyraźnie kierują unijne rolnictwa w stronę zmniejszenia zużycia środków produkcji w tym: nawozów, środków ochrony roślin czy antybiotyków. I nie mówimy tu o małych ograniczeniach rzędu 10-15% ale o radykalnych zmianach w okresie do 2030 roku.

Ekoschematy kluczem do sukcesu?

Jak w praktyce będzie wyglądało wdrażanie tych ambitnych planów? Komisarz Wojciechowski zapewnia, że jego intencją nie jest zmuszanie rolników do ograniczania intensywności produkcji, a planowane cele chce osiągnąć poprzez zachęcanie rolników do podejmowania dobrowolnych zobowiązań. Jednym z kluczowych elementów pakietu reformy WPR, które mają służyć zachęcaniu rolników do działania na rzecz środowiska i klimatu mają być ekoschematy. Zastąpią one dotychczasowe wymagania greeninigu (które po części wejdą w skład cross-compliance). Ma to być pakiet działań (swego rodzaju menu), z którego każdy rolnik będzie mógł wybrać te, które w jego gospodarstwie najlepiej pasują do prowadzonej produkcji. Tym razem skład tego „menu” nie jest określony przez Komisję Europejską i każde z krajów członkowskich ma zaproponować swoje działania. Ekoschematy mają być dodatkowym zobowiązaniem rolnika (rocznym) do większego wysiłku na rzecz bardziej zrównoważonej produkcji i za ich realizację ma przysługiwać dodatkowa dopłata w ramach dopłat bezpośrednich.

Oprócz ekoschematów w ramach płatności bezpośrednich będą nadal dostępne programy rolnośrodowiskowo-klimatyczne w ramach PROW.

Polskie ekoschematy

Projekt polskiej listy ekoschematów trafił pod koniec maja do publicznych konsultacji (choć nie przez stronę ministerstwa rolnictwa a Centrum Doradztwa Rolniczego). Oto co zawiera polska propozycja:

• Obszary z roślinami miododajnymi - wysiew mieszanki z co najmniej dwóch gatunków roślin miododajnych z określonej listy, zakaz prowadzenia produkcji rolnej (w tym zakaz wypasu i koszenia) do 30 września, zakaz stosowania środków ochrony roślin.
• Zimowe pożytki dla ptaków - wsiewka razem ze zbożem jarym przynajmniej dwóch gatunków roślin stanowiących źródło pokarmu i miejsce schronienia dla ptaków w okresie jesienno-zimowym, w tym m.in. takich gatunków jak len, komosa ryżowa, rzepak, jarmuż w określonej ilości, pozostawienie zboża wraz ze wsiewkami na polu do lutego/marca następnego roku, zakaz stosowana środków ochrony roślin po wysiewie roślin.
• Mikrosiedliska ptaków w uprawach zbożowych – luki skowronkowe – utworzenie i utrzymanie luk w uprawie zboża ozimego, o powierzchni co najmniej 20 – 25 m2, poprzez wyłączenie i podniesienie siewnika, utworzenie co najmniej jednej luki, na każde 0,5 ha uprawy.
• Ekstensywny wypas na TUZ z obsadą zwierząt - obsada zwierząt trawożernych (bydło, kozy, owce, konie) wynosi co najmniej 0,3 DJP/ha TUZ i maksymalnie 2 DJP/ha TUZ.
• Międzyplony ozime - utrzymanie międzyplonu ozimego w terminie co najmniej od dnia 1 października do 15 lutego; dopuszcza się mulczowanie w okresie utrzymania, zakaz stosowania środków ochrony roślin, po okresie utrzymania międzyplonu ozimego, obowiązek jego przykrycia/wymieszania (przyoranie, podorywka, talerzowanie, inne).
• Wsiewki śródplonowe - wysiew (w terminie wysiewu uprawy jarej lub wiosną w rosnącą roślinę ozimą) traw lub roślin bobowatych drobnonasiennych (w tym ich mieszanek) w uprawę główną, obowiązek pozostawienia na polu do czasu wysiewu następnej uprawy głównej, dopuszczalne pozostawienie wsiewki jako uprawy głównej w roku następnym.
• Strefy buforowe na gruntach ornych wzdłuż wód powierzchniowych - wysiew traw i roślin bobowatych (zwłaszcza koniczyn i lucern) w pasach o szerokości 10 lub 20 m (w zależności od typu wód powierzchniowych), koszenie min. raz w roku (15 VII – 30 IX), zbiór biomasy w ciągu dwóch tygodni, Zakaz: nawożenia, stosowania ścieków, osadów ściekowych, środków ochrony roślin oraz wypasu zwierząt, utrzymanie co najmniej do końca lutego, obowiązek zachowania istniejących drzew i krzewów.
• Opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia - opracowanie i przestrzeganie planu nawozowego dla wszystkich gruntów ornych w gospodarstwie, opartego na bilansie azotu oraz chemicznej analizie gleby określającej dawki składników pokarmowych (N, P, K) oraz potrzeb wapnowania.
• Wapnowanie - stosowanie na glebach zakwaszonych nawozów wapniowych (wapna nawozowego lub środka wapnującego), nie częściej niż raz na 4 lata, na podstawie opinii wydanej przez Okręgową Stację Chemiczno–Rolniczą o zalecanej dawce CaO lub CaO+MgO.
• Korzystna struktura upraw - w strukturze zasiewów udział zbóż nie przekracza 50%, a udział roślin okopowych nie przekracza 25% oraz obsada zwierząt w granicach X DJP/ha UR (na razie nie ustalono optymalnej obsady).
• Zmianowanie – zachowanie dodatniego bilansu substancji organicznej obliczonego na podstawie określonych współczynników reprodukcji i degradacji glebowej, przypisanych do danych gatunków roślin uprawnych.
• Produkcja integrowana – prowadzenie w danym roku produkcji roślinnej w systemie Produkcji  Integrowanej (IP), potwierdzone certyfikatem IP.
• Przyorywanie obornika w ciągu 12 godzin od aplikacji na glebę.
• Rozlewanie gnojowicy innymi metodami niż rozbryzgowo, aplikacja doglebowa nawozów na bazie mocznika.
• Uproszczone systemy uprawy - na gruntach ornych prowadzona jest uprawa uproszczona w formie: uprawy konserwującej bezorkowej z mulczowaniem lub uprawy uproszczonej lub uprawy pasowej lub uprawy zerowej.

Nie wiadomo jednak na tym etapie, czy zaproponowane przez Polskę ekoschematy zyskają uznanie brukselskich urzędników. W strategii „od pola do stołu” mowa jest bardziej o działaniach takich jak rolnictwo precyzyjne, agroekologia (w tym rolnictwo ekologiczne), uprawa sprzyjająca pochłanianiu dwutlenku węgla przez glebę i system rolno-leśny.