Gatunki odporne na suszę

W minionym 50-leciu susze o dużym znaczeniu gospodarczym wystąpiły wielokrotnie, z czego kilkanaście razy do lat 90. i po 2000 r. Jednak w pierwszym etapie następowały zwykle co 3–6 lat, a w ostatnim dwudziestoleciu – niemal corocznie. Proces ten potęguje negatywne skutki dla gospodarki, zwłaszcza rolnictwa – zwiększa straty w plonach – i sprawia, że zjawisko odczuwalne jest na polach coraz szybciej, zaraz po wczesnej wiośnie, tj. od pierwszej dekady kwietnia. Nie dziwi więc, że rolnicy poszukują do uprawy gatunków, które lepiej radzą sobie w tych skrajnych warunkach. Jedną z jarych alternatyw dla rzepaku ozimego jest słonecznik. Czy będzie udanym eksperymentem?

Pionowy układ główki słonecznika w trakcie dojrzewania ogranicza gromadzenie wody na kapeluszu i rozwój chorób grzybowych, lecz nasiona są wówczas bardziej narażone na żerowanie ptaków.

Pierwsze doświadczenia rejestracyjne

Ze względu na wcześniejszy, skromny udział słonecznika w krajowej strukturze zasiewów, gatunek ten nie był objęty urzędowymi badaniami COBORU. Jednak sytuacja na polach i rosnąca oferta nasion u krajowych dystrybutorów sprawiły, że instytucja ta zajęła się oceną odmian słonecznika.

Pierwsze wyniki pochodzą z tzw. doświadczeń wstępnych, zwykle 2–3-letnich. Poprzedzają one cykl 3–4 lat oficjalnych doświadczeń rejestracyjnych, kończących się wpisem do Krajowego rejestru roślin rolniczych (KR) odmian o najlepszych wynikach produkcyjnych lub najkorzystniejszych cechach technologicznych.

Kolejnym etapem w urzędowej ocenie odmian jest porejestrowe doświadczalnictwo odmianowe (PDO), którego wyniki dla poszczególnych gatunków publikujemy systematycznie na naszych łamach. Dopiero na ich podstawie tworzone są tzw. Listy odmian zalecanych do uprawy na obszarze województw (LOZ), zatem dla słonecznika nie są one jeszcze możliwe do ustalenia.

Wyniki plonowania słonecznika 2022

Wstępne wyniki plonowania odmian słonecznika z 3 doświadczeń rozpoznawczych COBORU w sezonie wegetacyjnym 2022 roku (tab. 1.) prezentują plony nasion przeliczone na wilgotność 9%, preferowaną w punktach skupowych. W zestawieniu podano także liczbę dni od siewu do dojrzałości pełnej. W czołówce najlepiej plonujących jest zarówno odmiana potrzebująca 136 dni wegetacji (InSun 222 CLP), jak i 130 (P63LE113). Maksymalna różnica 12 dni w długości wegetacji jest szczególnie przydatna w praktyce, ze względu na różne regionalne warunki pogodowe podczas zbioru, który przypada zwykle od końca września do połowy października. Wynika z niej ponadto, że potencjał plonowania to także efekt genetyki odmian.

Materiał ten ma ponadto inny walor, gdyż w doświadczeniach brały udział tylko odmiany pochodzące ze Wspólnotowego katalogu odmian roślin rolniczych (CCA), które nie są wpisane do KR w Polsce. Odmiany do badań zostały bowiem zgłoszone przez podmioty gospodarcze zajmujące się hodowlą, a także zainteresowane dystrybucją materiału siewnego odmian słonecznika w naszym kraju. Odmiany w tabeli uszeregowano wg malejącego plonu nasion. Skrót CLP oznacza, że odmiana przeznaczona jest do uprawy w technologii Clearfield Plus – odporna na s.cz. imazamoks.

Ponieważ wyniki pochodzą z jednego sezonu badań i ograniczonej liczby doświadczeń, przedstawiony materiał ma charakter orientacyjny. Bardziej miarodajne będą dane z kilku lat badań i liczniejszej lokalizacji, lepiej reprezentujących warunki uprawy słonecznika w różnych rejonach Polski. Jest on bowiem u nas uprawiany zarówno na południu, jak i północy, o czym pisaliśmy m.in. w wydaniu 4/2022.

bie, opracowano na podstawie materiałów COBORU

fot. Biernacki, firmowe