Ekoschemat: szanse i obowiązki

Tym razem nie tylko bydło, świnie, owce i kozy, ale także konie, kury nieśne, kurczęta i indyki rzeźne będą mogły liczyć na wsparcie w postaci dodatkowych dopłat dobrostanowych. Z jednej strony to szansa na podniesienie kwoty dopłat bezpośrednich i opłacalności produkcji zwierzęcej, z drugiej przystąpienie do programu wiąże się konkretnymi obowiązkami – w tym ograniczającymi dotyczącymi intensywność produkcji.

W pierwszej zatwierdzonej wersji planu strategicznego dość rygorystycznie podchodzono do obowiązków wynikających z realizacji tego ekoschematu – m.in. w przypadku trzody i bydła nakładając obowiązek realizacji wariantu dotyczącego zwiększonej powierzchni w budynkach jako warunku wstępnego do wyboru innych wariantów. Jednak już na pierwszym posiedzeniu komitetu monitorującego zapadła uchwała łagodząca te wymagania – będzie więc większa elastyczność w doborze realizowanych wariantów.

Dotychczasowy program dotyczący dobrostanu zwierząt już od tego roku zostanie zastąpiony dobrowolnym ekoschematem w ramach dopłat bezpośrednich. Oprócz bydła obejmie także świnie, owce, kozy, konie oraz kury nieśne, brojlery i indyki.

Warianty albo punkty do wyboru

A jest w czym wybierać – program dotyczący dobrostanu zwierząt jest tym razem bardzo rozbudowany – nie tylko w zakresie gatunków zwierząt, jakie są nim objęte, ale także w zakresie możliwości wyboru różnych opcji jego realizacji dla poszczególnych gatunków.

Różne będą także zasady naliczania dopłaty za dobrostan: w przypadku bydła i świń będzie obowiązywał system punktowy, w którym rolnik wybiera jedną lub kilka opcji realizacji, a do każdej z wybranych opcji przypisano liczbę punktów, które będą przeliczane na płatność. Jeden punkt ma przekładać się na 100 zł dopłaty.

Dla pozostałych gatunków obowiązywał będzie system wariantowy – tu mamy sztywno określone wymogi i stawki płatności za ich realizację.

Nowością jest to, że stawki płatności nie są podawane na sztukę, ale na DJP – tak więc, aby ustalić należną płatność, trzeba będzie jeszcze przeliczyć sztuki fizyczne na DJP i dopiero w kolejnym kroku ustalić należną kwotę dopłat.

Plan poprawy dobrostanu nie zawsze konieczny

Podobnie jak dotychczas w działaniu "Dobrostan zwierząt", tak i w ekoschemacie dotyczącym dobrostanu warunkiem uczestnictwa będzie przygotowanie przez uprawnionego doradcę planu poprawy dobrostanu – ale tym razem ten warunek dotyczy tylko rolników, którzy zdecydują się na realizację zobowiązań dotyczących zapewnienia zwiększonej powierzchni bytowej w pomieszczeniach/budynkach. Tak więc, jeżeli zdecydujemy się tylko na opcję dotyczącą, np. wypasu krów mlecznych, czy utrzymania zwierząt na ściółce, nie będzie potrzeby przygotowywania planu poprawy dobrostanu.

Sporą nowością jest planowane wprowadzenie obowiązku odbycia jednorazowego szkolenia z zakresu metod ograniczających stosowanie antybiotyków przez każdego z rolników uczestniczących w jakimkolwiek wariancie ekoschematu "Dobrostan zwierząt". Wymóg ten ma obowiązywać jednak dopiero od 2024 roku, a na razie nie wiadomo, kto i na jakich zasadach miałby rolników szkolić.

Oddzielne wymagania dla każdego gatunku

W przypadku trzody chlewnej i bydła (i mlecznego, i mięsnego) dodatkowo podzielono program na oddzielne wymagania dla poszczególnych grup technologicznych. Można więc przystąpić np. do programu dotyczącego dobrostanu krów mlecznych, ale niekoniecznie korzystać z programu dotyczącego dobrostanu bydła opasowego.

Jeżeli jednak zdecydujemy się na wybór konkretnego programu dla konkretnej grupy, trzeba pamiętać, że wymogi odnoszące się do danej grupy zwierząt objętej wsparciem dotyczą wszystkich zwierząt tej grupy utrzymywanych w gospodarstwie – oznacza to, jeżeli zdecydujemy się np. na program dotyczący wypasu krów mlecznych, wszystkie krowy mleczne muszą być wypasane. Jeżeli zdecydujemy się na program dotyczący zwiększonej powierzchni bytowej dla tuczników, to musi on być realizowany we wszystkich budynkach, w których utrzymujemy tuczniki.

Przyjrzyjmy się zatem możliwościom realizacji ekoschematu "Dobrostan zwierząt".

Dobrostan loch

W programie dotyczącym dobrostanu loch jest jednak pewien wymóg podstawowy, decydujący o możliwości skorzystania z pomocy: lochy nie mogą być utrzymywane w systemie jarzmowym z jednym wyjątkiem – dopuszczalne będzie utrzymywanie loch w jarzmach w okresie okołoporodowym, nie dłużej jednak niż przez 14 dni. Dodatkowo wszystkie lochy w gospodarstwie muszą być indywidualnie oznakowane i zarejestrowane zgodnie z przepisami o IRZ. Jeżeli ten warunek zostanie spełniony, można wybrać jeden lub kilka wariantów realizacji tego programu:

• zwiększona powierzchnia bytowa – lochom zapewnia się zwiększoną o co najmniej 20% lub o co najmniej 50% powierzchnię bytową w pomieszczeniach/budynkach w porównaniu z tą, wynikającą z minimalnych norm utrzymania świń (wszystkie wymagane powierzchnie dla poszczególnych gatunków i grup technologicznych znajdziecie na www.topagrar.pl),
• ściółka – zapewnienie utrzymania na ściółce ze słomy lub podobnego materiału na powierzchni pozwalającej na jednoczesny odpoczynek loch,
• odsadzanie prosiąt – prosięta odsadza się nie wcześniej niż w 35. dniu od urodzenia.

Do wyliczenia płatności za realizację tego programu bierze się pod uwagę liczbę loch, a przelicznik na DJP wynosi 0,5.

Dobrostan tuczników

W tym programie dostępne będą dwa warianty realizacji:

• zwiększona powierzchnia bytowa – tucznikom zapewnia się zwiększoną o co najmniej 20% lub o co najmniej 50% powierzchnię bytową w pomieszczeniach/budynkach w porównaniu z obowiązującymi normami,
• ściółka – zapewnienie utrzymania na ściółce ze słomy lub podobnego materiału na powierzchni pozwalającej na jednoczesny odpoczynek wszystkich zwierząt.

W przypadku dobrostanu świń – dotyczy to i dobrostanu loch, i dobrostanu tuczników – ma obowiązywać jeszcze jeden wspólny wymóg: świniom trzeba będzie zapewnić stały dostęp do materiałów wzbogacających lub przedmiotów absorbujących ich uwagę, które będą zaspokajały potrzebę poznawania otoczenia i poszukiwania paszy, zapobiegając znudzeniu i sfrustrowaniu. Na razie jednak brakuje wytycznych, co tu tworzący program mieli na myśli.

W przypadku dobrostanu tuczników nie każdy tucznik utrzymywany w gospodarstwie będzie kwalifikował się do przyznania pomocy: do płatności kwalifikować się będą tylko tuczniki pochodzące od loch utrzymywanych w gospodarstwach realizujących program dotyczący dobrostanu loch lub tuczniki pochodzące od loch z gospodarstw położonych nie dalej niż 50 km od gospodarstwa, które ubiega się o przyznanie tej pomocy (pod uwagę będą brane lokalizacje siedzib stad).

Zatem ci rolnicy, którzy tuczą warchlaki importowane, na dopłaty w tym programie nie mają co liczyć. Natomiast rolnicy, którzy produkują tuczniki w cyklu zamkniętym, będą mogli z tego tytułu otrzymać dodatkową dopłatę.

Podstawą wyliczenia płatności jest liczba tuczników, dla których stosuje się przelicznik na DJP wynoszący 0,3.

Dobrostan krów mlecznych

Dotychczas za krowę mleczną jest uznawana samica bydła typu użytkowego mlecznego lub typu użytkowego kombinowanego, o mlecznym kierunku jej użytkowania, której wiek przekracza 24 miesiące (liczą się także sztuki, które kończą 2 lata w trakcie okresu realizacji). Definicja z nowego rozdania nie jest jeszcze znana, ale z dużym prawdopodobieństwem można przyjąć, że będzie ona podobna.

W tym programie mamy aż 5 wariantów, które mogą być realizowane niezależnie od siebie:

• wypas – dobrze znany wielu rolnikom program, polegający na zapewnieniu krowom mlecznym co najmniej 120 dni wypasu w sezonie wegetacyjnym, przez min. 6 godz. dziennie, przy czym krowy muszą być wypasane bez uwięzi,
• zwiększona powierzchnia bytowa – wariant ten dotyczy tylko krów mlecznych utrzymywanych grupowo bez uwięzi (wolnostanowiskowo). Mamy dwie możliwości: zwiększenie powierzchni bytowej o co najmniej 20% lub o co najmniej 50% w porównaniu z minimalnymi wymaganiami. Trzeba jednak podkreślić – ten wariant nie może być realizowany w oborach uwięziowych,
• ściółka – zapewnienie utrzymania na ściółce ze słomy lub podobnego materiału, lub wydzielenie części ze ściółką o powierzchni pozwalającej na jednoczesny odpoczynek wszystkich krów,
• wybieg – zapewnienie dostępu do wybiegu przez co najmniej 4 godz. dziennie przez cały rok,
• odsadzanie cieląt – wariant oferuje dodatkową płatność, jeśli cielęta odsadza się nie wcześniej niż w 5. dniu od dnia urodzenia.

W tym programie płatność naliczana jest w zależności od liczby utrzymywanych krów mlecznych, dla których przelicznik na DJP wynosi 1 (jedna sztuka fizyczna to 1 DJP).

Dobrostan krów mamek

Wymogami tego programu objęte są nie tylko krowy mamki, ale i cielęta, opasy o masie ciała do 300 kg i jałówki użytkowane w kierunku mięsnym. Tak więc wymagania poszczególnych wariantów dotyczą wszystkich tych grup technologicznych. A do wyboru mamy:

dla zwierząt utrzymywanych w budynkach:

• zwiększona powierzchnia bytowa – tu również możemy wybrać albo zwiększenie powierzchni bytowej o co najmniej 20%, albo o co najmniej 50% (obowiązują normy z dobrostanu krów i dobrostanu opasów), w tym przypadku również mowa tylko o zwierzętach utrzymywanych w budynkach bezuwięziowych,
• ściółka – ta opcja tak samo, jak w przypadku krów mlecznych polega na zapewnieniu utrzymania zwierząt na ściółce ze słomy lub podobnego materiału, lub wydzieleniu części ze ściółką o powierzchni pozwalającej zwierzętom na jednoczesny odpoczynek,
• wybieg – zapewnienie zwierzętom objętym wymogami dostępu do wybiegu przez co najmniej 4 godz. dziennie przez cały rok,
• wypas – zapewnienie zwierzętom wypasu bez uwięzi (przez co najmniej 120 dni w sezonie wegetacyjnym, przez min. 6 godz. dziennie).

Dla zwierząt utrzymywanych w systemie otwartym (bez budynków), dostępny jest tylko jeden wariant realizacji tego programu – dotyczy on zwiększonej powierzchni bytowej o co najmniej 20% (oczywiście mowa tu o zewnętrznej powierzchni bytowej – czyli powierzchni zagród dla bydła utrzymywanego bez budynków).

Przy wyliczaniu płatności pod uwagę będą brane wyłącznie krowy mamki, a przelicznik na DJP wynosi 1.

Dobrostan opasów

Tym razem o płatność dobrostanową mogą ubiegać się także rolnicy utrzymujący opasy – ale nie w każdym przypadku. Co do zasady do płatności będą kwalifikowały się opasy o masie ciała powyżej 300 kg (ciekawe, jak ARiMR będzie to sprawdzać?) do ukończenia 18. miesiąca życia, pochodzące od krów mamek objętych programem dobrostanu krów mamek. W przypadku opasów, które nie pochodzą od mamek objętych programem, do płatności kwalifikować się będzie bydło opasowe od ukończenia 4. miesiąca życia do ukończenia 18. miesiąca życia. W obu przypadkach, aby dane zwierzę kwalifikowało się do płatności, musi co najmniej przez 120 dni być utrzymywane w gospodarstwie zgłaszającym je do programu (liczy się okres kwalifikowalności – czyli albo od ukończenia 4. miesiąca życia lub uzyskania masy 300 kg do ukończenia 18. miesiąca życia).

Dostępne warianty:

• zwiększona powierzchnia bytowa – wariant dotyczy tylko zwierząt utrzymywanych bez uwięzi. W tym przypadku również mamy wariant zwiększenia powierzchni bytowej o co najmniej 20% lub o co najmniej 50% w porównaniu z obowiązującymi normami,
• ściółka – podobnie jak dla pozostałych grup bydła dotyczy zapewnienia zwierzętom utrzymania na ściółce ze słomy lub podobnego materiału, lub wydzielenie części ze ściółką o powierzchni pozwalającej na jednoczesny odpoczynek zwierząt,
• wybieg – zapewnienie zwierzętom objętym wymogami wybiegu przez co najmniej 4 godz. dziennie przez cały rok,
• wypas – zapewnienie zwierzętom wypasu bez uwięzi przez co najmniej 120 dni w sezonie wegetacyjnym (przez min. 6 godz. dziennie).

W tym programie do wyliczania płatności bierze się pod uwagę liczbę opasów kwalifikujących się do dopłaty, dla których przelicznik na DJP wynosi 0,7.

• Stawki płatności pozostałych gatunków

Dobrostan owiec

W programie dotyczącym dobrostanu owiec nie mamy już takiej swobody wyboru, jak dla bydła. Aby otrzymać dopłatę za dobrostan w przypadku owiec, wszystkim grupom technologicznym zapewnić trzeba wypas lub dostęp do wybiegu (przez co najmniej 120 dni w sezonie wegetacyjnym) oraz zwiększoną o co najmniej 20% powierzchnię bytową w pomieszczeniach/budynkach. Podstawą naliczenia płatności jest liczba samic w wieku co najmniej 12 miesięcy.

Dobrostan kur niosek

W tym przypadku nie ma możliwości wyboru wariantów realizacji programu – aby uzyskać dodatkową dopłatę, trzeba przestrzegać wszystkich wymagań określonych dla tej grupy zwierząt. A są to:

• zakaz przycinania dziobów,
• obowiązek utrzymania kur bez klatek na ściółce,
• zapewnienie zwiększonej powierzchni bytowej w kurniku – obsada nie większa niż 7 szt./m² powierzchni użytkowej podłogi,
• zapewnienie zwiększonej dostępności gniazd: w przypadku stosowania gniazd pojedynczych – nie więcej niż 5 kur niosek/gniazdo, a w przypadku gniazd grupowych – nie więcej niż 96 kur niosek/m² powierzchni gniazda,
• zapewnienie grzędy o długości min. 0,2 m/kurę nioskę,
• zapewnienie stałego dostępu do materiałów lub przedmiotów absorbujących uwagę.

Aby z tego programu skorzystać, w gospodarstwie musi być utrzymywanych przynajmniej 350 niosek. Płatność wylicza się na podstawie liczby utrzymywanych kur niosek.

Dobrostan kurcząt brojlerów

Również i w tym przypadku trzeba spełniać wszystkie wymagania programu, aby sięgnąć po dopłatę dobrostanową. W przypadku brojlerów konieczne jest zapewnienie zwiększonej powierzchni bytowej w kurniku – maksymalne zagęszczenie obsady nie może być większe niż 30 kg/m² i jednocześnie nie większe niż 20 szt./m², konieczne jest zapewnienie minimum 6 godzin fazy ciemnej/dobę, następującej po fazie jasnej oświetlenia oraz zapewnienie stałego dostępu do materiałów lub przedmiotów absorbujących uwagę kurcząt. Płatność naliczana będzie na podstawie liczby utrzymywanych brojlerów.

Do programu będą mogły przystąpić gospodarstwa mające pomieszczenia dla przynajmniej 500 brojlerów.

Dobrostan indyków

W tym przypadku wymagania są bardzo zbliżone do ekoschematu dotyczącego kurcząt brojlerów. Decydując się udział w programie, indykom należy zapewnić zwiększoną powierzchnię bytową w pomieszczeniu/budynku – maksymalne zagęszczenie obsady nie większe niż 50 kg/m², 8 godzin fazy ciemnej/dobę następującej po fazie jasnej oświetlenia oraz stały dostęp do materiałów lub przedmiotów absorbujących uwagę. Minimalna liczba posiadanych w gospodarstwie stanowisk dla indyków, uprawniająca do udziału w programie to 100.

Płatność naliczana będzie na podstawie liczby utrzymywanych indyków.

Dobrostan koni

Wymogiem podstawowym warunkującym przystąpienie do programu jest oczywiście utrzymywanie koni bez uwięzi. Do wyboru mamy dwa warianty realizacji programu w zależności od sposobu utrzymania zwierząt:

• zwiększona powierzchnia bytowa dotycząca zwierząt utrzymywanych w budynkach. W takim przypadku zwierzętom należy w sezonie wegetacyjnym zapewnić wypas lub dostęp do powierzchni zewnętrznych przez co najmniej 140 dni (przez min. 6 godz. dziennie), a poza sezonem wegetacyjnym dostęp do powierzchni zewnętrznych lub biegalni przez min. 2 godz. Przy czym minimalna powierzchni tychże musi wynosić dla koni dorosłych/młodzieży przynajmniej 70 m²/szt., a dla klaczy ze źrebięciem przynajmniej 85 m²/szt. W boksach lub w przypadku utrzymywania wolnostanowiskowego w pomieszczeniach/budynkach, powierzchnia na jedno zwierzę musi być zwiększona o co najmniej o 20% w stosunku do obowiązujących norm minimalnych,
• w przypadku koni utrzymywanych w systemie otwartym płatność będzie przysługiwała, jeżeli zapewnimy zwierzętom zadaszenie o powierzchni pozwalającej na jednoczesne przebywanie wszystkich koni pod nim, przy czym pod zadaszeniem musimy zagwarantować ściółkę, a powierzchnia zewnętrzna przypadająca na jedno zwierzę musi być zwiększona co najmniej o 20% względem powierzchni wymaganej dla systemu otwartego.

Aby w ogóle do programu przystąpić w gospodarstwie muszą być przynajmniej 2 konie w wieku co najmniej 24 miesięcy lub klacz ze źrebięciem zgłoszonym do ARiMR. Do płatności nie kwalifikują się natomiast konie utrzymywane w dzikich lub półdzikich warunkach, pochodzące z obszarów parku narodowego albo parku krajobrazowego.

Przy naliczaniu płatności będą brane pod uwagę konie w wieku co najmniej 24 miesięcy.

Dobrostan kóz

Aby z tego programu skorzystać, wszystkie kozy w gospodarstwie muszą być utrzymywane bez uwięzi, wszystkie zwierzęta muszą mieć przez cały rok dostęp do wybiegu (powierzchnia wybiegu musi być zwiększona o 20% w stosunku do minimalnych wymagań), w sezonie wegetacyjnym wszystkie zwierzęta muszą być wypasane co najmniej 120 dni, a w budynkach trzeba zapewnić im zwiększoną co najmniej o 20% powierzchnię bytową. Podstawą naliczenia płatności jest liczba samic w wieku co najmniej 12 miesięcy.

Zgłaszane do płatności dobrostanowych kozy muszą być obligatoryjnie wypasane.

Jak wyliczyć dopłatę?

Teoretycznie wystarczy przeliczyć sztuki fizyczne na DJP i podsumować stawki za poszczególne warianty. Dla przykładu, jeśli zdecydujemy się na udział w programie dotyczącym dobrostanu krów mlecznych – dajmy na to w wariancie dotyczącym wypasu oraz utrzymania zwierząt na ściółce, mając w gospodarstwie 20 krów, co daje 20 DJP, trzeba pomnożyć tę wartość przez stawki z tab. 3., czyli 4,1 punktów/DJP (3,1 punktów za wypas + 1 punkt za ściółkę), co daje nam łącznie 82 punkty, czyli 8200 zł dopłaty. Wygląda to całkiem atrakcyjnie. Obecnie nie jest jednak do końca jasne, jaki stan zwierząt będzie podstawą do wyliczenia – czy na dany dzień, czy np. stan średni z okresu wypasu.

Wymagania dla budynków/pomieszczeń inwentarskich

W uzupełnieniu do tego materiału opublikowaliśmy tabele zawierające szczegółowe wymagania, jakie muszą spełniać budynki/pomieszczenia inwentarskie w przypadku udziału w programie. 

ig
fot. Sierszeńska, Ignaczewski