Szara strefa cichych dzierżaw

Mało kto gotów jest rozmawiać o tym procederze pod nazwiskiem. Problem jest tak szeroki, że stanowi już potężną szarą strefę w polskim rolnictwie. Ciche dzierżawy wg niektórych ekspertów obejmują prawie 70% gospodarstw rolnych.
Z oficjalnej liczby ponad 1,2 mln gospodarstw aplikujących o dopłaty bezpośrednie, tylko ok. 427 tys. złożyło wnioski o dopłaty do nawozów. Rozmawiając z rolnikami z różnych stron Polski, słyszymy, ilu rzeczywistych rolników zostało we wsi, czy gminie. Z każdym rokiem jest ich coraz mniej. Tymczasem oficjalna liczba gospodarstw maleje bardzo powoli, podobnie jak ślamazarnie rośnie średnia wielkość gospodarstwa – w ciągu ostatnich 10 lat z 10,5 ha do 11,5 ha. Ciche dzierżawy to powszechna praktyka.

Dlaczego właściciele nie chcą umów dzierżawy?

Właściciele nie chcą zawierać umów dzierżawy z wielu powodów. Jednym z najczęściej podnoszonych argumentów jest to, by się na długo nie wiązać umową, chęć pozostania w KRUS (dotyczy pracujących na czarno, a także wyjeżdżających do pracy za granicę), gwarancja otrzymania dopłat bezpośrednio na konto prosto z ARiMR.

– Agencja zawsze jest wypłacalna – twierdzą właściciele ziemi. Kolejny argument to obawa przed opodatkowaniem przychodów z dzierżawy (choć obecnie są one zwolnione z podatku).

Aktywni rolnicy potrzebują umów do spełnienia formalności

Tymczasem dla rzeczywistych rolników problem użytkowania gruntów bez umowy to przede wszystkim:

• niepewność okresu użytkowania,
• niemożliwość wykazania tych gruntów do zwrotu akcyzy za paliwo,
• jako powierzchni paszowej,
• do zagospodarowania nawozów naturalnych,
• ubezpieczenia upraw,
• problemy z wyegzekwowaniem odszkodowania za szkody łowieckie.

To także problem rozliczenia i rozpisania stosowanych środków ochrony roślin. W gospodarstwach chcących skorzystać ze wsparcia inwestycji brakuje hektarów i wielkości ekonomicznej, bo często nie można wykazać rzeczywiście użytkowanej ziemi.

Minister Kowalczyk: Cicha dzierżawa = zwykłe przestępstwo

Problem cichych dzierżaw został poruszony podczas spotkania izb rolniczych w Częstochowie w przeddzień dożynek Jasnogórskich. Wicepremier, minister rolnictwa Henryk Kowalczyk podkreślił wówczas, że zgodnie z prawem, branie dopłat przez właścicieli gruntów, którzy ich nie użytkują jest przestępstwem, a same przepisy tego procederu nie uregulują.
Rozwiązaniem dla wicepremiera byłoby, gdyby rolnicy zamiast godzić się na warunki dzierżawcy za wszelką cenę, próbowali wytłumaczyć mu zalety pisemnej umowy i dążyli do jej podpisania. Uporządkowanie tego jest także rolą izb rolniczych.

Nowa WPR: większa presja na rolników

W nowej WPR problem może się pogłębić. Przede wszystkim wzrośnie presja właścicieli na wypełnianie różnych programów w ramach ekoschematów, by zwiększyć dopłaty. Samo udostępnienie ziemi za dopłaty dla wielu właścicieli od nowego roku stanie się mało atrakcyjne, zwłaszcza przy stawce podstawowej na poziomie 118 euro/ha. Korzyścią pozostaje wsparcie do pierwszych ha z tytułu dopłaty redystrybucyjnej.

O skutkach bezumownego użytkowania gruntów dzierżawnych rozmawiamy z rolnikami i pokazujemy konkretne przypadki z praktyki. Czy zmiany w dopłatach bezpośrednich to koniec nieformalnych dzierżaw gruntów?

Jak namówić właściciela ziemi na podpisanie umowy dzierżawy? Prawnik radzi