Ile niedojadów może zostać na stole paszowym?

Żywienie krów mlecznych jest coraz droższe. Obok bardzo drogich komponentów paszy treściwej, drożeje też pasza objętościowa. Celem hodowcy wciąż pozostaje żywienie krów do syta przez 24h tą samą, wysokowartościową dawką pokarmową. Ze względów ekonomicznych powinien jednak kontrolować też to co pozostaje na stole paszowym. Coś zostać musi. Ale ile, by było to opłacalne?

9 centów na kg paszy

Pasza powinna być dostępna przez całą dobę, wtedy krowy zjedzą jej więcej, będą lepiej zaopatrzone w energię i dadzą więcej mleka – to argumenty potwierdzające sensowność pozostawania niedojadów. Argumentami na "nie" są przede wszystkim wysokie koszty, szczególnie wówczas, gdy nie mamy grupy zwierząt, którymi można byłoby skarmić pozostałe niedojady (np. opasy).

Koszty: Krowa zjada przeciętnie dziennie około 50 kg świeżej paszy. Pasza pełnoporcjowa kosztuje około 4 do 5 euro na krowę i dzień. W rezultacie 1 kg TMR-u kosztuje przeciętnie 9 centów, a 1 tona paszy 90 euro. Przy 200 krowach i dziennym przygotowaniu 10 ton paszy, margines 5% resztek to 500 kg, co daje stratę 45 euro na dzień. A w przeliczeniu na rok – aż 16,5 tys. euro. Przy większym stadzie (1000 krów), straty rosną do 80 tys. euro, jeżeli nie wykorzystamy niedojadów.

Przynajmniej 3 do 7% nadwyżki

Rozwiązaniem tego problemu nie jest wcale ograniczanie ilości niedojadów! Wręcz przeciwnie – przy skarmianiu zwierząt TMR-em nadwyżka paszy powinna stanowić 3 do 7%, ponieważ pobranie paszy też ulega wahaniom od 3 do 5% dziennie. Oznacza to, że trzeba podać zawsze paszy "górką". Ważne, aby pasza była świeża i regularnie podgarniana.

• Niedojady są ważne! Należy je kontrolować, by oszacować ile ich ma pozostać

Jeśli pasza podawana jest z automatu, kilka razy dziennie, jej dystrybucja powinna być dostosowana do aktywności zwierząt, a resztki uprzątane raz dziennie. Krowy w zależności od przynależności do danej grupy produkcyjnej zostawiają różną ilość niedojadów – na początku laktacji więcej, przed zasuszeniem – mniej. Uwzględnienie tego w obliczaniu zapotrzebowania na paszę jest sensowne ekonomicznie, ale nie zawsze możliwe do zrealizowania. Wystarczającą ilość paszy powinny krowy dostawać przez wszystkie stadia laktacji (okres zasuszania też!), dlatego wszystkie grupy należy traktować tak samo.

Obowiązują następujące kryteria:

• Stosunek zwierzę do miejsca przy stole paszowym: jeżeli stosunek ten wynosi 1 do 1, można założyć jedynie 3% resztek. Im bardziej ten stosunek jest zaburzony, tym więcej niedojadów musimy założyć, aby wszystkie zwierzęta, szczególnie te stojące nisko w hierarchii stada, mogły się najeść.
• Pobieranie paszy: niedojady można tym dokładniej (oszczędniej) policzyć, im dokładniej jest dokumentowane pobieranie paszy i liczba zwierząt w grupie.
• Kontrola: niedojady raz w tygodniu, a przynajmniej raz w miesiącu, dokumentujemy. Podobnie jak selektywne pobieranie paszy. Im mniej paszy leży na stole paszowym, tym lepiej krowy mogą selekcjonować komponenty mieszanki

Ukierunkowane wykorzystanie resztek

Wykorzystanie niedojadów jest możliwe pod warunkiem, że są one czyste i niezepsute. Szybciej psuje się TMR z dodatkiem wody (szybciej się zagrzewa). Latem można temu zapobiec dodając środek konserwujący do TMR. Wówczas nie trzeba wyrzucać niedojadów czy ryzykować, że zwierzęta zachorują (środki konserwujące kosztują 30 euro na 500 kg TMR-u, co wystarcza na wykorzystanie niedojadów o wartości 45 euro).

Jeżeli znany jest skład niedojadów, można zastosować wspomniane środki ukierunkowanie i tylko zgodnie z potrzebami. Dlatego regularnie, a przynajmniej po zmianie paszy objętościowej, należy je analizować pod kątem składu i zawartości związków pokarmowych. Dzięki temu można uniknąć otłuszczenia młodych zwierząt oraz wykorzystać resztki do odchowu mniej wartościowych hodowlanie osobników lub skarmiać je w grupie starszych krów w końcówce laktacji.

0% niedojadów – czy to możliwe?

W jednym z gospodarstw (370 krów, 13,5 tys. kg mleka) od 8 lat we wszystkich grupach zwierząt nie produkuje się w ogóle (0%) niedojadów. Z 10 ton świeżego TMR-u, pozostaje maksymalnie 50 kg (a więc mniej niż 1%), które są usuwane za pomocą szczotek czy łopaty. Więcej resztek oznaczałoby większy nakład pracy, ponieważ musiałyby one wówczas być zadane młodym zwierzętom w innej oborze, aby się to kalkulowało.

Metoda 0% resztek funkcjonuje pod warunkiem zachowania ścisłych zasad:

1. Krowy laktacyjne dostają świeżą paszę raz dziennie – późnym popołudniem i przynajmniej jedną godzinę przed dojem (dokładnie o godzinie 16.00)! Dzięki temu jedzą bardzo intensywnie i później stoją syte w poczekalni. Własne wyniki wskazują, że spóźnione karmienie kosztuje ponad 1 kg TMR-u!
2. W ostatnich trzech godzinach przed podaniem świeżej paszy, niedojady podgarnia się na stole przynajmniej trzykrotnie. Obsługa obserwuje, w jakim tempie ubywa paszy przez cały dzień, by w razie potrzeby nową porcję zadać zwierzętom wcześniej
3. Rano dojone są najpierw krowy wysokoprodukcyjne, dla których podgarnianie paszy nie ma większego znaczenia (2 grupy). Trzeciej grupie rano jeszcze raz podgarnia się paszę. W całym gospodarstwie obowiązują zasady: 1 krowa na 1 miejsce przy stole, komfortowe legowiska (do przeżuwania) oraz najlepsza jakość paszy podstawowej!
   
   

SZEŚĆ ZASAD, BY ZREDUKOWAĆ NIEDOJADY:

1. Wysoka jakość paszy podstawowej! W przypadku paszy o niskiej jakości i niewielkiej ilości krowy zjadałyby dużo zanieczyszczeń i pleśni.

2. Zawsze stała ilość paszy – przez cały dzień, laktację oraz rok. Pasza homogenna, której krowy nie mogą selekcjonować.

3. Stała obserwacja, podgarnianie resztek oraz zadawanie świeżej paszy wcześniej, jeżeli zaistnieje taka konieczność.

4. Stosunek 1:1 – zwierzęcia do stołu paszowego. Zadanie świeżej paszy oznacza, że wszystkie krowy mają możliwość jedzenia.

5. Krowy muszą zawsze być syte (również w momencie nudnego stania w poczekalni do doju).

6. Regularne kontrole krów i paszy! Kontrola wydajności mlecznej, zdrowia (krów zasuszanych i na początku laktacji), ilości pobieranej paszy, niedojadów, selektywnego jedzenia, zawartości suchej masy i odchodów.