Czas Wielkiego Postu skłania wielu z nas do zmian w diecie. Bywa, że odmawiamy sobie jakiegoś produktu, czasem eliminujemy więcej. Część z nas decyduje się na poszczenie na większą skalę. Wprowadzamy tzw. post przerywany, polegający na jedzeniu przez kilka godzin i niejedzeniu przez kolejnych kilkanaście, albo też robimy sobie głodówki.

Post może pomóc w utracie zbędnych kilogramów

Poszczenie to praktyka wspólna dla niemal wszystkich głównych tradycji religijnych, takich jak buddyzm, chrześcijaństwo, hinduizm, islam i judaizm. W starożytnej Grecji Hipokrates wierzył, że post pomaga organizmowi w samoleczeniu. W chrześcijańskim Wielkim Poście dawniej rezygnowano nie tylko z mięsa, ale też z nabiału. Podczas ramadanu – dziewiątego miesiąca w kalendarzu muzułmańskim, w którym Archanioł Gabriel miał się ukazać Mahometowi – wielu muzułmanów pości codziennie od świtu do zachodu słońca przez miesiąc. Te religijnie umotywowane posty dostarczyły naukowcom sporo informacji o tym, co dzieje się z ciałem, kiedy pościmy.

Poza praktykami religijnymi istnieje szereg przyczyn zdrowotnych, które skłaniają nas do postu. Najczęstszą jest chęć utraty zbędnych kilogramów. Istnieją badania wskazujące, że niektóre rodzaje postu mogą pomóc rozwiązać niektóre problemy zdrowotne.

Jakie mamy rodzaje postu żywieniowego?

Najbardziej podstawowym rodzajem postu jest post z ograniczeniem kalorii, czyli rezygnacja z jedzenia przez określony czas. Tego typu posty obejmują zwykle 18–48 godzin. Aby skutecznie stosować ten rodzaj postu, upewnij się, że spożyłeś odpowiednią liczbę kalorii w poprzednich dniach. Następnie wybierz dzień, w wieczór przed nim zjedz kolację wcześnie, a następnie pość przez wyznaczony czas. Podczas postu spożywaj tylko wodę i utrzymuj niski poziom aktywności.

Post z ograniczeniem makro­składników polega na ograniczeniu określonego makroskładnika odżywczego (trzy makroskładniki odżywcze to białka, węglowodany i tłuszcze). Wiele z tych postów ogranicza białka. Tego typu posty najlepiej sprawdzają się u sportowców, którzy mają większe zapotrzebowanie na białko i obciążają organizm dużymi jego iloś­ciami. W tego typu poście spożywa się tylko wysokiej jakości tłuszcze, węglowodany i dokładnie ugotowane warzywa przez 2–3 dni w miesiącu. Zmniejszenie spożycia białka da jelitom przerwę i pozwoli na regenerację.

Trzeci rodzaj postu to jedzenie sezonowe. W przypadku tego rodzaju postu musimy cofnąć się do czasów pierwotnych i zobaczyć, jak wyglądałoby nasze zaopatrzenie w żywność w różnych porach roku. Zimą spożywano tłuste mięso i bulwy, a lato zarezerwowano na owoce i chudsze mięso. Aby naprawdę jeść sezonowo, jedz tylko to, co jest naturalnie dostępne o tej porze roku. Jak to może wyglądać? Zimą zrezygnuj na przykład z sałatek z ogórkami i pomidorami.

Post może także szkodzić. W jaki sposób?

Jeśli jesteś zdrowym dorosłym, krótki post raczej ci nie zaszkodzi, niezależnie od tego, czy twoja waga jest normalna, czy jesteś cięższy. Nie może ci jednak zabraknąć energii i niezbędnych do życia mikro­elementów. Dlatego jeśli zechcesz stosować jakikolwiek rodzaj poszczenia, najpierw porozmawiaj ze swoim lekarzem. Zwłaszcza jeśli masz problemy zdrowotne lub przyjmujesz jakiekolwiek leki. Jeśli jesteś w ciąży, karmisz piersią lub w przeszłości doświadczałaś zaburzeń odżywiania, powinnaś unikać wszelkiego rodzaju postów. Pościć nie powinny też dzieci ani nastolatki.

Kilka badań wykazało, że post może poprawić kontrolę stężenia cukru we krwi, co może być szczególnie przydatne dla osób zagrożonych cukrzycą.

Badanie z udziałem 10 osób chorych na cukrzycę typu 2 wykazało, że krótkotrwałe posty przerywane znacznie zmniejszyły stężenie cukru we krwi. Inne badanie wykazało, że w zmniejszaniu oporności na insulinę zarówno post przerywany, jak i post co drugi dzień były tak samo skuteczne jak po prostu ograniczenie spożycia kalorii.

Należy jednak pamiętać, że niektóre badania wykazały, że post może wpływać na stężenie cukru we krwi inaczej u mężczyzn i kobiet.

Istnieją badania, w których wykazano, że praktykowanie postu co drugi dzień zaburzało kontrolę stężenia cukru we krwi u kobiet, ale nie miało wpływu na mężczyzn.

Podczas gdy ostry stan zapalny jest normalnym procesem odpornościowym służącym do zwalczania infekcji, przewlekły stan zapalny może mieć poważne konsekwencje dla zdrowia. Badania wskazują, że przewlekłe zapalenie może być przyczyną chorób przewlekłych, takich jak choroby serca, nowotwory czy reumatoidalne zapalenie stawów.

Niektóre badania wykazały, że post może pomóc zmniejszyć poziom stanu zapalnego. W jednym z badań wykazano, że post przerywany może znacznie zmniejszyć stężenie białka C-reaktywnego, które jest markerem stanu zapalnego. Badanie na zwierzętach wykazało, że przestrzeganie bardzo niskokalorycznej diety naśladującej post zmniejszało stan zapalny i było korzystne w leczeniu stwardnienia rozsianego.

Pamiętaj o pułapkach w trakcie i sposobach odchudzania 

Jak dotąd badania naukowe oceniające okresowy post są stosunkowo nieliczne i obejmowały ograniczoną liczbę uczestników. W jednym, opublikowanym 1 lipca 2017 roku, 100 osób z nadwagą zostało przydzielonych do jednego z trzech planów żywieniowych: ograniczenie dziennego spożycia kalorii o taką samą liczbę każdego dnia (podobnie jak w przypadku tradycyjnej diety), poszczenie co drugi dzień i kontynuacja normalnej dotychczasowej diety. Pod koniec 12-miesięcznego badania obie grupy stosujące dietę straciły na wadze w porównaniu z osobami jedzącymi normalnie. Jednak stan zdrowotny poszczących nie był wcale lepszy niż tych, którzy po prostu zmniejszali liczbę kalorii każdego dnia.

Godnym uwagi aspektem tego badania był bardzo wysoki wskaźnik rezygnacji (38%) wśród osób przydzielonych do poszczenia. Może to wskazywać na pułapkę, jaką jest post jako metoda odchudzania.

– Ludzka natura polega na tym, że ludzie chcą nagradzać się po wykonaniu bardzo ciężkiej pracy, takiej jak ćwiczenia lub post przez długi czas, więc istnieje niebezpieczeństwo oddawania się niezdrowym nawykom żywieniowym w dni wolne od postu – mówi dr Frank Hu ze Szkoły Zdrowia Publicznego na Uniwersytecie Harwardzkim w Stanach Zjedno­czonych.

Wskazuje on na silny biologiczny impuls do przejadania się po okresach postu. Hormony apetytu i ośrodek głodu w mózgu przechodzą na wyższy bieg, gdy jesteśmy pozbawieni jedzenia.

Koniecznie się skonsultuj!

Jeśli rozważasz okresowy post, koniecznie porozmawiaj o tym z lekarzem. Pomijanie posiłków i poważne ograniczanie kalorii może być niebezpieczne dla osób z już rozwiniętą cukrzycą. Osoby, które przyjmują leki na nadciś­nienie lub choroby serca, mogą być również bardziej podatne na zaburzenia stężenia elektrolitów spowodowane postem.

• Jeżeli nie zdecydujemy się na post w postaci kilkunastogodzinnych głodówek, warto ograniczyć w diecie przez jakiś czas kalorie. Warto też postawić na dietę sezonową

fot. pixabay

Artykuł ukazał się w Tygodniku Poradniku Rolniczym 10/2023 na str. 67. Jeśli chcesz czytać więcej podobnych artykułów, już dziś wykup dostęp do wszystkich treści na TPR: Zamów prenumeratę.