Z artykułu dowiesz się
Zgoda, w sprzyjających sezonach, z dobrym rozkładem opadów pszenica dobrze plonuje i jest droższa. Ale nawet w dobrym roku, na najsłabszych glebach plonem nie dorówna odmianom żyta hybrydowego.
Odmiany hybrydowe plonują zdecydowanie wyżej od populacyjnych. Są oczywiście zwolennicy takich i takich odmian. Kto planuje ekonomiczne nakłady na nawożenie i ochronę powinien zostać przy odmianach populacyjnych. Kto jednak chce więcej i mieć jakość ziarna pszenicy dla młyna, powinien sięgnąć po hybrydy. Te ze względu na znacznie wyższy potencjał plonowania wymagają wyższego nawożenia i standardowo skracania źdźbeł – najlepiej dwa razy. Zasadniczą różnicą w agrotechnice hybryd jest mniejsza ilość wysiewu materiału siewnego i nieco wcześniejszy termin siewu.
Zaraz przejdziemy do szczegółów tych różnic. Jeszcze raz podkreślę – żyto jest idealnym zbożem do uprawy w polskich warunkach klimatycznych z ryzykiem mroźnej zimy i na polskich, słabej jakości zakwaszonych glebach.
Największym atutem żyta, tak hybrydowego, jak i populacyjnego, jest najwyższa ze zbóż zimotrwałość i mrozoodporność. Drugi atut, to najniższe ze zbóż wymagania w stosunku do stanowiska. Im słabsza gleba, wadliwa, zakwaszona – tym przewaga plonowania żyta nad innymi gatunkami większa. Niebagatelne znaczenie ma odporność żyta na niedobory wody.
W sezonach z niedoborami wody posuchami i suszami, żyto jest liderem plonowania, a te wszystkie pożądane cechy to w największym stopniu zasługa systemu korzeniowego żyta. Z badań wynika, że żyto ma najcieńsze ze zbóż korzenie, grubsze ma jęczmień, a najgrubsze pszenica. Pozornie to nieistotna informacja, ale wejdźmy w szczegóły: dzięki cienkim korzeniom z 1 grama suchej masy związków zapasowych ziarniaka żyto buduje znacznie dłuższy i większy (bo cieńszy) system korzeniowy. Ponadto żyto robi to najmniejszym ze zbóż wydatkiem energetycznym.
Potwierdzeniem odporności żyta na niedobory wody są chociażby wyniki porejestrowych Doświadczeń Odmianowych COBORU po suchym sezonie 2018. Warto do nich zajrzeć, ale też trzeba te dane odpowiednio przeanalizować, aby dojść do pełnej prawdy. A jest nią to, że na słabszych stanowiskach (w Polsce w większości), na glebach o nieuregulowanym pH (w większości) i w warunkach suszy (np. rok 2018 i 2019) ze zbóż najwyżej plonuje w Polsce żyto hybrydowe.
Takie proste zestawienie plonowania zbóż ozimych w 2018 r. w zróżnicowanych warunkach uwilgotnienia gleby tj. w warunkach suszy i bez suszy na poziomie a1 i a2 pokazujemy w tabeli. Na samym dole tabeli podajemy też plony od – do, tj. od najniżej plonującej odmiany do najwyżej plonującej odmiany żyta hybrydowego.
Z tych danych wyraźnie widać przewagę żyta hybrydowego nad pozostałymi zbożami ozimymi. Ale to nie wszystko, bo w doświadczeniach żyto co prawda nie jest traktowane po macoszemu, ale uprawiane wg mniej nakładowej technologii i na słabszych glebach. Po pierwsze – żyto w odniesieniu do średniej rolniczej wartości gleb w 100% skali IUNG trafia w doświadczeniach na gleby wycenionych na 65% tej skali (pszenżyto na gleby wycenione na 70%, jęczmień – 73%, a pszenica 74%).
Żyto dostaje skromniejsze nawożenie w doświadczalnictwie COBORU – to po drugie. W kg czystego składnika na ha to: 51 kg P2O5, 82 kg K2O, 93 kg N (pszenżyto odpowiednio 53 kg, 84 kg i 102 kg; jęczmień – 54 kg, 87 kg i 97 kg; pszenica – 55 kg, 86 kg i 118 kg). Tak wygląda nawożenie na poziomie a1.
Po trzecie – większość doświadczeń z żytem założonych jest na glebach kompleksu przydatności rolniczej 4 i 5 (pszenżyto w większości na kompleksie 2 i 4; jęczmień w większości na 2, 4 i 1; pszenica w większości na 2 i 4).
Mamy na rynku przykłady wielu gatunków roślin uprawy polowej, w których prowadzona jest hodowla odmian populacyjnych i hybrydowych. To rzepak, kukurydza, jęczmień ozimy, pszenica. Warte podkreślenia jest jednak to, że efekt heterozji w zakresie plonowania hybryd w stosunku do odmian populacyjnych jest największy u gatunków obcopylnych, a takim jest żyto. Oczywiście odmiany populacyjne nie stoją w miejscu. Cały czas widoczny jest postęp hodowlany i tym bardziej trzeba przyjrzeć się hybrydom, które systematycznie zwiększają przewagę.
Z danych COBORU wynika, że w badaniach PDOiR najsłabsze odmiany hybrydowe żyta (poza odmianą Tur, która straciła trochę kontakt z rzeczywistością i ciągłym postępem hodowlanym) plonują co najmniej kilkanaście procent wyżej, a najlepsze odmiany hybrydowe o ok. 30% wyżej od wzorca. Warto przypomnieć, że w latach 1999–2001 ta przewaga hybryd nie była tak duża (od kilku do kilkunastu % wyżej plonowały hybrydy) i miały one jeszcze pewne niedomagania związane z podatnością na choroby, w tym sporysz. Dostępne obecnie odmiany żyta hybrydowego są w co najmniej takim samym stopniu odporne na choroby jak odmiany populacyjne.
Przejdźmy zatem do najważniejszych różnic w agrotechnice odmian hybrydowych i populacyjnych żyta ozimego. Odmiany hybrydowe mają mniejszą normę wysiewu od odmian populacyjnych żyta ozimego. Zalecenia hodowców hybryd są o tyle proste, że przy siewie żyta mieszańcowego w optymalnym terminie zalecają zużycie dwóch jednostek siewnych i siew ziarna na głębokość 2–3 cm (nieco głębiej, przy gorszych warunkach wilgotnościowych stanowiska). Jednostki siewne są zapakowane i mogą różnić się wagą, co wynika z innej masy tysiąca ziaren poszczególnych odmian.
Termin siewu mieszańcowego żyta powinien być taki, aby zapewnił roślinom ok. 45–55 dni jesiennej wegetacji. Zwykle dokładne zalecenia agrotechniczne w zakresie siewu (terminu i gęstości), nawożenia i ochrony żyta hybrydowego otrzymamy od przedstawicieli handlowych firm hodowlano-nasiennych.
Aby uzyskać pełnię krzewienia żyta hybrydowego do końca jesieni musimy je wysiewać (zależnie od rejonu między 5 a 30 września. Żyto populacyjne wg zaleceń IUNG – PIB w Puławach ma optymalny termin siewu w Polsce (zależnie od regionu) między 10 września a 5 października. Generalnie przyjmuje się, że żyto hybrydowe powinno być wysiewane o 3–5 dni wcześniej w stosunku do opracowanych przez IUNG optymalnych terminów siewu żyta populacyjnego. Jednak bardziej siewu nie można przyspieszać.
Norma wysiewu hybryd żyta to zwykle (zależnie od odmiany) średnio 180–210 kiełkujących nasion w przeliczeniu na jeden metr kwadratowy sianych na głębokość 2–3 cm. Tylko i wyłącznie przy siewie w terminie opóźnionym zaleca się zwiększenie normy wysiewu o 10%.
fot. Marek Kalinowski
Artykuł ukazał się w Tygodniku Poradniku Rolniczym 33/2022 na str. 22. Jeśli chcesz czytać więcej podobnych artykułów, już dziś wykup dostęp do wszystkich treści na TPR: Zamów prenumeratę.
Marek Kalinowski
Zastępca redaktora naczelnego „Tygodnika Poradnika Rolniczego” i szef działu „Agroporady”
<p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt; font-size: medium; font-family: Cambria;">Zastępca redaktora naczelnego „Tygodnika Poradnika Rolniczego” i szef działu „Agroporady”.</p>
Najważniejsze tematy
