Szkodliwa nawet jedna przytulia

W strategii ochrony chemicznej plantacji przed zachwaszczeniem istotnym problemem jest właściwe oszacowanie zagrożenia. Planując stosowanie herbicydów po wschodach rzepaku należy przeprowadzić szczegółowe lustracje pola określając gatunki chwastów i ich liczebność. Analizę zachwaszczenia należy wykonać w kilku miejscach, idąc po przekątnej pola. Powierzchnia pola poddana analizie powinna wynosić łącznie przynajmniej 100 m2. Uzyskane dane pozwolą na skonfrontowanie ich z progami szkodliwości, co ułatwi decyzję co do celowości zastosowania herbicydów. 

W przypadku ochrony plantacji rzepaku przed chwastami, można znaleźć badania i opracowania o szkodliwości występowania chwastów wyrażonej orientacyjnym spadkiem plonowania rzepaku. Np. obecność jednej rośliny przytulii czepnej na mkw. powoduje obniżkę plonu rzepaku o 1% (patrz tabela). Takimi informacjami można i trzeba się posiłkować w planowaniu ochrony, ale też nie ma opracowanych obligatoryjnych progów szkodliwości chwastów. 

Uprawa zawsze pomaga

Konkurencyjność chwastów w stosunku do rzepaku najlepiej i najskuteczniej można ograniczyć jesienią. Zależnie od technologii uprawy, a także od przedplonu dużą skuteczność zwalczania chwastów dają metody agrotechniczne, czyli właściwie wykonane zespoły uprawek pożniwnych i przedsiewnych. 

Zabiegi agrotechniczne wykonywane po zbiorze przedplonu oraz w trakcie przygotowania stanowiska pod rzepak, mogą w znacznym stopniu ograniczyć liczebność chwastów, zwłaszcza jednorocznych gatunków dwuliściennych. Orka wykonana przed siewem rzepaku silnie zmniejsza zagrożenia ze strony chwastów jednoliściennych, a zwłaszcza samosiewów zbóż, w sytuacji, gdy poprzedzały one uprawę rzepaku. Jednak po orce na wierzch powraca spora ilość nasion chwastów z głębszych warstw, które skiełkują.

Niszczenie chwastów i samosiewów po zbiorach przedplonu odbywa się różnymi technikami. Klasyczną metodą jest przeprowadzenie płytkiej podorywki ścierniska, a następnie w zależności od potrzeb, jedno lub wielokrotne bronowanie. Jest to metoda wypróbowana i w miarę skuteczna. Musimy jednak sobie zdać sprawę, że zabiegi mechaniczne to duży nakład energii, a każdorazowy wjazd na wykonywaną podorywkę, to rozpylenie gleby i straty wody cennej w naszym klimacie w okresie letnim.

• Chaber bławatek jest groźny, zimuje w formie mocnej rozety z silnym korzeniem. Wiosną nie mamy szans, by rozprawić się z tak silnym, wyrośniętym chwastem

Gotowe mieszaniny są pewniejsze

Herbicydy doglebowe do standarowego stosowania bezpośrednio po siewie i do 3–4 dni po siewie, ale przed wschodami rzepaku, są w klasycznej uprawie płużnej ekonomicznym rozwiązaniem. Może być ono bardzo skuteczne i bezpieczne, ale np. na glebach mocno przesuszonych działanie herbicydów doglebowych będzie mało skuteczne i w takiej sytuacji pogodowej lepiej zastosować herbicydy nalistne. Warto jednak w takiej sytuacji stosować herbicydy z kilkoma substancjami czynnymi. Mają inne mechanizmy działania i zmniejszają ryzyko niepowodzenia w trudnych warunkach pogodowych. Przykładem bardzo dobrze znanej substancji aktywnej wielu herbicydów rzepakowych do odchwaszczania przedwschodowego jest chlomazon. Cechuje się wysoką skutecznością w stosunku do przytulii czepnej, jednego z trudniejszych do zwalczenia chwastów w uprawie rzepaku ozimego. 

Większość herbicydów doglebowych to gotowe mieszaniny kilku substancji. Teoretycznie rolnik sam może stworzyć takie mieszaniny zbiornikowe, ale czy warto? Mimo że uzyskamy teoretycznie podobny skład do gotowego dwuskładnikowego herbicydu, to nasza mieszanina może być niestabilna fizykochemicznie i może być fitotoksyczna. Dlatego lepiej kupić herbicyd będący gotową mieszaniną. Najczęściej kombinacja dwóch substancji aktywnych daje efekt dodany, tzn. poszerza ilość chwastów wrażliwych w stosunku do wrażliwości na pojedyncze substancje.

Skuteczność determinowana wilgocią

Skuteczność zwalczania chwastów przed wschodami rzepaku determinuje głównie uwilgotnienie gleby. Jest to wariant odchwaszczania dobry, ale nie jedyny. W najbliższych wydaniach „Tygodnika Poradnika Rolniczego” przedstawimy możliwości odchwaszczania rzepaku po jego wschodach. Doradzimy jak pozbyć się samosiewów zbóż, a także czym zwalczyć w rzepaku trudne chwasty z rodziny kapustowatych. 

Przy stosowaniu herbicydów przed wschodami rzepaku nawet w dobrych warunkach uwilgotnienia gleby trzeba stosować pełne dawki, zwłaszcza na glebach mocnych z silnym kompleksem sorpcyjnym. Można jednak, co jest coraz częściej stosowaną praktyką, z góry założyć odchwaszczanie przed- i powschodowe obniżonymi dawkami herbicydów. 

Warto też pamiętać o pewnych szczegółowych zaleceniach zapisanych w etykietach środków z konkretnymi substancjami aktywnymi. Np. w przypadku środków zawierających metazachlor zalecenie takie brzmi, że należy je stosować na tej samej powierzchni uprawnej nie częściej niż co trzy lata, w dawkach nieprzekraczających łącznie 1,0 kg substancji aktywnej na hektar. 

Ważne przy chlomazonie

Na koniec chciałbym przypomnieć istotne informacje na temat fitotoksyczności podstawowej substancji herbicydów o działaniu doglebowym – chlomazonu. Substancja jest dobrym narzędziem do eliminacji groźnych chwastów, ale jej fitotoksyczność jest niezaprzeczalna. Herbicydy z chlomazonem trzeba stosować rozsądnie, tzn. nie za późno (aby roślina miała czas zregenerować uszkodzenia chlorofilu) i w temp. nie wyższej niż 20 st. C (w wyższych temperaturach może dojść do zjawiska inwersji, czyli podniesienia lotnych cząstek chlomazonu i po ochłodzeniu ich opadania na inną uprawę). Chlomazon wywołuje bielenie lub żółknięcie liści rzepaku od brzegów blaszki liściowej ku nerwom - po prostu blokuje na krótki czas chlorofil. Siła fitotoksyczności chlomazonu jest wyższa na słabszych glebach i po opadach deszczu, które przemieszczają substancję w strefę korzeniową rzepaku. 

• Fitotoksyczność rzepaku po herbicydach z chlomazonem mija, pod warunkiem, że siew wykonano w optymalnym terminie 

Marek Kalinowski
fot. Marek Kalinowski (x2)