Optymalny pas kwietny – czyli jaki?

Pasy kwietne mogą pełnić różnorodne funkcje, a ich wykorzystanie w krajobrazie rolniczym jest formą naturalnego mechanizmu regulacji siedliska rolniczego i poprawienia efektywności biologicznych metod zwalczania szkodników upraw. Jednakże zaprojektowanie składu gatunkowego pasa kwietnego jest zabiegiem niezmiernie trudnym, ale bardzo istotnym. W celu optymalnego wykorzystania pasa kwietnego należy bowiem tak dobrać skład mieszanki roślin, aby:

• zapewnić pokarm dla owadów żywiących się nektarem i pyłkiem (np. bzygowate i złotooki), których larwy są drapieżcami; wysiać gatunki długo kwitnące lub/i dobrać gatunki roślin, które zaczną kwitnąć i zastąpią te rośliny, które przekwitną,
• zapewnić pokarm dla owadów roślinożernych, dzięki czemu będą one żerować w obrębie pasa, a nie na roślinach uprawnych, np. rośliny z rodziny wiechlinowatych (trawy) mogą stać się miejscem żerowania dla szkodników zbóż. 

Jak założyć pas kwietny?

Przede wszystkim należy dokonać wyboru odpowiednich gatunków roślin. Wybrane gatunki powinny spełniać szereg kryteriów, m.in. powinny pełnić określone funkcje ekosystemowe, być przystosowane do warunków środowiskowych, m.in. typu gleby.

Obecnie dostępnych jest wiele mieszanek gatunków roślin, z których każda jest przeznaczona do innych zastosowań. Możemy wyróżnić dwa główne typy mieszanek: jednoroczne i wieloletnie. W przypadku tych pierwszych rolnik ma większą swobodę wyboru, ale też większe ryzyko, ponieważ gatunki roślin muszą rozwinąć się w jednym sezonie wegetacyjnym, aby pełnić zakładane funkcje ekosystemowe (np. ochrona roślin uprawnych przed szkodnikami, zwiększona retencja, zapylanie roślin).

W przypadku mieszanek wieloletnich rolnik musi zaplanować uprawę pasa kwietnego na kilka kolejnych lat, żeby utrzymać go w optymalnej kondycji dla pełnienia określonych funkcji. Ponadto taki pas będzie pełnił swoją funkcję przez cały rok, np. zimą stanowiąc schronienie dla wrogów naturalnych i/lub retencjonował wodę na polu uprawnym. Ważnymi czynnikami warunkującymi powodzenie w założeniu pasa kwietnego są: przygotowanie gleby, wybór terminu wysiewu mieszanki nasion, a w późniejszym etapie jego pielęgnacja. Uprawa gatunków roślin pasów kwietnych jest specyficzna ze względu m.in. na skład gatunkowy stosowanych mieszanek i okres wegetacji roślin. 

Od 2023 roku rolnicy będą mogli starać się o dofinansowanie związane z zakładaniem pasów kwietnych

Zgodnie z informacjami z drugiej wersji projektu Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej (ang. Common Agricultural Policy, CAP) na lata 2023-2027, opublikowanej przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi od 2023 roku rolnicy będą mogli starać się o dofinansowanie związane z zakładaniem pasów kwietnych na gruntach ornych. Powstają szczegółowe wytyczne oraz wymogi dotyczące interwencji, ale już wiadomo, że dopłata wynosić będzie rocznie 4 207 zł za hektar i będzie można ją otrzymywać przez 5 lat. 

Wymogi:

• minimalne rozmiary: dł. 35 m, szer. od 3 do 9 m; minimalna odległość pomiędzy pasami kwietnymi to 50 metrów,
• termin wysiewu mieszanki nasion: jesień poprzedzająca rok rozpoczęcia realizacji zobowiązania lub wiosna w pierwszym roku realizacji zobowiązania,
• koszenie roślinności pasów kwietnych: 50% powierzchni pasa raz w roku.

Obecnie pas kwietny powinien być co najmniej dziesięciogatunkowy (dokładna lista gatunków możliwych do wykorzystania w mieszance zostanie określona później), ale zgodnie z ww. projektem interwencji miałyby składać się głównie z rodzimych gatunków roślin jednorocznych, dwuletnich i wieloletnich. To oznacza, że nasiona na pasy kwietne mogą być uprawiane na terenach odznaczających się niższą klasą gleby

Rolnicy podejmujący zobowiązanie mają obowiązek posiadania planu działalności rolnośrodowiskowej. Muszą również zachować w gospodarstwie elementy krajobrazu nieużytkowane rolniczo, stanowiące ostoje przyrody oraz zachować istniejące w obrębie pasa drzewa i krzewy.

Ograniczenia:

• nie będzie można przekształcać istniejących trwałych użytków zielonych na pasy kwietne ,
• w obrębie pasa nie będzie można przeorywać, wypasać, stosować nawozów mineralnych i naturalnych, osadów ściekowych oraz środków ochrony roślin,
• pasy kwietne nie będą mogły stanowić miejsca składowania siana, słomy i odpadów, obornika, służyć jako drogi dojazdowe ani miejsca do parkowania maszyn oraz urządzeń rolniczych.

Oprac. Natalia Marciniak-Musiał

na podstawie mat. prasowych IOR – PIB w Poznaniu

Fot. unsplash