Z artykułu dowiesz się
- Jak ograniczać sprawców
- Jakie straty może nieść za sobą pałecznica zbóż i traw ?
- Jak walczyć z zgnilizną rzepakową ?
r e k l a m a
Partnerzy portalu
Szkodliwe działanie grzybów Typhula
19.08.2020autor: Marek Kalinowski
Pałecznica zbóż i traw oraz zgnilizna rzepakowa to choroby, których sprawcami są grzyby Typhula (grzyby pałecznicy). To jedne z najmłodszych chorób występujących w Polsce o rosnącym znaczeniu gospodarczym.
Pałecznica w zbożach daje się we znaki głównie w jęczmieniu ozimym i w pszenżycie ozimym. Kilka lat temu lokalnie właśnie nie mróz, a grzyby pałecznicy były przyczyną konieczności przesiewów zbóż ozimych. Uszkodzenia w rzepaku powodowane przez te grzyby obserwowano po raz pierwszy w sezonie 2008/2009.
Nowe zagrożenie na Polskich polach
Naukowcy z Instytutu Ochrony Roślin – PIB w Poznaniu właśnie w tym wspomnianym sezonie stwierdzili, że sprawcami choroby obserwowanej w rzepaku są dwa gatunki grzybów: Typhula gyrans i Typhula brassicae. W rzepaku nie ma niestety chemicznych możliwości ograniczania zgnilizny.
r e k l a m a
Te choroby są w Polsce nowym problemem, zdiagnozowanym zaledwie kilka lat temu. Z tego powodu każdy rolnik może mieć trudności w rozpoznawaniu objawów i w stwierdzaniu ich obecności w rzepaku i zbożach. Znajomość pałecznicy zbóż i traw oraz zgnilizny rzepaku jest ważna w podejmowaniu wiosennych decyzji o ewentualnych przesiewach.
Od wymarzniętych, rośliny chore na zgniliznę rzepaku różnią się tym, że mają zniszczoną tylko część nadziemną, ale całkowicie zdrowy jest korzeń z włośnikami. Niestety, sprawcy choroby uszkadzają w rzepaku stożek wzrostu i jeżeli rzepak nie podejmie szybko regeneracji ze śpiących zawiązków pędów (ważna jest pomoc bardzo wczesnych dawek startowych nawozów wiosną), roślina nie ma szans. Rzepak uszkodzony przez mróz i pozbawiony liści może natomiast mieć żywy stożek wzrostu i może się zregenerować. Ta subtelna różnica ma dla wiosennych decyzji duże znaczenie.
Choroba w rzepaku objawia się też tzw. papierowatością liści, które zamierają. Porażone przez grzyby liście są barwy jasnobeżowej, potem szarobrunatnej, zasychają, są posklejane, płasko leżą na glebie. Natomiast liście i ogonki liściowe, które nie zostały całkowicie zniszczone, zabarwiają się na żółto lub różowo, niekiedy widoczna jest na nich białoszara, luźna grzybnia pałecznicy.
- Grzybom Typhula przy porażaniu zbóż ozimych sprzyja długo zalegająca okrywa śniegu i jego opady na niezamarzniętą ziemię
Pałecznica zbóż i traw zagrożeniem dla jęczmienia ozimego
Pałecznica zbóż i traw (sprawcą jest grzyb Typhula incarnata) jest nowym zagrożeniem w jęczmieniu ozimym i pszenżycie ozimym. W sezonach z dużymi stratami zimowymi roślin szkody wyrządzane przez pałecznicę i przez pleśń śniegową mogą być mylnie przypisywane mrozom.
Wspomniałem o pleśni śniegowej, bo grzyb Typhula incarnata powodujący pałecznicę zbóż i traw na jęczmieniu do złudzenia przypomina właśnie pleśń śniegową. Rośliny porażone pałecznicą są szaro zabarwione. W przypadku typowej pleśni śniegowej wywoływanej przez Microdochium nivale, rośliny są pokryte białoróżową, watowatą grzybnią. Pałecznicę można pomylić także z fuzaryjną zgorzelą podstawy źdźbła i korzeni, łamliwością źdźbła zbóż.Opisywane w „Metodyce integrowanej ochrony jęczmienia ozimego i jarego” objawy porażenia można zaobserwować wiosną. W obserwowanych z oddali łanach zauważalne są wtedy place roślin zahamowane we wzroście. Rośliny te są chlorotyczne, słabo rozkrzewione i niekiedy pokryte szarobiałą grzybnią. Po wyciągnięciu z ziemi rośliny mają zniszczone węzły krzewienia i korzenie. U podstawy roślin, pod pochwami liściowymi, na liściach lub korzeniach można zaobserwować drobne, kuliste, żółte, brązowe lub czarne sklerocja.
Walka z pałecznicą zbóż i traw
Jak ograniczać sprawców pałecznicy zbóż i traw? Najlepiej ogranicza występowanie tej choroby właściwy płodozmian, a jeżeli pałecznica się pojawi, wskazana jest 3–4-letnia przerwa w uprawie zbóż na tym samym polu. Z działań agrotechnicznych ograniczających chorobę można wymienić staranną i bez uproszczeń uprawę roli, nieco opóźniony, płytki i rzadszy siew zbóż ozimych, no i oczywiście prawidłowo zbilansowane nawożenie makro- i mikroelementami.
Na szczęście w przypadku zbóż, a konkretnie jęczmienia ozimego i pszenżyta ozimego, w ograniczaniu pałecznicy zbóż i traw skutecznych jest kilka zarejestrowanych zapraw nasiennych zawierających w składzie sedaksan, fludioksonil i tritikonazol albo sedaksan, fludioksonil i tebukonazol.
Pamiętajmy, że sprawcom choroby sprzyja złe zmianowanie i duży udział zbóż w zasiewach. Źródłem choroby są porażone rośliny i przetrwalniki w glebie. Idealnymi warunkami do rozwoju grzybów Typhula są: temperatura od 0 do 5 st. C, wysoka wilgotność względna powietrza i niska temperatura gleby.
- W rzepaku grzyby pałecznicy powodują zamieranie i gnicie stożków wzrostu. Chore rośliny mają co prawda zdrowy system korzeniowy, ale nikłe szanse na regenerację ze śpiących zawiązków pędów
Zgnilizna rzepakowa utrudnia diagnostykę uszkodzeń mrozowych
Wspomniane grzyby pałecznicy (grzyby Typhula) szkodzące zbożom od sezonów, stwierdzane są także w rzepaku. Tej nowej chorobie nadano nazwę zgnilizna rzepakowa. Choroba ta utrudnia w rzepaku (podobnie jak w zbożach) diagnostykę uszkodzeń mrozowych i ocenę przezimowania na wiosnę. Wynika to z tego, że zgnilizna rzepakowa objawia się między innymi tym właśnie, że rośliny rzepaku wyglądają jak wymarznięte.
Rośliny, które uległy porażeniu, są całkowicie zahamowane we wzroście i najczęściej nie są w stanie przeżyć, gdyż uszkodzenia po pałecznicy są miejscem wtórnego ataku i rozwoju innych chorób.
Choroba występuje na szczęście sporadycznie i lokalnie, ale problemu nie można bagatelizować. Przy wyjątkowo korzystnych warunkach dla rozwoju grzybów Typhula, czyli po długiem zaleganiu śniegu lub jego opadach na niezamarzniętą glebę, straty w obsadzie roślin mogą być poważne, choć najczęściej ograniczają się do wypadania pojedynczych roślin. Rzepak ma na szczęście silne zdolności regeneracyjne.
Marek Kalinowski
Zdjęcia: Marek Kalinowski
Marek Kalinowski
Zdjęcia: Marek Kalinowski
Marek Kalinowski
Zastępca redaktora naczelnego „Tygodnika Poradnika Rolniczego” i szef działu „Agroporady”
<p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt; font-size: medium; font-family: Cambria;">Zastępca redaktora naczelnego „Tygodnika Poradnika Rolniczego” i szef działu „Agroporady”.</p>
Masz pytania?
Zadaj pytanie redakcjir e k l a m a
r e k l a m a
Najważniejsze tematy
r e k l a m a