Odchwaszczanie powschodowe też miewa minusy, bo jeżeli zachwaszczenie nabierze tempa, a prognozowane są przymrozki, to powinniśmy wstrzymać się z zabiegami. Niestety, ten okres chwasty dobrze wykorzystają. Przerośnięte będą trudniejsze do ograniczenia, zabieg będzie droższy i jeżeli dogodne okno zabiegowe przeciągnie się na fazę 4–5 liści kukurydzy – spowoduje zmniejszenie potencjału plonowania.

Problemem nagłe ochłodzenie

W terminie po wschodach kukurydzy znacznie łatwiej jest rozpoznać chwasty, które stanowią problem. Paleta środków do odchwaszczania w tym terminie jest większa niż doglebowych, z oknem aplikacji od 2 do 8 liści kukurydzy. Przy suszy glebowej do wschodów kukurydzy nie ma sensu kruszyć kopii i na siłę stosować zabiegów doglebowych. I tak poprawka na chwasty będzie nieunikniona. Zabiegi nalistne możemy wykonywać w szerokim oknie od 1 do 9 liści kukurydzy.

Zdecydowanie najlepsze dla rozwoju i plonowania kukurydzy są możliwie wczesne zabiegi nalistne, maksymalnie do 4 liścia. Niestety, ich skuteczność też mocno zależy od pogody. Zabieg nalistny będzie skuteczny wtedy, kiedy wykonamy go na suche rośliny, a to może nam skomplikować deszcz przed zabiegiem i po zabiegu. Substancja nalistna po prostu spłynie do gleby.

Jeszcze większym problemem jest np. nagłe ochłodzenie, duża amplituda temperatur między dniem a nocą, a szczególnie przymrozki. Dla kukurydzy oznacza to stres powodujący zahamowanie jej wzrostu i rozwoju, sygnalizowane często fioletowym przebarwieniem liści (upośledzone pobieranie fosforu). W warunkach stresu zabieg herbicydowy nie jest wskazany, bo może ten stres pogłębić i wzmocnić reakcje fitotoksyczne na wiele substancji czynnych herbicydów. W praktyce ten pierwszy problem (opady) można obejść stosując do oprysku nalistnego we wczesnych fazach kukurydzy substancje doglebowe mające rejestrację do wczesnego stosowania nalistnego.

• Z punktu widzenia fizjologii rozwoju kukurydzy krytyczną dla jej plonowania jest faza 4 liści. Konkurencja chwastów w tym momencie zaburza jej rozwój generatywny i powinniśmy pozbyć się ich wcześniej – jak najwcześniej

Nie odchwaszczać w okresie przymrozków

Duże ryzyko niesie wykonanie w kukurydzy zabiegu herbicydowego tuż przed i po przymrozku. Problemów związanych ze stresem termicznym nie pokonamy i wielu praktyków zaleca, aby z zabiegami herbicydowymi wstrzymać się na 7 dni przed spodziewanym przymrozkiem i tydzień po nim. Aż tydzień, to może zalecenie nieco na wyrost, ale w strategii odchwaszczania kukurydzy należy bardzo poważnie traktować datę możliwych przymrozków (w wieloleciu mają one w Polsce miejsce między 12 a 16 maja). Kto jednak doświadczył w przeszłości silnej fitotoksyczności herbicydów w kukurydzy, ten wie, że takie zalecenie należy potraktować bardzo poważnie.

Jeżeli nie uda nam się wykonać zabiegu herbicydowego we wczesnych fazach, to teoretycznie mamy na to czas nawet do 9 liścia. Traktujmy tę możliwość jak wariant awaryjny i ostateczny, kiedy rzeczywiście pogoda od siewu kukurydzy nie pozwalała nic zrobić. Dlaczego? Bo do fazy mniej więcej 4 liścia ukształtowany jest już zawiązek kolby kukurydzy. Od tego momentu (i im później, tym gorzej) herbicydy stosowane w kukurydzy (zwłaszcza regulatory wzrostu) wpływają negatywnie na rozwój generatywny roślin. Ponadto jest zbadane i udowodnione, że jeszcze gorzej jest pozostawić chwasty.

Pamiętajmy też, że jeżeli dawki herbicydów nalistnych podane są w zakresie "od do", to wyższe należy stosować na chwasty w maksymalnych fazach ich największej wrażliwości i gdy na plantacji znajduje się stosunkowo dużo chwastów średnio wrażliwych na stosowaną substancję aktywną.

• Deformacje, przypalenia i przebarwienia od bielenia liści po barwy żółte, ceglaste, fioletowe – to objawy fitotoksyczności na niektóre substancje czynne herbicydów nasilające się przy wykonaniu zabiegów w niekorzystnych warunkach, np. w okresie wiosennych przymrozków. Najczęściej przemijają, ale zawsze osłabiają rośliny i redukują potencjał plonowania

Jaki jest najwłaściwszy moment odchwaszczania kukurydzy po wschodach?

kukurydzy, gdyż obecne po tej fazie zielone chwasty zmienia fizjologię rozwoju rośliny. Kukurydza odczytuje bodziec świetlny z fal promieniowania słonecznego odbijanych od liści chwastów i ze wszystkich sił stara się konkurować. Odbywa się to dużym wydatkiem energetycznym. W rozwoju zaczyna dominować wzrost wydłużeniowy roślin (aby zacienić konkurentów), kosztem rozwoju systemu korzeniowego. Zawsze oznacza to utratę potencjału plonotwórczego, a w warunkach suszy letniej (słabsze, krótsze korzenie) ta strata pogłębia się. A wszystko przez obecność zielonych chwastów po fazie 4 liści kukurydzy.

Jaki jest najwłaściwszy moment odchwaszczania po wschodach kukurydzy? Im wcześniej zwalczymy chwasty, tym lepiej, ale najbardziej istotnym czynnikiem wyznaczającym nam wykonanie zabiegu jest przede wszystkim pogoda, potem moment wschodów chwastów i w końcu faza rozwoju kukurydzy. Jeżeli w fazie 2–3 liści kukurydzy panują dobre warunki na wykonanie zabiegu, powinniśmy na podstawie ocenionego spektrum występujących chwastów dobrać herbicyd, który z nimi się upora i taki, który jest zalecany do zabiegu właśnie w tym okresie.

Wybór terminu zabiegu nalistnego jest oczywiście warunkowany fazą rozwojową kukurydzy oraz wschodami większości chwastów jedno- i dwuliściennych. Rośliny kukurydzy wykazują najmniejszą wrażliwość na herbicydy stosowane nalistnie w okresie, gdy wytworzą od 2 do 8 liści – BBCH 12–18. Chwasty będące w tym czasie w zbliżonych fazach rozwojowych są z kolei najbardziej wrażliwe na działanie herbicydów i są zwalczane najłatwiej. Dlatego bardzo istotna jest wiedza rolnika o herbicydzie. Np. w bardziej zaawansowanych fazach (powyżej 6 liści) kukurydza jest wrażliwa na większość herbicydów zwalczających chwasty dwuliścienne. Na większość, ale nie na wszystkie i dlatego tak ważna jest wiedza o działaniu substancji czynnych każdego herbicydu.

• Ogólnie w uprawach kukurydzy występuje nawet ponad 100 gatunków chwastów. Z największą ich bioróżnorodnością spotkamy się na plantacjach prowadzonych w monokulturze, która stanowi dobre siedlisko dla chwastów prosowatych i szarłatu szorstkiego

Należy uważać w ocenie rozwoju kukurydzy

Trafne określenie rozwoju kukurydzy pozwala precyzyjnie dopasować termin zabiegu do właściwości substancji czynnych znajdujących się w herbicydzie. Chodzi tutaj przede wszystkim o skuteczne działanie na chwasty z jednej strony i maksymalne bezpieczeństwo dla rośliny uprawnej z drugiej strony. Warto to podkreślić, bo w dalszej części przedstawiamy substancje czynne i fazy rozwoju kukurydzy w których zalecane jest ich stosowanie. Teoretycznie łatwa do określenia faza rozwoju kukurydzy w praktyce bywa skomplikowana, bo jest tutaj jedna pułapka. Może nam się wydawać np. że kukurydza ma 4–5 liści, a w rzeczywistości jest w fazie 6–8 liści. Przy takim błędzie oceny fazy rozwojowej zwalczając w tym czasie chwasty dwuliścienne narażamy plantację na straty. W liczeniu liści kukurydzy nie można bowiem pomijać tych pierwszych liści, które w fazie 6 liści czasami są obumarłe. Np. dwóch brakuje i nie uwzględniamy ich w liczeniu. Nie można też pomijać w liczeniu liści liścia szczytowego wyrastającego z pochwy liściowej, a ukrytego w najwyższym liściu. Jeżeli nie weźmiemy tych liści pod uwagę nasz wynik liczenia może wynieść np. 5 liści, a w rzeczywistości będzie to już faza 7–8 liści.

W uprawie kukurydzy w monokulturze obserwowany jest znaczny wzrost nasilenia chwastnicy jednostronnej i komosy białej. Zaniechanie tradycyjnego zmianowania przyczynia się do pojawiania się także nowych gatunków chwastów, takich jak: psianka czarna i poziewnik szorstki. Należy o tym pamiętać rozpoczynając wymuszoną monokulturę uprawy.

Plantacje kukurydzy mogą opanowywać także zupełnie nowe gatunki chwastów i takim problemem na Dolnym Śląsku i Opolszczyźnie jest zaślaz pospolity (Abutilon theophrasti Medik.) zachwaszczający kukurydzę i buraki cukrowe. Zaślaz jest jednoroczną rośliną dwuliścienną należącą do rodziny ślazowatych. Jego wzniesiona, cylindryczna łodyga może osiągnąć wysokość ponad 2 m. Liście zaślazu są sercokształtne, pokryte wraz z łodygą drobnymi włoskami. Zaślaz jest rośliną samopylną, rozmnażającą się wyłącznie generatywnie. Pięciopłatkowe kwiaty barwy żółtej wyrastają na szypułkach z kątów liści. Jedna roślina może wytworzyć do 17 000 nasion, zachowujących żywotność w glebie do 50–60 lat.

• Wolne początkowe tempo wzrostu, małe zagęszczenie roślin i pionowy pokrój kukurydzy stwarzają chwastom idealne warunki rozwoju. Przez co najmniej miesiąc od siewu kukurydzy kradną jej wodę i składniki pokarmowe. Z odchwaszczaniem nie można zwlekać

Wypierać substancje, na które chwasty są wrażliwe

Według zaleceń zawartych w "Metodyce integrowanej ochrony i kukurydzy – dla doradców" (publikacja z 2019 r. i nie uwzględnia zmian w rejestrze środków i substancji czynnych, np. wycofanego już bromoksynilu) do powschodowego zwalczania chwastów w kukurydzy jest wiele substancji o działaniu odglebowym i opisaliśmy je tydzień temu. Te możliwości powschodowej ochrony uzupełniają typowe substancje o działaniu nalistnym o oknie aplikacji w skali BBCH 10–19. Poniżej podajemy terminy stosowania substancji czynnych w skali BBCH, dawki substancji czynnych/ha oraz chwasty wrażliwe, których dawki substancji czynnych zwalczają je na poziomie skuteczności 85–100%. Są to m.in.:

2,4-D w dawce 480–600 g/ha (stosować w fazie BBCH 13–16) zwalcza takie chwasty jak: chaber bławatek, gorczyca polna, komosa biała, tasznik pospolity, samosiewy rzepaku.

2,4-D + florasulam w dawce 180 + 3,75 g/ha (stosować w fazie BBCH 12–16) zwalcza takie chwasty jak: chaber bławatek, gorczyca polna, gwiazdnica pospolita, komosa biała, mak polny, mlecz zwyczajny, maruna bezwonna, miłek letni, niezapominajka polna, ostrożeń polny, przytulia czepna, psianka czarna, rdest plamisty, rdest powojowy, rumian polny, rumianek pospolity, rzodkiew świrzepa, samosiewy rzepaku, stulicha psia, szarłat szorstki, tasznik pospolity, tobołki polne, wyka wąskolistna, żółtlica drobnokwiatowa.

Bentazon w dawce 960 g/ha (stosować w fazie BBCH 12–16) zwalcza takie chwasty jak: gwiazdnica pospolita, iglica pospolita, komosa biała, maruna nadmorska, mak polny, rdestówka powojowata, tasznik pospolity.

Cykloksydym w dawce 100–400 g/ha (stosować w fazie BBCH 14–16) zwalcza takie chwasty jak: chwastnica jednostronna, palusznik nitkowaty i krwawy, perz właściwy, włośnica sina i zielona. Uwaga – substancję można stosować tylko w wybranych odpornych na cykloksydym odmianach kukurydzy wyselekcjonowanych do tzw. technologii uprawy DUO System. O takie odmiany należy pytać hodowców kukurydzy i firmę BASF.

Dikamba w dawce 280–350 g/ha (stosować w fazie BBCH 13–16) zwalcza takie chwasty jak: bieluń dziędzierzawa, bniec biały, chabry, dymnica pospolita, gorczyca polna, gwiazdnica pospolita, komosa biała, łoboda rozłożysta, mak polny, niezapominajka polna, powój polny, przytulia czepna, rdestówka powojowa, rdesty, rumianek pospolity, rumian polny, rzodkiew świrzepa, sporek polny, starzec zwyczajny, szarłaty, szczaw polny, tasznik pospolity, tobołki polne i żółtlica drobnokwiatowa. Obok opisanego poniżej połączenia z tritosulfuronem, dikambę znajdziemy w połączeniu z: prosulfuronem, nikosulfuronem, nikosulfuronem + rimsulfuronem.

Dikamba + tritosulfuron w dawce 100 + 50 g/ha (stosować w fazie BBCH 12–15) zwalcza takie chwasty jak: gwiazdnica pospolita, jasnota purpurowa i różowa, komosa biała, maruna bezwonna, przetacznik bluszczykowy, przytulia czepna, rdest szczawolistny, rdestówka powojowa, rdest plamisty, rumianek pospolity, rumian polny, samosiewy rzepaku, stulicha psia, szarłat szorstki, tasznik pospolity, tobołki polne i żółtlica drobnokwiatowa.

Flufenacet + terbutyloazyna w dawce 450 + 750 g/ha (stosować w fazie BBCH 11–13) zwalcza takie chwasty jak: chwastnica jednostronna, fiołek polny, gwiazdnica pospolita, jasnota purpurowa, komosa biała, maruna nadmorska, przetacznik perski, przytulia czepna, rdest ptasi, rdestówka powojowata, samosiewy rzepaku, szarłat szorstki, tasznik pospolity, tobołki polne.

Fluroksypyr w dawce 200 g/ha (stosować w fazie BBCH 11–16) zwalcza takie chwasty jak: bieluń dziędzierzawa, gwiazdnica pospolita, koniczyna biała, niezapominajka polna, przytulia czepna, poziewnik szorstki, rdest powojowy, rdest ptasi, szczawie.

Foramsulfuron + jodosulfuron w dawce 30-45 + 1,0-1,5 g/ha (stosować w fazie BBCH 12–16) zwalcza takie chwasty jak: bieluń dziędzierzawa, blekot pospolity, bodziszek drobny, chwastnica jednostronna, fiołek polny, gorczyca polna, gwiazdnica pospolita, jasnoty, komosy, łoboda rozłożysta, maruna bezwonna, mlecz polny, niezapominajka polna, perz właściwy, pokrzywa żegawka, poziewnik polny i szorstki, przetacznik bluszczykowy, proso, przytulia czepna, psianka czarna, psianka kosmata, rumian polny, rumianek pospolity, rzepień, rzodkiew świrzepa, samosiewy rzepaku, stulicha psia, sorgo, szarłat szorstki, szczyr roczny, tasznik pospolity, tobołki polne, uczep trójlistkowy, wiechlina roczna, włośnica sina i zielona, wilczomlecz obrotny, wyczyniec polny, złocień polny, żółtlica drobnokwiatowa i życice.

Foramsulfuron + jodosulfuron + tienkarbazon metylu w dawce 31,5–47,3 + 1,0–1,5 + 10–15 g/ha (stosować w fazie BBCH 14–16) zwalcza takie chwasty jak: blekot pospolity, bodziszek drobny, chwastnica jednostronna, fiołek polny, gwiazdnica pospolita, iglica pospolita, jasnota purpurowa, komosa biała, kurzyślad polny, maruna bezwonna, ostrożeń polny, perz właściwy, poziewnik szorstki, przytulia czepna, psianka czarna, rdestówka powojowata, rdest ptasi, rumian polny, samosiewy rzepaku, szarłat szorstki, tasznik pospolity, tobołki polne, włośnice.

Mezotrion w dawce 100–150 g/ha (stosować w fazie BBCH 14–15) zwalcza takie chwasty jak: chwastnica jednostronna, fiołek polny, komosa biała, szarłat szorstki, tasznik pospolity, tobołki polne i żółtlica drobnokwiatowa. Mezotrion występuje w herbicydach wieloskładnikowych w połączeniu z pirydatem, terbutyloazyną, nikosulfuronem, bromoksynilem, nikosulfuronem + rimsulfuronem, terbutryloazyną + metolachlorem-S

Nikosulfuron w dawce 30–60 g/ha (stosować w fazie BBCH 12–19) zwalcza takie chwasty jak: chwastnica jednostronna, fiołek polny, gorczyca polna, gwiazdnica pospolita, jasnota purpurowa, perz właściwy, przytulia czepna, rdest powojowaty, szarłat szorstki, tasznik pospolity, tobołki polne i żółtlica drobnokwiatowa. Nikosulfuron występuje w herbicydach dwu- i trzyskładnikowych.

Pirydat w dawce 900 g/ha (stosować w fazie BBCH 12–18) zwalcza takie chwasty jak: komosa biała, szarłat szorstki, przytulia czepna, psianka czarna, szczyr roczny, tasznik pospolity.

Rimsulfuron w dawce 12,5–15 g/ha (stosować w fazie BBCH 10–17) zwalcza takie chwasty jak: chwastnica jednostronna, dymnica pospolita, gorczyca polna, gwiazdnica pospolita, jasnoty, maruna bezwonna, ostrożeń polny, palusznik krwawy, perz właściwy, przytulia czepna, rumian polny, rumianek pospolity, rzodkiew świrzepa, samosiewy rzepaku, szarłaty, szczawie, tasznik pospolity, tobołki polne, wilczomlecz obrotny, włośnice. Rimsulfuron występuje w wielu herbicydach dwu- i trzyskładnikowych.

Sulkotrion w dawce 450 g/ha (stosować w fazie BBCH 14–16) zwalcza takie chwasty jak: bodziszek drobny, chwastnica jednostronna, fiołek polny, jasnota purpurowa, komosa biała, przetaczniki, psianka czarna, rumian polny, szarłat szorstki. Sulkotrion występuje także w połączeniu z terbutyloazyną.

Tembotrion w dawce 75–100 g/ha (stosować w fazie BBCH 14–16) zwalcza takie chwasty jak: chwastnica jednostronna, dymnica pospolita, farbownik polny, fiołek polny, gwiazdnica pospolita, jasnota purpurowa, komosa biała, maruna bezwonna, przytulia czepna, rdest ptasi (w fazie siewek), rumian polny, samosiewy rzepaku, szarłat szorstki, tasznik pospolity, tobołki polne, włośnica sina i zielona. Tembotrion występuje w herbicydach w połączeniu z bromoksynilem i tienkarbazonem metylu.

Tifensulfuron metylu w dawce 7,5–11 g/ha (stosować w fazie BBCH 10–18) zwalcza takie chwasty jak: gorczyca polna, gwiazdnica pospolita, poziewnik szorstki, rumian polny, rumianek pospolity, rdesty, rzodkiew świrzepa, szarłat szorstki, samosiewy rzepaku, tobołki polne i tasznik pospolity.

Oprac. Natalia Marciniak-Musiał na podstawie artykułu Marka Kalinowskiego pt. Po wschodach i nie później niż do 4–5 liści, który ukazał się w Tygodniku Poradniku Rolniczym 14/2022 na str. 19.  Jeśli chcesz czytać więcej podobnych artykułów, już dziś wykup dostęp do wszystkich treści na TPR: Zamów prenumeratę.

Fot. Marek Kalinowski