Żerowanie skrzypionek rozpoczyna się w drugiej dekadzie kwietnia

Żerowanie chrząszczy skrzypionek (żer uzupełniający) w sprzyjających warunkach rozpoczyna się w II dekadzie kwietnia, po czym po kopulacji samice składają jaja (trwa to od połowy maja do połowy czerwca). Jaja są długości około 1 mm, koloru miodowożółtego składane są na górnej stronie blaszki liściowej zbóż wzdłuż nerwów pojedynczo lub po kilka w jednym rzędzie.

Po upływie około dwóch tygodni z jaj wylęgają się larwy (są brunatnożółte z kulistą czarną głową, a całe ich ciało pokryte jest lepkim śluzem i kałem), które wyjadają tkankę miękiszową wzdłuż nerwów liścia. Kolejnym etapem rozwoju jest stadium poczwarki (skrzypionka zbożowa przepoczwarcza się w glebie, a błękitek na roślinach w piankowych kokonach), które trwa około 12 dni. Po przepoczwarczeniu chrząszcze skrzypionek żerują jeszcze przez jakiś czas na trawach i samosiewach, po czym kryją się na zimowanie. W ciągu roku rozwija się jedno pokolenie.

Larwy powodują największe uszkodzenia na najważniejszych liściach zbóż

Stadium szkodliwym o znaczeniu gospodarczym są larwy, które niszczą górną epidermę (skórkę) liścia i tkankę miękiszową, natomiast skórka dolna pozostaje nieuszkodzona. Po pewnym czasie dolna skórka blaszki liściowej zasycha i bieleje. W wyniku żerowania skrzypionek liście zbóż zabrudzone są lepką substancją i kałem larw. Najgorsze jest to, że larwy powodują największe uszkodzenia na najważniejszych liściach – podflagowym i flagowym.

Naukowcy szacują, że jedna larwa skrzypionki może zniszczyć do 3,5 cm2 powierzchni liścia. Kilka larw na liściu jest w stanie zeskrobać cały miękisz. Biorąc pod uwagę fakt, że w sprzyjających warunkach jedna samica skrzypionki może złożyć nawet do 300 jaj zagrożenie jest olbrzymie.

Kiedy należy podjąć decyzję o chemicznym zwalczeniu skrzypionka?

Stwierdzenie 10–15 chrząszczy na 1 m2 w uprawach pszenicy ozimej daje podstawę do przewidywania większej liczebności larw na obserwowanej plantacji. Powtórną lustrację należy przeprowadzić w czasie wylęgu larw. Powinna ona dać odpowiedź co do lokalizacji miejsca masowego ich wystąpienia i szacunkowej liczebności. W tym celu należy w zależności od wielkości pola analizować od 100 do 150 źdźbeł w różnych punktach pola (po 10 źdźbeł wybranych losowo z każdego punktu).

Decyzję o potrzebie chemicznego zwalczania należy podejmować indywidualnie dla każdej plantacji, uwzględniając ekonomiczny próg szkodliwości. W przypadku skrzypionek wynosi on:

• 1˜–2 larwy na 1 źdźble pszenicy ozimej, pszenżyta ozimego i żyta,

• 1 larwa na 2–3 źdźbła jęczmienia ozimego i jarego, pszenicy jarej, pszenżyta jarego i owsa.

Według zaleceń IOR – PIB w Poznaniu, zwalczanie skrzypionek przeprowadza się w okresie, kiedy na plantacjach zbóż następuje masowy wyląg larw ze składanych jaj i jednocześnie obserwowane są larwy obu gatunków wielkości około 4 mm z najwcześniej złożonych jaj. 
Oba stadia rozwojowe określają optymalny termin zwalczania skrzypionek.

• W ostatnich latach bezpiecznym schronieniem i miejscem alternatrywnego pożywienia w czasie tzw. żeru regeneracyjnego jest kukurydza

Czy do powstrzymania skrzypionka wystarczy zabieg brzegowy?

Przed decyzją o zabiegu chemicznym warto uwzględnić ograniczenie powierzchni zabiegu do zabiegów brzegowych lub punktowych, jeżeli szkodnik nie występuje na całej plantacji. Zalecane jest stosowanie mieszanin środków ochrony roślin i nawozów płynnych (przebadanych połączeń), co ogranicza liczbę wjazdów na pole i zmniejsza mechaniczne uszkadzanie roślin. Trzeba chronić gatunki pożyteczne poprzez unikanie stosowania insektycydów o szerokim spektrum działania i zastępować je środkami selektywnymi.

Okres prewencji dla pszczół jest informacją o oddziaływaniu środka także na inne owady pożyteczne.


Marek Kalinowski
Zdjęcia: Marek Kalinowski