Dziś kilka ważnych informacji o najlepszych terminach wapnowania, przed którymi koniecznie trzeba zbadać glebę i poznać jej właściwości. Wraz z badaniem możemy otrzymać gotowe zalecenia nawozowe, czasami z dużymi dawkami potrzebnymi do uregulowania odczynu. W praktyce zawsze lepiej jest regulować odczyn do poziomu optymalnego mniejszymi i częściej stosowanymi w płodozmianie dawkami wapna nawozowego.

Koniecznie badaj glebę

Badanie gleby to warunek ustalenia potrzeb wapnowania i dawek wapna. Warunkiem dokładnego wyniku i zaleceń nawozowych jest prawidłowe pobranie próbek glebowych. Próby można oczywiście pobierać przez cały okres wegetacyjny, ale najlepiej jest to zrobić po zbiorze roślin (po żniwach), kiedy gleba jest wyczerpana ze składników pokarmowych. Próbki do badań można pobierać samodzielnie i dostarczać je do stacji albo powierzyć całe zadanie pracownikom Stacji Chemiczno-Rolniczej. Gleby wystarczy badać raz na 4–5 lat.

W celu określenia potrzeb wapnowania i dawek nawozów wapniowych potrzebne są nam dwie informacje – pH gleby i kategoria agronomiczna gleby. Takie gotowe zalecenia i informacje dodatkowe o zasobności gleby otrzymamy wraz z wynikami analizy gleby wykonanej w Stacji Chemiczno-Rolniczej.

Zgodnie z instrukcją, do przygotowania jednej reprezentatywnej próby (o wadze 0,5 kg) musimy pobrać z maksymalnej powierzchni 4 ha do 20 próbek pojedynczych (pierwotnych) z powierzchni gleb ornych mineralnych lub do 40 próbek z gleb organicznych i trwałych użytków zielonych. Próbki do analizy z gruntów ornych pobieramy z warstwy 0–20 cm, zaś na użytkach zielonych najpierw odcinamy warstwę 0–5 cm i z tej odkrywki pobieramy próbki z głębokości 15 cm (z profilu 5–20 cm).

Potrzeby wapnowania

Wraz z podstawową analizą chemiczną gleby otrzymamy zalecenia dotyczące wapnowania gleby z określoną ich kategorią agronomiczną, pH i dawkami wapna w CaO/ha. Potrzeby wapnowania gleb o różnym odczynie pH w poszczególnych kategoriach agronomicznych pokazuje tabela 1, zaś tabela 2 przedstawia zalecane dawki wapna w tonach CaO na hektar. Przeglądając te tabele trzeba wiedzieć, że dawki wapna znajdujące się w przedziale wapnowanie „konieczne” nie doprowadzą do uzyskania optymalnego odczynu gleby. Jeżeli zastosujemy zalecaną tam dawkę, to przesuniemy glebę do kolejnego przedziału – „wapnowanie potrzebne”. 

Istotne w planowanej regulacji odczynu gleby jest nie tylko jej pH, ale także określona w badaniach zasobność w przyswajalny magnez (tabela 3). Jeżeli wskazane jest podniesienie zawartości magnezu powinniśmy wybierać oczywiście wapno z magnezem. Dodatkowo trzeba wiedzieć, że 1 kg MgO równoważy 1,4 kg CaO, czyli że magnez ma o 40% większą siłę alkalizującą niż wapń. To trzeba wziąć pod uwagę przy obliczaniu rzeczywistej dawki wapna nawozowego. Na gleby z niedoborem magnezu zaleca się stosować wapno dolomitowe lub wapno magnezowe. 

Najlepiej na ściernisko 

W przypadku gruntów ornych, najlepszym terminem wapnowania jest oczywiście okres po żniwach, gdy gleba jest jeszcze nienawożona. W tym okresie, po zbiorze roślin, najłatwiej jest też pobrać próbki gleby do analiz chemicznych. Dzięki temu niedrogiemu badaniu zyskujemy pewność, jaką ilość wapna potrzebujemy do przywrócenia glebie optymalnego odczynu. Zwapnowanie gleby w okresie pożniwnym pozwala glebie łagodnie zmienić i ustabilizować odczyn. W terminie pożniwnym nie ma problemów z wjazdem na pole. Nie ma też w tym okresie spiętrzenia prac polowych.

Warunkiem prawidłowego działania nawozów wapniowych jest równomierne wymieszanie ich z glebą, najlepiej na całej głębokości warstwy ornej. Dlatego zaleca się wapnować po żniwach pod podorywkę. Dodatkowe wymieszanie wapna zrealizuje też orka siewna lub orka zimowa.

Rozważając wapnowanie powinniśmy je planować przez pryzmat zmianowania. Wapno rolnicze powinniśmy stosować pod przedplon, po którym przyjdzie w zmianowaniu roślina najbardziej wymagająca pod względem odczynu gleby. Takimi wymagającymi roślinami są buraki cukrowe, rzepak, lucerna i jęczmień.

A zatem, jeżeli chcemy uprawiać rzepak ozimy na stanowisku wymagającym regulacji odczynu pH, a w zmianowaniu jego uprawę poprzedza pszenica ozima, to wapnowanie powinniśmy przeprowadzić przed siewem pszenicy. Pomiędzy pszenicą a siewem rzepaku nie ma odpowiednio długiego okresu na przeprowadzenie wapnowania, a ponadto, dobry efekt działania zastosowanego wapna będzie optymalny w drugim roku po jego zastosowaniu. Termin wapnowania po żniwach zawsze jest najlepszy i nie powinien podlegać dyskusji. 

Użytki najlepiej wapnować jesienią

Nawozy wapniowe warto stosować także na użytkach zielonych i najlepszym terminem na ten zabieg jest jesień po zbiorze wszystkich pokosów i po zakończeniu wypasania. Ponieważ na użytkach nie ma możliwości wymieszania nawozu z glebą zaleca się ich wapnowanie zdecydowanie mniejszymi dawkami niż grunty orne i ze względu na bezpieczeństwo dla porostu, gdy rośliny są suche. Wskazane jest w tym przypadku granulowane wapno węglanowe – najlepiej granulowana kreda.

O zasadach obliczania dawek nawozów wapniowych z uwzględnieniem ich składu i reaktywności, a także o doborze nawozów i ich właściwościach napiszemy w kolejnych wydaniach „Tygodnika Poradnika Rolniczego”.

Marek Kalinowski
fot. Marek Kalinowski