Dziś po serii różnych zagadnień związanych z wapniem i wapnowaniem chcę zwrócić uwagę na dobór nawozów wapniowych, właściwości chemiczne tych nawozów i informacje, które powinny znajdować się w etykiecie.

Wapno tlenkowe, czy węglanowe?

Wybór zależy głównie od tego, jakie gleby chcemy wapnować i w jakich ilościach nawóz będzie stosowany. Przypomnę tylko, że szybko działające formy tlenkowe wapna zaleca się stosować na glebach ciężkich i zwięzłych. Gwałtowna zmiana odczynu pH jest na glebach lekkich bardzo szkodliwa. Wapno tlenkowe może spalić próchnicę, która i tak występuje w lekkich glebach w niewielkich deficytowych ilościach. Niektórzy podkreślają też, że forma tlenkowa w procesie hydratacji pochłania znaczne ilości wody. Faktycznie pochłania, ale nie są to duże ilości. 

Z obliczeń jednego z dystrybutorów nawozów wynika, że 1 kg wapna tlenkowego pochłania maksymalnie 0,5 l wody. W praktyce dystrybutorzy wapna tlenkowego zalecają stosowanie tej formy również na gleby lekkie. Oczywiście ważne są wtedy ograniczenia ilościowe, tj. maksymalnie 2 t CaO/ha. Taka lub mniejsza dawka nie powoduje gwałtownego skoku odczynu. 

Mimo takich zaleceń, zdecydowanie lepsza na gleby lekkie jest forma węglanowa wapna. Też może działać szybko, bo mocno rozdrobnione miękkie węglany (kreda) mogą mieć wysoką reaktywność na równi z wapnem tlenkowym. Generalnie, im częściej i w mniejszych ilościach stosowane jest wapno, tym lepiej, ale w praktyce powinniśmy regulować odczyn pH nie częściej, niż co 3–5 lat. Nie należy stosować zbyt wysokich jednorazowych dawek. Działanie wapna tlenkowego uwidacznia się prawie natychmiast, wapna węglanowego od razu (kreda) lub dopiero w drugim i trzecim roku (twarde węglany).  

Reaktywność, aktywność chemiczna – co to oznacza?

Aktywność chemiczna wapna (tzw. reaktywność), to jedna z najważniejszych cech chemicznych nawozów wapniowych. Ta waha się od kilkunastu procent dla najstarszych wapieni i dolomitów, do prawie 100% dla miękkich skał. Aktywność chemiczna nawozu wapniowego jest jedną z jego najważniejszych właściwości pożądanych przez rolnika.

Nawozy dolomitowe mimo iż cechują się doskonałą siłą zobojętniającą (dzięki zawartości magnezu), to najczęściej mają niską aktywność chemiczną i to właśnie przesądza o ich powolnym działaniu odkwaszającym. W przypadku nawozów węglanowych, aktywność chemiczna wynika wprost ze stopnia ich rozdrobnienia i też może być bardzo wysoka. Wapna tlenkowe mają aktywność na poziomie ok. 100%.

W pierwszym a nawet drugim roku po zastosowaniu dolomitów, zwłaszcza gdy nawóz nie jest dostatecznie rozdrobniony, działanie odkwaszające jest niewielkie. Odwrotna zaś sytuacja ma miejsce przy stosowaniu kredy. Pomimo że jest to wapno węglanowe i ma mniejszą siłę zobojętniającą niż wapno dolomitowe, to efekt odkwaszający jest prawie natychmiastowy. Kreda, jako miękki węglan wapnia takie właściwość zawdzięcza wysokiej aktywności chemicznej sięgającej 80–100%. Dlatego po zastosowaniu kredy, efekty odkwaszania widoczne są już w pierwszym roku.  

Klasy nawozów wapniowych

Zależnie od jakości, pochodzenia i zawartości wapnia oraz wody, nawozy wapniowe są podzielone na klasy i taka informacja musi znajdować się na opakowaniu albo musi ją przedstawić sprzedawca. Niestety, zdarza się, że jako nawóz, którego surowcem powinna być kreda, kupimy produkt z twardych węglanów wapnia. W błąd mogą wprowadzać rolnika skojarzenia nazwy własnej produktu z pochodzeniem. Przypominam, że zgodnie z rozporządzeniem Ministra gospodarki z dnia 8 września 2010 r., prawdziwa kreda może występować jako odmiana 06a i 07a (dla wapna z oznaczeniem Nawóz WE oznaczenie 5a dla typu „kreda – standardowa 5b typ „kreda – rozdrobniona”). 

Jeżeli sprawdzimy takie informacje w etykiecie, będziemy pewni co kupiliśmy. Pamiętajmy o swoich prawach i koniecznie wymagajmy od sprzedających nawozy wapniowe pełnej informacji o produkcie. Powinniśmy je także uzyskać w przypadku zakupu nawozów wprowadzonych do obrotu, a nie odpowiadających typom wapna z Rozporządzenia. Każdy producent ma bowiem obowiązek na żądanie klienta (rolnika) przedstawić dokumenty określające jakość sprzedawanego wapna nawozowego. Tego rodzaju dokumenty wydają producentom Okręgowe Stacje Chemiczno-Rolnicze lub Instytut Upraw, Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach. Informacje te powinny znajdować się na opakowaniach sprzedawanych produktów, a w przypadku sprzedaży luzem, sprzedawca powinien przedstawić dokumenty z opisem produktu. 

Kupując wapno nawozowe powinniśmy mieć na względzie sposób jego aplikacji. Co prawda formy granulowane (jest wiele takich produktów na bazie kredy) są droższe, ale umożliwiają bardzo precyzyjny rozsiew, ważny przy wapnowaniu użytków zielonych. 

Marek Kalinowski
fot. Marek Kalinowski