Z artykułu dowiesz się
- Jak najlepiej wykorzystać synergię między potasem i magnezem?
- Jak zniwelować konkurencję między potasem i magnezem?
- Jakie są silne i słabe antagonizmy w nawożeniu?
r e k l a m a
Partnerzy portalu
Strona główna>Uprawa>Jak najlepiej wykorzystać synergię między potasem i magnezem i zniwelować ich konkurencję?
Jak najlepiej wykorzystać synergię między potasem i magnezem i zniwelować ich konkurencję?
06.11.2020autor: Marek Kalinowski
Przykładem znanego wszystkim, a zwłaszcza producentom mleka, jest silny antagonizm między potasem i magnezem, zwłaszcza na użytkach zielonych. W dzisiejszych czasach to się nie zdarza, ale kiedyś z tego powodu, a konkretnie tzw. tężyczki pastwiskowej, zdarzały się upadki zwierząt.
Przyczyna, to oczywiście wysokie dawki potasu pobieranego luksusowo, stosowane na użytki zielone i jego antagonizm z magnezem oraz wapniem. Zwierzęta żywione dużymi ilościami takiej zielonki bez odpowiedniej ilości blokowanego magnezu zapadały właśnie na tężyczkę pastwiskową.
Antagonizmy i synergizmy w składnikach pokarmowych
O antagonizmach i synergizmach między składnikami pokarmowymi wie każdy rolnik, a powyższy przykład pokazuje ekstremalne skutki jednego z wielu silnych antagonizmów. Ma on także miejsce pomiędzy: potasem i sodem, fosforem i cynkiem, fosforem i żelazem, wapniem i magnezem, wapniem i cynkiem, wapniem i manganem, wapniem i borem, wapniem i żelazem, siarką i molibdenem. Nie jest oczywiście tak, że obecność jednego pierwiastka powoduje blokowanie w całości drugiego i deficyt w stosunku do potrzeb pokarmowych roślin. Ważny jest w tym ilościowy stosunek antagonistycznych pierwiastków.
r e k l a m a
Mam nadzieję, że przypomnienie podstawowych zależności zmotywuje i skłoni rolników do zgłębienia wiedzy na ten temat. O sile antagonizmów lub synergizmów między pierwiastkami decyduje bowiem nie tylko ich obecność, niedobór lub nadmiar w glebie, lecz także wilgotność gleby, temperatura gleby, zawartość próchnicy, obecność pożytecznych mikroorganizmów, wydzielin korzeniowych uprawianych roślin, enzymów, inhibitorów itd.
W tym miejscu warto zacytować definicje tych zależności. Antagonizm wyraża się w unieruchamianiu i utrudnianiu pobierania jednego składnika przez inny. Dla odmiany synergizm (o którym w dalszej części), to zwiększenie możliwości pobrania określonego składnika pokarmowego przez drugi i w efekcie jego większą przyswajalność i zawartość w roślinie. Tak w uproszczeniu definiowane są te zjawiska przez prof. dr. hab. Czesława Szewczuka UP w Lublinie. Warto poszukać publikacji profesora, który dogłębnie opisuje wiele antagonizmów i synergizmów. Obok silnych antagonizmów są też zbadane słabe antagonizmy, przy czym mogą one być jedno- lub dwustronne, a ich siła mocno zależy od właściwości gleby, jej zagęszczenia, odczynu pH, temperatury i jej uwilgotnienia. Te słabsze antagonizmy zachodzą pomiędzy: wapniem i fosforem, fosforem i potasem, fosforem i miedzą, fosforem i azotem saletrzanym, wapniem i potasem, potasem i borem, azotem amonowym i potasem, azotem i borem, manganem i żelazem, miedzią i żelazem, miedzią i manganem, cynkiem i żelazem.
Blokowane w glebie dostarczyć przez liście
Jak widać, do większości silnych i słabych antagonizmów (znacznie częściej są to antagonizmy kationowe niż anionowe) dochodzi między makro- i mikropierwiastkami. Przepis na ich zażegnanie w praktyce rolniczej jest znany i prosty. Warto dokarmiać rośliny mikroelementami dolistnie, tym bardziej, że ten sposób zaspokojenia potrzeb pokarmowych roślin na mikroelementy jest efektywny. Trzeba o tym pamiętać stosując np. wysokie dawki azotu, które wywierają wpływ na gorszą przyswajalność boru i miedzi z gleby. Jak wspomniałem, antagonizmy nabierają na sile przy dużych dysproporcjach między składnikami i metodą przynajmniej na osłabienie tych zależności jest dzielenie przewidzianych w nawożeniu dawek NPK i stosowanie ich przed krytycznymi okresami zapotrzebowania roślin na te składniki. Głównie chodzi tutaj oczywiście o podział azotu oraz potasu, tym bardziej, że są to pierwiastki ruchliwe i w ten sposób zapobiegamy również ich stratom.
- Warto w nawożeniu wykorzystać synergizm między pierwiastkami, zwłaszcza ten sprzyjający efektywności azotu. Przykładem spektakularnego wzrostu efektywności azotu jest dokarmianie kukurydzy cynkiem, ale we wczesnej fazie do 3–5 liści
Fosfor jest mało mobilnym pierwiastkiem
A znane synergizmy i dobra współpraca między pierwiastkami? Prof. dr hab. Czesław Szewczuk wymienia tutaj synergizm pomiędzy: fosforem i magnezem, potasem i azotem saletrzanym, magnezem i azotem saletrzanym, potasem i manganem, potasem i żelazem. W kilku synergizmach widzimy potas. Jego dostępność z roztworu glebowego jest największa przy pH od 5,5 do 7, ale to nie jedyny warunek. Jest pobierany i przyswajany przez rośliny lepiej przy wysokim uwilgotnieniu i wyższej temperaturze gleby. Przyswajalności potasu sprzyja obecność jonów saletrzanych azotu. To ważny synergizm z konkretną formą azotu.
Dla odmiany – lepszemu pobieraniu fosforu i przyswajalności sprzyja dobra zasobność stanowiska w magnez i potas oraz obecność jonów amonowych azotu (nadmiar jonów saletrzanych azotu ogranicza pobieranie fosforu). Pamiętajmy, że fosfor jest mało mobilnym pierwiastkiem, a jego dostępność hamuje spadek temperatury, co najczęściej obserwujemy w postaci antocyjanowych przebarwień (np. przy chłodnej wiośnie w kukurydzy).
Kluczowy jest odczyn. Przy pH od 5 do 6,8 do roztworu glebowego przechodzi największa ilość jednowartościowych jonów fosforu, które są najlepiej pobierane przez korzenie roślin. W pH obojętnym i zasadowym, czyli powyżej 6,8, w roztworze rośnie stężenie jonów dwuwartościowych fosforu. Mimo że stężenie tych jonów wzrasta wraz ze wzrostem pH, to przyswajalność nie rośnie, a ponadto jony dwuwartościowe fosforu są 10 razy słabiej przyswajalne niż jony jednowartościowe.
- Poza synergizmami i antagonizmami fosforu w stosunku do innych pierwiastków niezwykle ważna dla roślin jest dostępność form przyswajalnych. Warto wiedzieć, że o ile większość roślin korzysta leniwie z form fosforu rozpuszczalnych w wodzie, to np. rośliny wieloletnie motylkowe i trwałe użytki zielone dość dobrze wykorzystują fosfor trudno rozpuszczalny (częściowo rozłożone fosforyty). Prawdopodobnie największe znaczenie odgrywa w tym mikoryza z grzybami mikoryzowymi oraz wydzieliny korzeni roślin
Forma amonowa azotu ogranicza pobieranie potasu
Jak widać – azot azotowi nierówny i zależnie od jego formy może on ograniczać lub stymulować pobieranie innych pierwiastków. Forma saletrzana azotu jest korzystna dla pobierania przez rośliny potasu, magnezu i wapnia, ale jej nadmiar działa z kolei niekorzystnie na pobieranie fosforu i żelaza. Warto dodać, że pobieranie formy saletrzanej jest utrudniane roślinom przez nadmiar chlorków. Forma amonowa azotu (w przeciwieństwie do saletrzanej) ogranicza pobieranie potasu, magnezu i wapnia, ale wspiera pobieranie fosforu. Z powodu tych zależności bardzo efektywnym nawozem wieloskładnikowym jest fosforan amonu z dodatkiem potasu i magnezu.
Z uwagi na zaostrzone przepisy związane z ograniczeniami w jego stosowaniu, co do ilości i terminów warto przypomnieć, że w wielu badaniach potwierdzony jest korzystny wpływ na wzrost efektywności tego składnika (lepszego wykorzystania azotu przez rośliny) przy odpowiednim partnerstwie fosforu, siarki, magnezu, manganu, miedzi i cynku.
Każdy z tych składników odgrywa ważną rolę w pobieraniu bądź wbudowywaniu azotu (ogólnie dla jego efektywności) na różnych etapach rozwoju roślin. Cynk wybitnie poprawia efektywność azotu w uprawie kukurydzy, ale uwaga – najsilniej, gdy będzie zastosowany we wczesnym etapie rozwoju, w fazie 3–5 liści kukurydzy. Bodajże największą rolę dla efektywności wykorzystania azotu odgrywa tutaj siarka, bo w większości gleb jest w niedoborze. Z badań i doniesień naukowych wynika, że niedobór 1 kg siarki blokuje (mówiąc w wielkim uproszczeniu) pobieranie od 9 do 15 kg azotu. Zaleca się, aby przy znanych niedoborach siarki w glebie stosować nawożenie siarką i azotem w proporcjach jak 1:15. Wtedy azot będzie wykorzystany najbardziej efektywnie. W przypadku dużego zapotrzebowania na siarkę roślin rzepaku doradcy zalecają jego nawożenie siarką i azotem w jeszcze większych proporcjach S:N, jak 1:5.
- Tężyczka pastwiskowa krów, to znana i na szczęście rzadko występująca choroba fizjologiczna. Jej przyczyną jest silny antagonizm kationowy między potasem, a magnezem i wapniem
Marek Kalinowski
Zdjęcia: Marek Kalinowski
Marek Kalinowski
Zastępca redaktora naczelnego „Tygodnika Poradnika Rolniczego” i szef działu „Agroporady”
<p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt; font-size: medium; font-family: Cambria;">Zastępca redaktora naczelnego „Tygodnika Poradnika Rolniczego” i szef działu „Agroporady”.</p>
Masz pytania?
Zadaj pytanie redakcjir e k l a m a
r e k l a m a
Najważniejsze tematy
r e k l a m a