Korzyści z międzyplonów

Korzyści, jakie dają międzyplony to:

• ograniczenie erozji,
• uzupełnienie substancji organicznej w glebie,
• poprawa struktury gruzełkowatej,
• dostęp do podglebia (gatunki głęboko korzeniące się),
• lepsze wykorzystanie gnojowicy,
• wiązanie azotu,
• zwalczanie patogenów, oraz otrzymanie dopłat.

Każdy z tych powodów będzie wymagał doboru innych gatunków. Jeśli celem wysiewu międzyplonów jest tylko spełnienie wymogu ich posiadania, powinniśmy się skupić na tanich, niewymagających gatunkach. Mogą to być gorczyca, rzepik, ramtil (olejarka abisyńska) czy owies.

W przypadku owsa lepiej nie wysiewać go w międzyplonie ozimym, który musi być pozostawiony do wiosny. Rośliny co prawda przemarzną, ale utworzą na glebie szczelną warstwę, która utrudni obsychanie gleby i jej przygotowanie pod uprawy jare.

Zawartość substancji organicznej w glebie poprawią m.in. bobik, łubin, groch, koniczyna perska i aleksandryjska oraz niemotylkowate gatunki, takie jak facelia, gorczyca, ślaz (malwa) czy rzodkiew oleista. W tym przypadku chodzi o uzyskanie jak największej masy, która szybko się rozłoży.

Ważny jest tutaj także stosunek węgla do azotu (C: N). Dla gatunków motylkowatych wynosi on 8: 1, a dla pozostałych wymienionych 10: 1. Do poprawy struktury gruzełkowatej korzystne są gatunki wytwarzające dużą masę drobnych korzeni, takie jak facelia, pieprzyca, koniczyna aleksandryjska, łubin, seradela.

Na rozluźnienie profilu glebowego korzystnie wpływają rzodkiew oleista i japońska, malwa oraz wcześnie siane bobik, łubin czy esparceta (muszą mieć czas na wytworzenie korzenia palowego). Do zagospodarowania dużej ilości gnojowicy stosowanej w nawożeniu warto wysiewać facelię, gatunki kapustowate czy malwę. Nie są do tego celu polecane rośliny motylkowate, ze względu na dużą koncentrację azotu w gnojowicy.

Międzyplon, a woda

Zawsze trzeba mieć na uwadze, że międzyplon nie powinien zaszkodzić roślinie następczej. Może się okazać, że wysiany gatunek wytwarza tak dużą ilość masy, że wyczerpuje dostępną na stanowisku wodę. Po takiej kulturze z pewnością nic nie wyrośnie. Na 10 cm wysokości międzyplonu potrzeba 12 l/m2 wody. Jeśli poplon osiągnął 60 cm, pobrał już 70 l/m2 wody. Warto pamiętać, że międzyplon osiągający wysokość 30–50 cm zaczyna zużywać więcej wody niż ilość, którą zatrzyma przez ograniczenie parowania z powierzchni gleby. Na słabych glebach zatem, gdzie pojemność wodna jest mała, międzyplon nie powinien wyrosnąć na więcej niż 20–25 cm.

Międzyplony ograniczają patogeny

Niektóre gatunki międzyplonowe ograniczają występowanie patogenów. Bardzo ciekawy pod tym względem jest owies, który potrafi wyhamować rozwój chorób podstawy źdźbła. Niestety, owies jest rośliną bardzo atrakcyjną dla mszyc, które przenoszą choroby wirusowe. Pod tym względem gatunek ten jest najgorszym wyborem na międzyplon w płodozmianie zbożowym. Sąsiedztwo owsa może okazać się zabójcze dla innych zbóż. Rozwiązaniem mogłoby być zaprawianie ziaren owsa środkiem owadobójczym, ale po pierwsze nie ma zarejestrowanych preparatów w tym celu, a po drugie ochroniłby on rośliny tylko w początkowych fazach rozwoju. Poplony mogą ograniczać rozwój nicieni glebowych. Zaliczymy tu takie gatunki, jak mątwikobójcze gorczyca czy rzodkiew. Ciekawą właściwość ma także wyka kosmata, której korzenie wydzielają do gleby cyjanamid, ograniczający rozwój kiły kapusty (efekt podobny do stosowania saletry wapniowej). Warto się więc zastanowić nad włączeniem jej do międzyplonów w płodozmianach z rzepakiem.

Zasady zmianowania w międzyplonach

Międzyplony również podlegają zasadom zmianowania, tak jak uprawy główne w płodozmianie. Przykładowo grochu w poplonie nie powinno się wysiewać częściej niż co 6 lat, tak samo jak w plonie głównym. Jeśli w płodozmianie jest rzepak, unikać należy rzodkwi czy gorczycy, które spotęgują występowanie chociażby kiły kapusty. W płodozmianie z rzepakiem najlepiej całkowicie zrezygnować z międzyplonów kapustowatych, bo te mogą dodatkowo namnażać mątwika (zagrożenie dla buraka). Alternatywą jest uprawa np. facelii, ramtilu czy malwy (tab. 1.).

W płodozmianie rzepakowym powinno się też unikać słonecznika, na którym dobrze rozwijają się werticilioza czy zgnilizna twardzikowa. Z powodu podatności gatunków motylkowatych na zgniliznę twardzikową również nie powinno się ich uprawiać w płodozmianie z rzepakiem. W przypadku buraków jako międzyplon korzystnie wypadają facelia, rzodkiew oleista (głęboko się korzeni i rozluźnia głębsze warstwy gleby) czy nagietek lekarski (z rodziny astrowatych, do której należą niektóre chwasty, np. chaber czy bylica). Nie poleca się natomiast owsa, słonecznika czy gryki, która jeśli wyda nasiona jesienią, może skiełkować wiosną i stanie się niemożliwym do zniszczenia chwastem. W płodozmianie z ziemniakami nie powinno się uprawiać facelii. Gatunek ten wspiera rozwój nicieni, które przenoszą sprawcę chorób wirusowych, jak czopowatość bulw ziemniaka czy pstrą plamistość pędów. Dobrym międzyplonem będzie natomiast rzodkiew oleista odporna na nicienie z rodzaju Trichodorus, rzodkiew japońska czy pieprzyca (roślina kapustowata). W płodozmianie z kukurydzą sprawdzą się takie rośliny, jak pieprzyca, gorczyca czy gatunki z grupy motylkowatych.

To co najważniejsze: Międzyplony są nieocenione jako przerywnik prostych zbożowo-rzepaczanych płodozmianów. W międzyplonach warto wysiewać rośliny z innych grup dla uniknięcia występowania, np. tych samych chorób czy szkodników. Międzyplony mogą dostarczać sporo masy, np. łubin czy gorczyca nieocenione są przy braku nawożenia naturalnego. W płodozmianie z rzepakiem należy unikać międzyplonów kapustowatych, np. rzodkwi, pieprzycy. Przed ziemniakami nie uprawiaj facelii – ryzyko chorób wirusowych.