Reportaż „Wtopili na kukurydzy” zamieszczony w poprzednim miesiącu skłania do refleksji, że nadal jest grupa rolników, którzy nie podejmują zdecydowanych kroków zmierzających do odzyskania środków za sprzedane produkty. Tym samym godzą się na to, że dłużnik, nie czując presji, będzie zwlekał z zapłatą, aż jej całkowicie uniknie. Z drugiej strony sami sobie odbierają możliwość odzyskania choćby części pieniędzy.

Kolejne kroki przy zaległościach

Problemy z niezapłaconymi należnościami były, są i będą się zdarzały. Opóźnienia jednych tworzą opóźnienia w płatnościach u innych, co łącznie generuje zatory płatnicze. Najczęściej nie są to działania celowe i nacechowane złymi intencjami, a więc karalne, bowiem – w uproszczeniu, do czynienia z przestępstwem mamy tylko wtedy, gdy sprawca działał w celu pokrzywdzenia wierzyciela bądź, gdy mając ich wielu, spłacał jedynie wybranych.

Trzeba zbierać i mieć dowody

Przy każdej okazji staramy się przypominać, jak ważny jest dowód istnienia zobowiązania (faktura, pokwitowanie, umowa pisemna, czy choćby e-mail). Równie ważne jest szybkie i konsekwentne działanie. Szczególnie wtedy, gdy firma zagrożona jest upadłością, czy ma być objęta restrukturyzacją.

Istotnym elementem każdej czynności prawnej (sprzedaży, dostawy, kontraktacji) jest termin wykonania zobowiązania. Jedna ze stron zobowiązana jest w terminie dostarczyć towar, a druga – dokonać zapłaty. Przekroczenie terminu oznacza, że dana strona jest w zwłoce. To z kolei oznacza, że wierzyciel ma prawo żądać od dłużnika zapłaty odsetek (jeżeli przedmiotem świadczenia jest zapłata) za opóźnienie. Nabywa również prawo żądania natychmiastowego wykonania spóźnionego już zobowiązania.

Wezwanie do zapłaty

Dochodzenie długu należy zatem rozpocząć od doręczenia dłużnikowi wezwania do zapłaty, ze wskazanym terminem do spełnienia świadczenia. Wezwanie takie powinno zawierać informację o wysokości zadłużenia, sposobie jego spełnienia oraz z czego dług wynika (np. z umowy pożyczki, sprzedaży) oraz dokładnie oznaczyć zobowiązanego.

Wezwanie należy doręczyć osobiście (uzyskując potwierdzenie odbioru) bądź wysłać pocztą, listem poleconym za potwierdzeniem odbioru, czy kurierem. Trzeba tylko zwrócić uwagę, czy zawarta między stronami umowa nie przewiduje innych sposobów doręczenia korespondencji. Należy też dodać, że w razie niespełnienia żądania sprawa zostanie skierowana do sądu. Wezwanie do zapłaty można wystosować już następnego dnia po upływie terminu zapłaty długu. Nie trzeba z tym czekać dłużej niż kilka dni. Również termin określony w wezwaniu może być krótki, np. trzydniowy, skoro zobowiązanie już jest przeterminowane.

Przykładowa treść wezwania może brzmieć:

Wzywam do zapłaty w terminie 3 dni od dnia doręczenia niniejszego pisma zapłaty 20 000 zł z tytułu faktury 1/02/2023. Brak zapłaty spowoduje skierowanie sprawy do sądu.

Drogę korespondencji możemy śledzić na stronach internetowych lub w aplikacji doręczyciela (firmy kurierskiej czy Poczty Polskiej). Na tym etapie dłużnik może proponować różne formy ugodowego zakończenia sporu:

• rozłożenie na raty,
• odroczenie terminu,
• umorzenie części należności.

Zawarcie ewentualnej ugody warto poprzedzić sprawdzeniem możliwości ich wykonania i uzależnić od natychmiastowej spłaty choćby części długu. Sama ugoda powinna zawierać oświadczenie dłużnika o uznaniu całego zobowiązania, co w przyszłości może ułatwić jej dochodzenie w sądzie.

Z kolei brak reakcji na wezwanie może oznaczać, że dłużnik ma problemy bądź nie zamierza spłacić długu i należy się śpieszyć z dalszymi działaniami. Gdy wezwanie nie poskutkuje, pozostaje droga sądowa.

Uwaga na firmy windykacyjne

Są osoby skłonne korzystać z pomocy firm windykacyjnych. Nie można generalnie ocenić ani rzetelności działania takich podmiotów, ani kosztów, jakie trzeba ponieść. Trzeba mieć jednak na względzie to, że legalna i skuteczna egzekucja odbywać się może wyłącznie na podstawie orzeczenia sądu, opatrzonego klauzulą wykonalności. Ostatecznie działania firm windykacyjnych ograniczają się często jedynie do nakłonienia dłużnika różnymi sposobami do spłaty długu, bez występowania na drogę sądową. W razie niepowodzenia wierzyciel wraca zatem do punktu wyjścia, czyli drogi sądowej.

Pomoc adwokata

Prowadzenie sprawy sądowej można zlecić adwokatowi. Za takim rozwiązaniem przemawia wiele okoliczności, jak choćby ciągle zmieniające się prawo, sformalizowana procedura sądowa w sprawach gospodarczych, które obejmują również rolników. Wysokość honorarium można negocjować, a nawet jego część uzależniać od sukcesu w sprawie. Wybierając pełnomocnika warto kierować się opiniami innych, zwłaszcza rodziny i znajomych, szukać w Internecie. Z dystansem trzeba podchodzić do kancelarii, które same „łowią” klientów pod bramami firm skupowych czy na forach internetowych.

Można występować osobiście

Ci, którzy czują się na siłach, mają mocne nerwy i trochę wolnego czasu, sami mogą się reprezentować przed sądem. Wierzyciel zwany jest w sądzie powodem, a dłużnik pozwanym. Sprawę sądową zaczyna wniesienie pozwu i opłaty sądowej. W pozwie należy sformułować żądanie, przykładowo:

Wnoszę o zasądzenie od pozwanego kwoty 5000,00 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 1 stycznia 2023 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów procesu oraz wnioski dowodowe: o przesłuchanie świadków, dopuszczenie dowodu z dokumentów, opinii biegłych.

Koszty wniesienia sprawy do sądu

Wniesienie sprawy wiąże się z opłatą sądową, która wynosi:

• do 500 zł – w kwocie 30 zł;
• 500 zł do 1500 zł – 100 zł;
• 1500 zł do 4000 zł – 200 zł;
• 4000 zł do 7500 zł – 400 zł;
• 7500 zł do 10 000 zł – 500 zł;
• 10 000 zł do 15 000 zł – 750 zł;
• 15 000 zł do 20 000 zł – 1000 zł;
• 20 000 zł – 5% tej wartości, nie więcej jednak niż 200 tys. zł.

Opłaty sąd zasądza od pozwanego.

Obowiązkowe elementy pozwu to jednak data, dane stron wraz z adresami zamieszkania lub siedzib, numer PESEL lub NIP ewentualnie KRS, oznaczenie sądu, do którego jest kierowany, określenie wartości przedmiotu sprawy (sumy dochodzonej pozwem zaokrąglonej w górę do pełnych złotych), uzasadnienie oraz koniecznie musi być opatrzony podpisem. Pozew wysyła się bądź zawozi osobiście do sądu właściwego ze względu na siedzibę pozwanego. Zgodnie jednak z treścią art. 34 Kodeksu postępowania cywilnego sprawy o ustalenie istnienia umowy, o jej wykonanie, rozwiązanie lub unieważnienie, jako też o odszkodowanie z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy wytoczyć można przed sąd miejsca jej wykonania. W razie wątpliwości miejsce wykonania umowy powinno być stwierdzone dokumentem. Jeśli zatem w umowie strony wskazały, że umowa ma zostać wykonana w miejscu zamieszkania powoda, sądem właściwym będzie sąd właściwy dla jego miejsca zamieszkania lub siedziby. Jeśli w umowie bądź innym dokumencie strony ustaliły właściwość innego sądu, właściwym będzie sąd wskazany przez strony.

W zależności od wartości przedmiotu sporu, a więc wartości dochodzonego roszczenia, właściwy może być sąd rejonowy lub sąd okręgowy. Pierwszy z sądów właściwy będzie w sprawach do 100 tys. zł, powyżej tych kwot właściwym jest sąd okręgowy.

Tryby postępowania

Sprawa o zapłatę może toczyć się wg czterech trybów postępowania.

1. Postępowanie zwykłe, rozpoczynane wniesieniem pozwu, po złożeniu którego sąd wyznacza termin rozprawy, a po zakończeniu postępowania dowodowego wydaje wyrok.
2. Postępowanie uproszczone również inicjowane jest złożeniem pozwu, jednak po jego opłaceniu sąd wydaje nakaz zapłaty w postępowaniu uproszczonym. Dopiero po wniesieniu sprzeciwu bądź zarzutów sąd wyznacza termin rozprawy. Postępowanie uproszczone prowadzone jest w sprawach, których wartość przedmiotu sporu nie przekracza 20 tys. złotych.
3. Postępowania nakazowe i upominawcze. W obu typach postępowania, po wniesieniu i opłaceniu pozwu, sąd wydaje nakaz zapłaty. Sąd wydaje nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym, jeżeli powód dochodzi roszczenia pieniężnego albo świadczenia innych rzeczy zamiennych, a okoliczności uzasadniające dochodzone żądanie są udowodnione dołączonym do pozwu: dokumentem urzędowym, zaakceptowanym przez dłużnika rachunkiem, wezwaniem dłużnika do zapłaty i pisemnym oświadczeniem dłużnika o uznaniu długu, z weksla lub czeku należycie wypełnionego, których prawdziwość i treść nie nasuwają wątpliwości. Taki nakaz stanowi tytuł zabezpieczenia, zatem na jego podstawie można żądać od komornika zajęcia w celu zabezpieczenia dochodzonej kwoty.
4. W postępowaniu upominawczym sąd może wydać nakaz zapłaty, gdy powód dochodzi należności pieniężnej, roszczenie nie jest bezzasadne, okoliczności sprawy nie budzą wątpliwości, a miejsce zamieszkania pozwanego nie jest znane lub nie można mu doręczyć nakazu zapłaty w kraju. Nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym nie stanowi tytułu zabezpieczenia, a po wniesieniu sprzeciwu przez pozwanego nakaz traci moc, a sąd wyznacza termin rozprawy.

Sprawdzać kontrahenta

Każdy, nawet najbardziej szanowany i znany kontrahent może wpaść w kłopoty. W czerwcowym numerze top agrar opisaliśmy, w jaki sposób sprawdzać kontrahenta przed transakcją. Chodzi przede wszystkim o sprawdzanie wpisów w Krajowym rejestrze zadłużonych, gdzie publikowane są ogłoszenia o upadłościach i restrukturyzacjach, a zwłaszcza terminach na zgłaszanie wierzytelności.

adw. Mikołaj Pomin
fot. Sierszeńska