Odpowiedzialność Skarbu Państwa

Czy Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność za szkodę spowodowaną wydaniem przepisu niezgodnego z Konstytucją?

Krzysztof Z. (woj. dolnośląskie)

Żądanie odszkodowania

Czytelnik nie zawarł w pytaniu żadnych szczegółów dotyczących problemu, a zwłaszcza nie wspomniał, o jaki akt prawny oraz rodzaj szkody chodzi. Skarb Państwa jak każdy inny podmiot ponosi odpowiedzialność za bezprawne działania i zaniechania (art. 417 Kodeksu cywilnego). Ustawodawca przewidział, że na skutek wprowadzenia powszechnie obowiązujących przepisów, które ostatecznie zostały uznane za niekonstytucyjne, może dojść do powstania szkody.

Z tego względu wprowadzono przepis art. 417¹ Kodeksu cywilnego, który stanowi, że jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie aktu normatywnego (czyli poszczególnych przepisów lub całego aktu prawnego), jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności tego aktu z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą. W praktyce oznacza to, że w pierwszej kolejności konieczne jest stwierdzenie niezgodności danego prawa z Konstytucją, ustawą czy umową międzynarodową. Takie stwierdzenie otwiera dopiero drogę do ubiegania się o odszkodowanie.

Można to zobrazować następującym abstrakcyjnym przykładem. Ustawa X stwierdzała, że z dniem Y własność nieruchomości przy lotnisku przechodziła na Skarb Państwa nieodpłatnie. Następnie ziemie te zostały sprzedane osobom trzecim. Przepisy te zostały uznane jednak za niekonstytucyjne, ale z powodu sprzedaży nie było możliwe oddanie ich prawowitym właścicielom. W tej sytuacji mają oni prawo żądać od Skarbu Państwa odszkodowania, obejmującego zarówno wartość ziemi, jak i inne szkody przez nich poniesione. Trzeba tylko pamiętać, że odpowiedzialność ta przedawnia się z upływem 3 lat od stwierdzenia niezgodności prawa z Konstytucją, umową czy ustawą.

adw. Mikołaj Pomin
fot. EnvatoElements