Większość ludzi nie lubi rozmyślać o swojej śmierci, przez co często nie decydują się na sporządzenie testamentu, bądź odwlekają jego sporządzenie do ostatniej chwili. Takie posunięcie może mieć negatywne konsekwencje.
Brak precyzyjnego spisania ostatniej woli może przyczynić się do wielu konfliktów wśród spadkobierców, a z kolei testament spisany przed samą śmiercią do próby jego podważenia. 

Memento mori – czyli uprzedź kostuchę

O rozporządzeniu własnym majątkiem na wypadek śmierci należy pomyśleć wcześniej i zrobić to ostrożnie, aby przez swoją niewiedzę nie dopuścić się błędów merytorycznych czy formalnych dokumentu, które mogą skutkować nieważnością testamentu. 

Wciąż niewielu wybierają możliwość spisania swojej ostatniej woli. Jeśli już to czynią, na ogół korzystają ze wsparcia notariusza. Trzeba pamiętać, że istnieje coś takiego jak testament własnoręczny. 

Istotne jest, aby testament pozostawiony po zmarłym był należycie sporządzony, żeby nie można było go podważyć. Prawo polskie przewiduje wiele rodzajów i form testamentów, takich jak:

- testamenty ustne;

- własnoręcznie spisane;

- testamenty podróżne czy też wojskowe.

Należy jednak zaznaczyć, że testament notarialny jest najbezpieczniejszą formą z wymienionych powyżej, ponieważ wszystkie wcześniej wymienione rodzaje testamentów są traktowane jako dokumenty prywatne, natomiast wola sporządzona w formie aktu notarialnego stanowi dokument o mocy urzędowej. 

Swój własny testament

Aby testament własnoręczny (holograficzny) był ważny, niezbędne jest sporządzenie go, jak sama nazwa wskazuje, w sposób własnoręczny. 

Oznacza to, że nie wystarczy na przykład napisać go na komputerze, wydrukować i podpisać. 

Poza podpisem na testamencie musi widnieć również data. Jest ona ważna, bo:

- pozwala ustalić, czy w chwili sporządzania testamentu dana osoba miała pełną zdolność do czynności prawnych;

- jeśli spadkobierca sporządził kilka testamentów, obowiązywać będą postanowienia najnowszego dokumentu, gdyby wykluczały postanowienia z poprzedniego testamentu;

- data na testamencie daje możliwość weryfikacji, czy jest to akt ostatni.

Kodeks cywilny przewiduje jednak, że brak daty nie pociąga za sobą nieważności testamentu własnoręcznego, jeżeli nie wywołuje wątpliwości, co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do treści testamentu lub co do wzajemnego stosunku kilku testamentów. 

Co w testamencie?

Sporządzenie własnoręcznego testamentu nie jest wyjątkowo skomplikowane. Bierzemy czystą kartkę papieru, długopis lub pióro, siadamy i piszemy:

- podajemy miejscowość;

- datę;

- wskazujemy spadkobierców i przedmioty, które mają otrzymać;

- podpisujemy treść wyraźnie i własnoręcznie. 

Testament może być przekazany najbliższym lub pozostawać w rzeczach osobistych spadkodawcy.

Ale uwaga: niektórzy mogą próbować namówić przyszłego spadkodawcę do zmiany treści testamentu albo nawet chcieć go ukryć czy zniszczyć ten dokument. 

Z drugiej strony należy pamiętać, że jeśli nikt o testamencie nie będzie wiedział i nie zostanie on znaleziony, w grę wchodzi zabezpieczenie właściwego spisania ostatniej woli spadkodawcy. 

Dlatego pewniejszy jest testament notarialny.

Jednak – do notariusza?

Dokument sporządzony u notariusza wydaje się o wiele bardziej pewny. Przede wszystkim sporządzający testament nie musi się wówczas obawiać, że nie dopełni jakieś formalności i dojdzie do sytuacji, kiedy testament jest nieważny. 

Przepisy odnoszące się do testamentu notarialnego zostały uregulowane w ustawie Kodeks cywilny. Bezpośrednio co się tyczy możliwości przygotowania tego rodzaju dokumentu odnosi się w art. 950 Kodeksu.

Testament sporządzony u notariusza jako jedyny spośród testamentów traktowany jest jak dokument urzędowy, co w razie sporu sądowego zakłada go w hierarchii dowodów wyżej od innych rodzajów dokumentów mających potwierdzić ostatnią wolę spadkodawcy. 

Mimo, że taki rodzaj sporządzenia aktu jest trudniejszy, aniżeli własnoręcznie spisanie ostatniej woli oraz wiąże się z koniecznością poniesienia kosztów notarialnych, wydaje się, że jako jedyna forma gwarantuje spokój o stan majątkowy spadkodawcy. 

Testament notarialny, w przeciwstawieniu z testamentem własnoręcznym, bez wątpienia zwiększa pewność spadkodawcy, że jego testament jest ważny i wywrze zamierzony przez niego efekt odnośnie dokonanych w nim zarządzeń. Dokument sporządzony przez notariusza przewyższa swoją mocą prawną pozostałe rodzaje testamentów, bo:

- notariusz musi wylegitymować testatora oraz określić, czy ma on zdolność do czynności prawnych;

- testament notarialny skrupulatnie przekazuje ostatnią wolę zmarłego;

- w samym formułowaniu rozporządzeń majątku, spadkodawca korzysta z pomocy prawnika – przez to zapisy testamentu są jednoznaczne, komunikatywne i bardzo trudne do podważenia;

obowiązkiem notariusza jest przechowanie oryginału testamentu do momentu jego otwarcia po zgonie spadkodawcy. Gwarantuje to, że po śmierci testatora (zmarłego) akt zawierający jego ostatnią wolę nie zostanie sfałszowany czy też zniszczony przez osobę trzecią, która może uważać rozporządzenie zmarłego za niesprawiedliwe. 

Jakie są opłaty za testament notarialny?

Windykacja też w testamencie

Sporym ułatwieniem jest także fakt, że jedynie w testamencie notarialnym można ustanowić zapisy windykacyjne. Zapis windykacyjny to postanowienia testatora, na podstawie którego wskazana w testamencie osoba, która nie musi, ale może być spadkobiercą, nabywa z chwilą otwarcia spadku określone przedmioty należące do spadkodawcy. 

Uwaga: mogą zaistnieć przypadki, kiedy sporządzony akt notarialny staje się nieważny, np. przez notariusza przebywającego w stanie spoczynku. 

Podstawa prawna: Prawa o notariacie (Dz. U. z 2020 r. poz. 1192 ze zm.)