Zastrzeżenia do funkcjonowania spółek wodnych formułuje wielu rolników zrzeszonych w spółkach wodnych, a nawet ci, którzy do nich nie należą. Najczęściej podnoszone problemy, to brak wpływu na działalność spółki, zły stan urządzeń melioracyjnych, obciążanie wysokimi składkami. 

Zastrzeżenia te, w mniejszym czy większym stopniu związane są z organizacją samej spółki. A tę przy odrobinie dobrej woli można zmienić. Przede wszystkim: trzeba znać statut spółki. To w nim zawarta jest wiedza, jakie są cele spółki, jakie prawa ma członek spółki, jak zwołuje się walne i wybiera władze. Z tą wiedzą można nacisnąć dotychczasowe władze, by zaczęły działać. A kiedy zajdzie i taka potrzeba, nie należy wahać się  wymienić członków władz spółki na bardziej aktywnych i pomysłowych.

Członkowie spółek pytają redakcję Agarlex, czy powinni płacić składki, gdy spółka nie realizuje swoich celów. Tutaj odpowiedź jest prosta: członek spółki jest zobowiązany także wtedy płacić składki. Te bowiem mogą zostać bezwzględnie wyegzekwowane. Ale jeśli nie zgadzasz się z kierunkiem działań spółki, weź z najbliższymi Ci sąsiadami sprawę we własne ręce; zainteresuj się statutem i organizacją pracy spółki. Dociśnijcie tamtejsze władze!

Zdarzają się też pytania od rolników, którzy co prawda nie są członkami spółek wodnych, ale zostali przez nie obciążeni kosztami za wykonane prace.

Jeżeli osoby fizyczne lub prawne niebędące członkami spółki wodnej oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej odnoszą korzyści z urządzeń spółki wodnej lub przyczyniają się do zanieczyszczenia wody, dla której ochrony spółka wodna została utworzona, są obowiązane do ponoszenia świadczeń na rzecz tej spółki. 

Co to znaczy „odnosić korzyści”? To każda sytuacja, w której urządzenia spółki wodnej ułatwiają bądź umożliwiają gospodarkę wodną podmiotom nie będącym jej członkami. Jeśli więc woda spływająca rowami przy Twoich polach przepływa przez odcinki zmeliorowane przez spółkę, której nie jesteś członkiem, może chcieć ona wystawić Ci rachunek. Bo jeśli spółka tych niższych odcinków cieku nie udrożni, woda nie zejdzie z Twoich pól i będziesz poszkodowany.

Omawiana regulacja ma na celu zapobieganie sytuacjom,  gdy spółki ponoszą wydatki na realizację ich zadań ze środków pozyskanych staraniem członków, a korzyści z tego tytułu mają też osoby trzecie, które z kolei w żaden sposób nie uczestniczą w funkcjonowaniu spółki. Ustawodawca stanął na stanowisku, że w takim przypadkach osoby odnoszące z tego tytułu korzyści winny partycypować w tego typu kosztach. 

W przeciwieństwie do składek członkowskich, ustalenie wymiaru omawianego świadczenia nie należy do kompetencji spółki wodnej; nie może ona samodzielnie nakładać takich obowiązków na osoby trzecie. Ustalenie to może zapaść wyłącznie w drodze decyzji administracyjnej wydawanej przez właściwego starostę. Spółka ma prawo wystąpić z wnioskiem o ustalenie wysokości i rodzaju świadczenia do starosty właściwego dla danej spółki. Podstawą wniosku może być przykładowo zrealizowana inwestycja, z której korzystają osoby trzecie.

Po złożeniu wniosku starosta wszczyna postępowanie administracyjne, w trakcie którego ustala zasadność żądania ustalenia świadczenia i jego wysokość. W trakcie postępowania może żądać od spółki wodnej między innymi przedstawienia kalkulacji kosztów, dowodów przeprowadzenia inwestycji, jej zasięgu itp. Na podstawie tak zgromadzonej dokumentacji starosta wydaje decyzję ustalającą wysokość i rodzaj świadczenia. 

Od decyzji przysługuje odwołane do właściwego samorządowego kolegium odwoławczego w terminie 14 dni od jej otrzymania. Najczęściej koszt ten określa się wartością pieniężną, rzadziej niepieniężną – do wykonania w naturze. W decyzji starosta określa wysokość i rodzaj świadczeń oraz terminy ich spełnienia. 

Ustalone przez starostę świadczenie jako należność pieniężna niespełnione w terminie podlega przymusowemu ściągnięciu w trybie określonym w przepisach ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Adw. Mikołaj Pomin

Podstawa prawna: Prawo wodne – ustawa z 20 lipca 2017 r.