Tragedia na rynku trzodowym rozpoczęła się w momencie, kiedy Chiny po likwidacji epidemii ASF odbudowały krajowe pogłowie trzody chlewnej i zmniejszyły import wieprzowiny. Kraje Unii Europejskiej były głównym dostawcą tego mięsa na rynek chiński. Nadwyżka podaży mięsa wieprzowego nad popytem wynosiła około 30%. To mięso trafiało na eksport głównie do Chin (rys. 1.). Od tego czasu ceny skupu tuczników spadały do dawno nienotowanych poziomów. Rolnicy w całej Unii Europejskiej, poza Hiszpanią, ograniczali produkcję, a nawet likwidowali stada.

Część nadwyżek wieprzowiny trafiała na rynek polski, dodatkowo powodując spadek cen i opłacalności. Jak podaje Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa, od stycznia do listopada 2022 mamy ujemny bilans handlowy, który wyniósł 329 tys. t (w ekwiwalencie tusz). Bilans ten wzrósł w porównaniu z analogicznym okresem roku 2021 o 102 tys. t.

Patrząc na handel zagraniczny oraz stosunkowo wysokie spożycie wieprzowiny w Polsce, dochodzimy do wniosku, że mamy rynek krajowy, ale go nie wykorzystujemy. Przyczyn należy szukać w strukturze produkcji trzody chlewnej w Polsce. Przede wszystkim utraciliśmy własną hodowlę. Rolnicy, zniechęceni brakiem stabilności na rynku i niskimi cenami, likwidowali w pierwszej kolejności stada macior i nastawiali się na import warchlaków z zagranicy, z takich krajów jak Dania czy Holandia. Działanie to nie przynosi oczekiwanych efektów, ponieważ w ten sposób wartość dodana, która kryje się w wartości użytkowej zwierząt, jest przenoszona za granicę. Widoczny jest mechanizm, że jeśli drożeje tucznik w skupie, to równocześnie z tym idą podwyżki cen warchlaków z importu.

Na tę sytuację nałożyła się inflacja i lawinowy wzrost kosztów produkcji, w tym pasz i energii. Prowadzone przez Wielkopolską Izbę Rolniczą comiesięczne kalkulacje kosztów produkcji w cyklu otwartym od bardzo długiego już czasu pokazują negatywny wynik ekonomiczny.

Trzoda chlewna w zamkniętym cyklu

Z pewnością rolnicy produkujący dzisiaj trzodę chlewną w cyklu zamkniętym te wyniki mają nieco lepsze, ze względu na niezależność od ceny importowanych warchlaków. Dodatkowym atutem jest wykorzystywanie w gospodarstwie pasz własnych i rezygnacja z zakupu pasz gotowych. Do poprawy sytuacji tych gospodarstw przyczyniły się również dotacje, uruchamiane przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Sytuacja ta sprawiła, że coraz więcej rolników decyduje się na kontynuację produkcji w systemie tuczu nakładczego. Jak podało ostatnio Ministerstwo Rolnictwa, wg danych z nowego IRZ, który umożliwia identyfikację systemu produkcji, takich gospodarstw w kraju jest już 30%, przy czym według naszych szacunków w Wielkopolsce może być ich więcej.

W jakim kierunku pójdą ceny żywca?

W obecnych warunkach gospodarczych i politycznych nie można odpowiedzialnie powiedzieć, w jakim kierunku pójdą ceny żywca i jak będzie wyglądała opłacalność jego produkcji. Jest kilka czynników, które będą miały zasadnicze znaczenie dla przyszłości branży. Jednym z nich jest ogromna presja na likwidację produkcji mięsa ze strony organizacji ekologicznych. Konsumenci, w trosce o swoje zdrowie, redukują jego spożycie. Przy czym należy pamiętać, że przy średnim światowym spożyciu mięsa na poziomie około 33 kg/osobę, jego konsumpcja jest bardzo zróżnicowana i waha się od ponad 100 kg w USA do około 3 kg w Etiopii.

Ekonomika produkcji wieprzowiny dodatkowo podlega bardzo silnej presji cenowej ze strony sieci detalicznych. To one dyktują dzisiaj warunki, mając w ręku konsumenta, który najchętniej robi zakupy w dyskontach. W krajach Europy Zachodniej sieci detaliczne stawiają coraz większe wymagania co do dobrostanu zwierząt. Istnieje szereg prywatnych systemów oznakowania produktów pochodzących z takich gospodarstw. Niestety, za tymi wymaganiami nie idzie adekwatna zapłata za surowiec wyższej jakości. W nowym KPS, który wchodzi właśnie w życie, zaplanowano znacząco większe środki na dopłaty do dobrostanu loch i tuczników. Warto z tego skorzystać, pomimo barier i koniecznych inwestycji.

Kierunek hiszpański - tucz nakładczy

Rozwój tuczów nakładczych będzie dalej powodował funkcjonowanie dwóch równoległych rynków – wolnego rynku niezależnych gospodarstw trzodowych oraz rynku regulowanego przez duże, globalne koncerny mięsne, które zaopatrywać się będą w trzodę chlewną na zasadach zorganizowanych tuczów nakładczych, gdzie rolnik sprzedaje swoją pracę i miejsce. Jeśli pójdziemy drogą hiszpańską, czyli zafundujemy sobie wyłącznie tucz nakładczy, to należy się spodziewać takiego kierunku rozwoju jak w przypadku sektora drobiarskiego.

Andrzej Przepióra, Aleksander Poznański

fot. Sierszeńska