Do konsultacji społecznych został przesłany projekt rozporządzenia „w sprawie szczegółowych warunków i szczegółowego trybu przyznawania i wypłaty podstawowego wsparcia dochodów, płatności redystrybucyjnej, płatności dla młodych rolników, płatności związanych z produkcją i przejściowego wsparcia krajowego w ramach Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023–2027.

Minister rolnictwa określa w nim:

• gatunki roślin strączkowych na nasiona oraz roślin pastewnych, do których może zostać przyznana płatność związana z produkcją do powierzchni upraw, mając na względzie ukierunkowanie wsparcia na produkcję roślin wysokobiałkowych gatunków,  zapewniając jednocześnie różnorodność gatunkową upraw tych roślin;
• wymagania, jakim powinny odpowiadać uprawy roślin strączkowych na nasiona, roślin pastewnych, ziemniaków skrobiowych, buraków cukrowych, pomidorów, chmielu, truskawek, lnu lub konopi włóknistych, do których przysługują płatności związane z produkcją do powierzchni upraw, mając na względzie wymagania agrotechniczne oraz specyfikę upraw poszczególnych roślin;
• rejony uprawy chmielu, w których uprawa chmielu uprawnia do uzyskania płatności związanej z produkcją do powierzchni uprawy chmielu, mając na względzie czynniki przyrodnicze, tradycyjnie wyodrębnione rejony uprawy chmielu, podział terytorialny kraju, a także plantacje chmielu założone przed dniem 1 września 2001 r.
• rodzaje roślin, do upraw których może zostać przyznana uzupełniająca płatność podstawowa, a także szczegółowe wymagania, jakie powinny spełniać uprawy poszczególnych roślin lub grunty orne, na których nie jest prowadzona uprawa roślin, do których przysługuje uzupełniająca płatność podstawowa.

Kim jest rolnik aktywny zawodowo wg nowych zasad przyznawania dopłat?

Rozporządzenie zawiera szczegółowe przepisy w zakresie rolnika aktywnego zawodowo, o którym mowa w ustawie o Planie Strategicznym. Mając na uwadze wcześniejsze doświadczenia z praktycznego stosowania rozwiązań prawnych dotyczących rolnika aktywnego zawodowo, zaproponowano doprecyzowanie rodzajów działalności negatywnej wykluczających z płatności bezpośrednich.

Zaproponowano również dodatkowe regulacje, z uwagi na unijny wymóg badania, czy rolnik ubiegający się o płatności bezpośrednie jest powiązany z innymi podmiotami oraz czy jeden z tych podmiotów (w tym sam rolnik) prowadzi działalność wykluczającą. Zgodnie z interpretacją Komisji Europejskiej przy ustalaniu, czy rolnik ubiegający się o płatności bezpośrednie prowadzi działalność wykluczającą, państwo członkowskie powinno również ocenić, czy nie jest on powiązany z innymi podmiotami oraz czy jeden z tych podmiotów nie prowadzi działalności z listy negatywnej. Jeżeli tak, należy domniemywać, że wnioskodawca jest „rolnikiem nieaktywnym zawodowo” i w celu otrzymania płatności musi wykazać, że jego działalność rolnicza nie ma charakteru marginalnego.

Kto nie otrzyma dopłat bezpośrednich w 2023 roku?

Projektowane rozporządzenie określa również katalog dowodów oraz listę rejestrów urzędowych potwierdzających uznanie rolnika za aktywnego zawodowo w przypadku ubiegania się o płatności bezpośrednie. Konieczność wskazania takich dowodów wynika z ustawy o PS, zgodnie z którą pomocy nie przyznaje się rolnikowi, który: zarządza portami lotniczymi, administruje wodociągami stałymi terenami sportowymi lub rekreacyjnymi lub świadczy usługi przewozu kolejowego lub usługi w zakresie obrotu nieruchomościami, chyba że udokumentuje on, że:

• przychód tego rolnika z działalności rolniczej stanowi co najmniej 1/3 całego przychodu lub
• kwota płatności bezpośrednich przysługujących temu rolnikowi za dany rok wynosi co najmniej 5% całości przychodów z działalności pozarolniczej.

Konieczność przedstawienia takich dowodów dotyczy tylko rolników zarządzających portami lotniczymi, administrujących wodociągami, trwałymi terenami sportowymi i rekreacyjnymi, jak również świadczących usługi przewozu kolejowego lub usługi w zakresie obrotu nieruchomościami, których wysokość płatności bezpośrednich przekracza równowartość w złotych kwoty 5 000 euro.

Zgodnie ustawą o PS rolnik z tzw. listy negatywnej, który jednocześnie otrzymał płatności bezpośrednie wyższe niż równowartość w złotych kwoty 5 000 euro, uważa się za aktywnego zawodowo, jeżeli działalność rolnicza jest jego działalnością przeważającą, co wynika z danych zawartych w CEIDG, KRS lub dokumentów z REGON. Zaproponowana lista rejestrów urzędowych, na podstawie których warunek przeważającej działalności rolniczej może być zweryfikowany, obejmuje wszystkie prowadzone w kraju rejestry, za pomocą których prowadzi się ewidencje podmiotów i rodzaju ich działalności. Daje to szerokie możliwości zweryfikowania, co jest głównym przedmiotem działalności podmiotu ubiegającego się o wsparcie bezpośrednie.

Jak zweryfikować przychód rolnika z gospodarstwa?

W celu zweryfikowania czy przychód tego rolnika z działalności rolniczej stanowi co najmniej 1/3 całego przychodu lub czy roczna kwota płatności bezpośrednich stanowi co najmniej 5% całości przychodów uzyskanych przez rolnika z działalności pozarolniczej, niezbędne jest posiadanie przez ARiMR informacji o wysokości wszystkich przychodów uzyskanych przez rolnika, z uwzględnieniem również przychodów z działalności pozarolniczej.

Zaproponowana lista dowodów została opracowana w taki sposób, aby zapewnić uzyskanie wszystkich informacji niezbędnych do ustalenia, czy rolnik jest aktywny zawodowo, tj. na podstawie danych z zaświadczenia właściwego organu podatkowego o przychodach z działalności pozarolniczej, faktur lub innych równoważnych dowodów potwierdzających sprzedaż produktów rolnych oraz informacji posiadanych przez Agencję w zakresie wysokości uzyskanego wsparcia w ramach środków wspólnej polityki rolnej będzie możliwe obliczenie wszystkich wielkości, które są potrzebne do weryfikacji warunków.

Jakie płatności dla młodych rolników w ramach nowych dopłat bezpośrednich?

Zgodnie z ustawą o PS WPR płatność ta będzie przyznawana jeżeli młody rolnik sprawuje faktyczną i trwałą kontrolę nad gospodarstwem. W związku z tym w projektowanym rozporządzeniu określono warunki sprawowania takiej kontroli nad osobą prawną lub grupą osób. Zaproponowane rozwiązania pozostają bez zmian w stosunku do stosowanych przed 2023 r. W związku z tym, że warunkiem przyznania tej płatności jest posiadanie odpowiedniego wykształcenia lub stażu pracy w rolnictwie przez młodego rolnika, w rozporządzeniu zostały określone dowody potwierdzające posiadanie wykształcenia lub stażu pracy. Płatność dla młodych rolników może zostać przyznana podmiotom, które rozpoczęły działalność rolniczą nie wcześniej niż 5 lat przed złożeniem pierwszego wniosku o przyznanie tej płatności.

Płatność do strączkowych i pastewnych od 2023 roku

Zgodnie z projektowanym rozporządzeniem płatność związana z produkcją do powierzchni upraw roślin strączkowych na nasiona będzie przysługiwała do powierzchni upraw:

• bobiku,
• grochu pastewnego,
• łubinów
• soi,

również w przypadku upraw tych roślin w formie mieszanek. Zaproponowano również dodanie warunku zbioru nasion, co pozwoli na ukierunkowanie wsparcia na dostarczanie surowca do produkcji pasz.

Natomiast płatność związana z produkcją do powierzchni upraw roślin pastewnych,  będzie przysługiwała do powierzchni upraw:

• esparcety,
• koniczyny,
• komonicy,
• lędźwianu,
• lucerny,
• nostrzyka,
• seradeli
• wyki,

również w przypadku upraw tych roślin w formie mieszanek oraz w przypadku upraw tych roślin w formie mieszanek. Ponieważ płatność ma być ukierunkowana na dostarczanie surowca do produkcji pasz, zaproponowano wyłączenie ze wsparcia upraw przeznaczonych na zielony nawóz.

Pomocą w ramach tych dwóch płatności będą zatem objęte wszystkie te gatunki roślin, które były objęte wsparciem przed 2023 r. Są to najpopularniejsze gatunki roślin uprawianych w Polsce.

W ramach płatności związanej z produkcją do powierzchni upraw roślin pastewnych utrzymany został limit powierzchni upraw w gospodarstwie, do której może zostać przyznana płatność, który wynosi 75 ha.

Ze względu na to, że spółdzielnie stanowią jedną z pożądanych form zrzeszania się rolników, zaproponowano, aby w przypadku spółdzielni produkcji rolnej albo spółdzielni rolników, maksymalny limit powierzchni był ustalany, na wniosek danej spółdzielni, jako iloczyn ww. limitu 75 ha oraz liczby członków danej spółdzielni. W rezultacie płatność będzie mogła zostać przyznana spółdzielni do większej powierzchni.

Płatności związane z produkcją

Rozporządzenie wprowadza wymóg zawarcia umowy w odniesieniu do płatności związanej z produkcją do powierzchni upraw ziemniaków skrobiowych, płatności związanej z produkcją do powierzchni upraw buraków cukrowych i płatności związanej z produkcją do powierzchni upraw pomidorów, zasadę przyznawania tych płatności wyłącznie do powierzchni użytków rolnych nie większej niż powierzchnia wskazana w umowie oraz wymogi odnoszące się do umowy.

Celem tych przepisów jest zapewnienie, aby wsparciem były objęte uprawy prowadzone w związku z zapotrzebowaniem zgłaszanym przez przemysł przetwórczy. Rozwiązania w tym zakresie są kontynuacją dotychczasowego podejścia.

Zasady nowych dopłat do ziemniaków i buraków cukrowych

Z uwagi na wielokierunkowe zastosowanie ziemniaków skrobiowych (mogą stanowić surowiec do produkcji nie tylko skrobi, lecz również spirytusu, frytek, chipsów i innych wyrobów ziemniaczanych) oraz buraków cukrowych (poza produkcją cukru mogą stanowić w szczególności surowiec do produkcji biogazu czy bioetanolu), w rozporządzeniu wprowadzono wymóg, że odbiorcy tych produktów zobowiązują się w umowie przeznaczyć je na produkcję odpowiednio skrobi ziemniaczanej i cukru. Zaproponowane rozwiązanie ukierunkowuje wsparcie na produkty rolne o określonym przeznaczeniu bez wprowadzania skomplikowanych systemów zatwierdzania przetwórców i prowadzenia ich rejestrów, które wiążą się z dodatkowymi obciążeniami regulacyjnymi dla rolników i przetwórców oraz ze stosunkowo wysokimi kosztami administracyjnymi obsługi instrumentu wsparcia dla Agencji.

Płatność dla pomidorów

Zgodnie z projektowanym rozporządzeniem płatność związana z produkcją do powierzchni upraw pomidorów będzie przyznawana tylko do upraw założonych z rozsady (wyłączenie ze wsparcia upraw z siewu). Minimalna obsada roślin będzie wynosiła 20 000 szt. na hektar. Takie warunki obowiązywały również w odniesieniu do kampanii 2021–2022.

Uprawa z rozsady zapewnia większą gwarancję uzyskania roślin o konkretnych cechach odmianowych. Jest mniej ryzykowna w porównaniu do uprawy z siewu, w przypadku której cały rozwój pomidora przebiega na polu. Ponadto w uprawie z siewu początek dojrzewania następuje około dwa tygodnie później niż w uprawie z rozsady, co powoduje zwiększone ryzyko występowania chorób w takich uprawach. Proponowana minimalna obsada 20 000 szt. na hektar jest zgodna z zaleceniami agrotechnicznymi Instytutu Ogrodnictwa. Przyjmuje się, że jest to minimalna wartość zapewniająca opłacalność uprawy pomidorów, a jednocześnie obsada ta ułatwia pielęgnację roślin i zbiór owoców bez uszkodzenia roślin oraz zapewnia niezbędny przewiew i szybkie osuszenie roślin, co ma duże znaczenie w ochronie przed szkodnikami. Utrzymanie tych warunków pozytywnie wpłynie na zabezpieczenie przed nieuzasadnionym przyznawaniem wsparcia.

Płatność związana do chmielu

Projektowane rozporządzenie reguluje kwestie związane z przyznawaniem płatności związanej z produkcją do powierzchni upraw chmielu. Z uwagi na specyfikę tej gałęzi produkcji rolnej, a w szczególności wysoki poziom wyspecjalizowania gospodarstw, w których jest prowadzona uprawa chmielu, proponuje się określić szczegółowe warunki pozwalające uznać daną uprawę za plantację chmielu. Proponowane regulacje odzwierciedlają tradycyjną technikę uprawy tej rośliny oraz pozwalają zaliczyć do powierzchni kwalifikującej się do płatności elementy konstrukcji nośnej, która jest nieodłącznym elementem uprawy chmielu. Ponadto zaproponowano, aby minimalna obsada roślin chmielu wynosiła 1300 szt. na hektar. Tak określona obsada bierze pod uwagę ewentualne odstępstwa od standardowego rozwiązania (rozstawa 1,5 × 3,0 m) związane z dostosowaniem do uprawianej odmiany chmielu oraz posiadanego sprzętu. Propozycja ta uwzględnia również możliwość występowania na plantacji okresowych braków roślin (około 10%) spowodowanych np. uszkodzeniem mechanicznym, przemarznięciem, itp. Wprowadzenie warunku minimalnej obsady pozwoli na zabezpieczenie przed nieuzasadnionym przyznawaniem wsparcia.

W rozporządzeniu proponuje się określić rejony uprawy chmielu, w których wsparcie będzie przyznawane. Propozycja ta odzwierciedla tradycyjne rejony uprawy chmielu.

Rozwiązania w zakresie przyznawania płatności związanej z produkcją do powierzchni upraw chmielu są wzorowane na przepisach krajowych obowiązujących przed 2023 r.

Płatność do konopi

Rozporządzenie określa warunki przyznawania płatności do powierzchni gruntów, na których jest prowadzona uprawa konopi włóknistych. Do przyznania płatności obszarowych do takich gruntów konieczny będzie wpis do rejestru producentów konopi włóknistych prowadzonego przez Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa. Płatności będą przyznawane do powierzchni nie większej niż powierzchnia zawarta w rejestrze.

Systemy rolno-leśne

Rozporządzenie określa sposób wyliczania powierzchni płatności związanych z produkcją do powierzchni upraw w przypadku, gdy dana uprawa jest prowadzona na gruntach, na których występuje system rolno-leśny. Zaproponowano, aby powierzchnia kwalifikująca się do tych płatności była wyliczana jako iloczyn powierzchni systemu rolno-leśnego, w obrębie której jest prowadzona dana uprawa i współczynnika 0,76. Współczynnik ten wynika z szacunków przeprowadzonych przez IERGŻ na etapie opracowywania ekspertyzy w zakresie stawek na utrzymanie systemów rolno-leśnych założonych w ramach interwencji Planu Strategicznego na lata 2023–2027. Zgodnie z tymi szacunkami udział powierzchni rzędów drzew w powierzchni 1 hektara założonego systemu rolno-leśnego wynosi około 0,24 ha.

Płatności dla zwierząt

Rozporządzenia określa okresy posiadania (przetrzymywania) zwierząt, mając na uwadze konieczność ukierunkowania pomocy do rolników rzeczywiście prowadzących chów zwierząt objętych płatnościami (a nie tworzących sztuczne warunki w celu otrzymania wsparcia), przy uwzględnieniu specyfiki chowu zwierząt poszczególnych gatunków. Posiadanie zwierząt w okresie przetrzymywania będzie potwierdzane wpisem w komputerowej bazie danych IRZ.

Uzupełniająca płatność podstawowa

Rozporządzenie określa także regulacje dotyczące przyznawania uzupełniającej płatności podstawowej. Przepisy te określają rodzaje roślin, do upraw których płatność może zostać przyznana, a także szczegółowe wymagania, jakie powinny spełniać uprawy poszczególnych roślin lub grunty orne, na których nie jest prowadzona uprawa roślin, do których przysługuje płatność. Warunki są, co do zasady, takie same jak w odniesieniu do kampanii 2022 r.

Uzupełniającą płatnością podstawową obejmuje się powierzchnię upraw następujących rodzajów roślin uprawianych w plonie głównym:

• zboża,
• rośliny oleiste – rzepak, rzepik, słonecznik i soja;
• rośliny wysokobiałkowe – bób, bobik, łubin słodki i groch siewny;
• rośliny strączkowe – wyka siewna, soczewica jadalna i ciecierzyca pospolita;
• rośliny strączkowe pastewne;
• len włóknisty i oleisty;
• konopie włókniste;
• rośliny przeznaczone na materiał siewny kategorii elitarny lub kwalifikowany,
• rośliny motylkowate drobnonasienne;
• rośliny okopowe pastewne, z wyłączeniem ziemniaków pastewnych;
• trawy na trwałych użytkach zielonych przeznaczone na susz paszowy;
• mieszanki roślin motylkowatych drobnonasiennych z trawami – w przypadku uprawy na gruntach rolnych innych niż trwałe użytki zielone.

Płatność do tytoniu

Rozporządzenie zawiera szczegółowe regulacje dotyczące przyznawania płatności niezwiązanej do tytoniu. Zaproponowane rozwiązania są tożsame z dotychczas obowiązującymi.

Zaliczki płatności bezpośrednich w 2023 roku

Rozporządzenie określa zasady wypłat zaliczek płatności bezpośrednich. Pozostała do wypłaty kwota płatności bezpośrednich i przejściowego wsparcia krajowego będzie pomniejszana o kwotę wypłaconej zaliczki, a w przypadku płatności bezpośrednich pozostała do wypłaty kwota będzie pomniejszana również o współczynnik korygujący dyscypliny finansowej, jeżeli zostanie określony dla danej kampanii.

 wk
Fot. Envato Elements