Z artykułu dowiesz się
- Co Konstytucja RP mówi o Twoim prawie do protestu?
- Co Konstytucja mówi o prawie do zrzeszania rolników?
- Co prawo na spontaniczną blokadę dróg i przejść dla pieszych?
- Jakie prawa do rozpędzenia zgromadzenia ma Policja?
r e k l a m a
Partnerzy portalu
Strona główna>Artykuły>Policja, protest, strajk>Prawo do strajku>Twoje prawo do protestu cz. 1: zanim Policja spałuje
Twoje prawo do protestu cz. 1: zanim Policja spałuje
20.01.2021autor: Roman Włodarz
Ja rolnik – jakie mam prawo do protestu? Jakie akty prawne chronią moje prawo obywatelskie do wyrażania publicznie niezadowolenia? Kiedy Policja może wkroczyć do akcji? Oto pytania, które na kanwie jesiennych protestów z 2020 r. spłynęły do redakcji Agrarlex.
Jakie jako rolnik mam prawo do protestu? Jakie akty prawne chronią moje prawo obywatelskie do wyrażania publicznie niezadowolenia? Kiedy Policja może wkroczyć do akcji? Oto pytania, które na kanwie jesiennych protestów z 2020 r. spłynęły do redakcji Agrarlex.
Rolnik-obywatel RP ma prawo protestować. Źródło prawa obywatela do protestów znajduje się w Konstytucji RP.
Na te dokumenty masz prawo powołać się w każdej sytuacji w konfrontacji z służbami porządkowymi.
Konstytucja RP
Art. 57.
Każdemu zapewnia się wolność organizowania pokojowych zgromadzeń i uczestniczenia w nich. Ograniczenie tej wolności może określać ustawa.
Art. 58.
Każdemu zapewnia się wolność zrzeszania się.
Zakazane są zrzeszenia, których cel lub działalność są sprzeczne z Konstytucją lub ustawą. O odmowie rejestracji lub zakazie działania takiego zrzeszenia orzeka sąd.
Ustawa określa rodzaje zrzeszeń podlegających sądowej rejestracji, tryb tej rejestracji oraz formy nadzoru nad tymi zrzeszeniami.
Art. 59.
Zapewnia się wolność zrzeszania się w związkach zawodowych, organizacjach społeczno-zawodowych rolników oraz w organizacjach pracodawców.
Związki zawodowe oraz pracodawcy i ich organizacje mają prawo do rokowań, w szczególności w celu rozwiązywania sporów zbiorowych, oraz do zawierania układów zbiorowych pracy i innych porozumień.
Związkom zawodowym przysługuje prawo do organizowania strajków pracowniczych i innych form protestu w granicach określonych w ustawie. Ze względu na dobro publiczne ustawa może ograniczyć prowadzenie strajku lub zakazać go w odniesieniu do określonych kategorii pracowników lub w określonych dziedzinach.
Zakres wolności zrzeszania się w związkach zawodowych i organizacjach pracodawców oraz innych wolności związkowych może podlegać tylko takim ograniczeniom ustawowym, jakie są dopuszczalne przez wiążące Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowe.
Tyle Konstytucja.
r e k l a m a
Pojęcia potoczne i prawne związane z protestami społecznymi
W świadomości społecznej funkcjonuje wiele określeń związanych z akcjami protestacyjnymi grup społecznych, często będących synonimami. Najczęściej spotykamy się z określeniami:
- strajk;
- protest;
- akcja protestacyjna;
- blokada (np. dróg);
- pikieta itd.
Potoczne określenia protestów mają niewiele wspólnego z pojęciami prawnymi.
Aktualne rozwiązania prawno-organizacyjne dotyczące akcji protestacyjnej, w tym strajków, znajdujemy w Ustawie Prawo o zgromadzeniach oraz w Ustawie o rozwiązywaniu sporów zbiorowych.
Najważniejszym aktem prawnym jest Ustawa o zgromadzeniach, która definiuje zgromadzenie jako:
„(…) zgrupowanie osób na otwartej przestrzeni dostępnej dla nieokreślonych imiennie osób w określonym miejscu w celu odbycia wspólnych obrad lub w celu wspólnego wyrażenia stanowiska w sprawach publicznych”.
W zgromadzeniach nie mogą uczestniczyć osoby posiadające przy sobie broń, materiały wybuchowe, wyroby pirotechniczne lub inne niebezpieczne materiały lub narzędzia.
Kto może organizować zgromadzenia wg Ustawy o zgromadzeniach?
Organizatorem zgromadzenia może być formalnie każda osoba mająca zdolność do czynności prawnych, przy czym:
- osoby prawne mogą organizować wyłącznie zgromadzenia „zwykłe” (art. 7 – 20 Ustawy) oraz
- zgromadzenia organizowane cyklicznie (art. 26a – e).
Organizator musi wyznaczyć Przewodniczącego zgromadzenia. Może być nim sam organizator lub inna osoba.
Na organizatorze ciąży wiele obowiązków prawnych, w tym otwarcie, prowadzenie i zamknięcie zgromadzenia. Organizator musi mieć identyfikator pozyskany od gminy, albo w inny sposób wyróżniać się wśród uczestników manifestacji, tak żeby zarówno oni, jak i służby porządkowe (policja) nie miały wątpliwości, jaką pełni rolę.
Przewodniczącym zgromadzenia jest organizator zgromadzenia będący osobą fizyczną, chyba że inna osoba fizyczna wyrazi pisemną zgodę na przyjęcie obowiązków przewodniczącego zgromadzenia.
W przypadku osób prawnych i w przypadku organizacji, przewodniczącym jest osoba działająca w imieniu organizatora zgromadzenia, która wyrazi pisemną zgodę na przyjęcie obowiązków przewodniczącego zgromadzenia.
W przypadku zgromadzeń cyklicznych nie ma formalnego organizatora ani przewodniczącego zgromadzenia, choć faktycznie – na co wskazują doświadczenia protestów rolniczych i kobiecych z jesieni 2020 – można nieformalnie wskazać organizator (ów) i przewodniczącego zgromadzenia.
Prawo do protestu w innych ustawach
Forma protestu nie ma związku z Ustawą o zgromadzeniach. O tym, czy dany protest jest strajkiem, pikietą, akcją okupacyjną, blokadą itp. zależy od umocowania prawnego organizatora oraz od jego inwencji nazewniczej.
W naszym systemie prawnym prawo do strajku jest przypisane wprost związkom zawodowym pracowników (Ustawa o rozwiązywaniu sporów zbiorowych) oraz rolnikom indywidualnym (Ustawa o związkach zawodowych rolników indywidualnych.
Rolnicy mają prawo do akcji protestacyjnej w sposób ustalony przez związki zawodowe rolników indywidualnych (art. 25 ust. 2), a ustawa o związkach zawodowych rolników indywidualnych odsyła te „uprawnienia” do ustawy o organizacji społeczno-zawodowych rolników (tzw. o Kółkach Rolniczych).
Zatem, aby zgodnie z prawem rolnicy mogli wyjść na drogi na podstawie ww. Ustawy Kółkowej, najpierw powinna być wyczerpana droga określona w ww. ustawie:
- wniosek, postulat (do 30 dni);
- sprzeciw (30 dni);
- postępowanie pojednawcze (7-10 dni);
- arbitraż społeczny przy sądzie rejestrowym;
- akcja protestacyjna (np. blokada, pikieta).
Dopiero po wyczerpaniu tej drogi można formalnie zgłosić zgromadzenie na zasadach Ustawy o zgromadzeniach.
Sama akcja protestacyjna musi być zorganizowana już na podstawie Ustawy o zgromadzeniach.
Biorąc pod uwagę uciążliwość tej procedury i czas, w praktyce wiele akcji protestacyjnych jest organizowanych ad hoc, jako „spontaniczne”, wyłącznie na podstawie Ustawy o zgromadzeniach lub wręcz z obejściem tej ustawy. Np. przechodzenie „spontaniczne” osób w kółko po pasach przejścia dla pieszych, co do zasady jest wykroczeniem, jeśli ma charakter ciągły i zagraża bezpieczeństwu – w ocenie Policji.
Związki zawodowe rolników indywidualnych podlegają ww. procedurze.
W przypadku stowarzyszeń prawo protestu jest związane z odpowiednim zapisem w statucie tego stowarzyszenia. Brak tego zapisu formalnie uniemożliwia zgłoszenie zgromadzenia jako osoba prawna, co jednak nie przekreśla możliwości zgłoszenia zgromadzenia „na osobę fizyczną” będącą członkiem takiego stowarzyszenia.
Oprócz tego prawo protestu mają Rolnicze Izby Gospodarcze jako osoby prawne działające poza sektorem finansów publicznych.
Izby Rolnicze i Krajowa Rada Izb Rolniczych nie mają formalnie prawa protestu (nie są organizacjami pozarządowymi), dlatego zgłaszanie zgromadzeń musi odbywać się „na osobę fizyczną”.
Nie ma żadnych ograniczeń prawnych w zakresie prawa osób fizycznych do zgromadzeń spontanicznych, jednak podstawowym wymogiem jest niezakłócanie przebiegu zgromadzeń „legalnych”, czyli zgłoszonych w trybie zwykłym, uproszczonym i cyklicznym.
Rozwiązanie zgromadzenia spontanicznego
Zgromadzenie spontaniczne może być rozwiązane przez funkcjonariusza kierującego działaniami Policji, jeżeli:
- jego przebieg zagraża życiu lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych rozmiarach;
- jego przebieg powoduje poważne zagrożenie bezpieczeństwa lub porządku publicznego;
- powoduje istotne zagrożenie bezpieczeństwa lub porządku ruchu drogowego na drogach publicznych;
- jego przebieg narusza przepisy ww. ustawy albo przepisy karne;
- zakłóca przebieg zgromadzenia organizowanego w trybie zwykłym, uproszczonym i cyklicznym.
Rozwiązanie zgromadzenia spontanicznego przez funkcjonariusza kierującego działaniami Policji następuje przez wydanie:
- DECYZJI USTNEJ podlegającej natychmiastowemu wykonaniu, poprzedzonej
- DWUKROTNYM OSTRZEŻENIEM uczestników zgromadzenia spontanicznego o możliwości jego rozwiązania, a następnie ogłoszonej publicznie uczestnikom tego zgromadzenia.
NIE MA w takim przypadku żadnych możliwości odwoławczych.
Po tym niestety – pałki i woda mogą pójść w ruch.
Roman Włodarz
Podstawa prawna:
- Ustawa z 7 kwietnia 1989 r. o związkach zawodowych rolników indywidualnych – tzw. ustawa o Kółkach Rolniczych
- Ustawa Prawo o zgromadzeniach
- Ustawa o rozwiązywaniu sporów zbiorowych
Artykuł jest informacją i nie stanowi porady prawnej.
Masz pytania?
Zadaj pytanie redakcjir e k l a m a
r e k l a m a
Najważniejsze tematy
r e k l a m a