Ilu polskich rozpłodników jest dostępnych w ofertach krajowych spółek inseminacyjnych?

Celem analizy jest wskazanie proporcji wykorzystania rozpłodników polskich i zagranicznych do tworzenia ofert buhajów przedstawianych hodowcom oraz wykorzystania potencjału genetycznego krajowego i zagranicznego w realizacji programu hodowlanego przez poszczególne spółki.

Należy zaznaczyć, iż aktualna sytuacja rynkowa oraz własnościowa w spółkach inseminacyjnych sprzyja promocji zagranicznego nasienia w Polsce. Wszystkie spółki branżowe działają obecnie w oparciu o przesłanki czysto komercyjne na wysoce konkurencyjnym rynku inseminacyjnym w kraju.

Brak promocji polskiej genetyki

Rynek ten w żaden sposób nie jest unormowany i nie jest wspierany w zakresie promocji krajowej genetyki. Sytuacja taka nie jest dobra dla krajowych spółek, ponieważ w odróżnieniu od podmiotów dystrybucyjnych (sprzedających zagraniczne nasienie buhajów w Polsce) ponoszą one znaczne nakłady finansowe na realizację programów hodowlanych, z których pochodzą buhajki stanowiące ofertę dla hodowców. Dodatkowo negatywnie wpływa brak zainteresowania organizacji hodowlanych ochroną własnych zasobów genetycznych i rozwojem krajowego programu hodowlanego.

Analiza ofert poszczególnych spółek wskazała, że:

• MCB Krasne – średnio w ofertach po kolejnych trzech ocenach wartości hodowlanej buhaje polskie stanowiły 41% całości, a pozostałe 59%, to buhaje pochodzenia zagranicznego (w tym: niemieckie, holenderskie, amerykańskie, francuskie, kanadyjskie);
• MCHiRZ Łowicz – średnio w ofertach po kolejnych trzech ocenach wartości hodowlanej buhaje polskie stanowiły 39% całości, a pozostałe 61%, to buhaje pochodzenia zagranicznego (w tym: niemieckie, amerykańskie, holenderskie, kanadyjskie, duńskie);
• WCHiRZ Poznań – średnio w ofertach po kolejnych trzech ocenach wartości hodowlanej buhaje polskie stanowiły 55% całości, a pozostałe 45%, to buhaje pochodzenia zagranicznego (w tym: niemieckie, francuskie, holenderskie, amerykańskie, duńskie);
• SHiUZ Bydgoszcz – średnio w ofertach po kolejnych ocenach wartości hodowlanej buhaje polskie stanowiły 44% całości, a pozostałe 56%, to buhaje pochodzenia zagranicznego (w tym: francuskie, niemieckie, kanadyjskie).

Wynik analizy wskazuje jednoznacznie, że każda ze spółek połowę lub więcej swojej oferty (najwięcej MCHiRZ Łowicz oraz MCB Krasne) opiera o buhaje pochodzenia zagranicznego. W tym przypadku mogą to być buhaje sprowadzane z zagranicy w celu produkcji nasienia na miejscu lub wyłącznie w postaci gotowych słomek z nasieniem.

Która spółka realizuje program hodowlany w największym stopniu?

Wyraźnie zaznacza się różnica między spółkami w zakresie skali realizacji programu hodowlanego. Tutaj wyznacznikiem jest ilość buhajów proponowanych hodowcom. Analiza ofert wskazuje, że najszerszy program hodowlany w Polsce prowadzi SHiUZ Bydgoszcz (średnio 26 buhajów z krajowego programu hodowlanego w ofercie), następnie WCHiRZ Poznań (średnio 24 buhaje z krajowego programu hodowlanego w ofercie). Kolejne jest MCHiRZ Łowicz, które proponuje średnio 22 buhaje z krajowego programu hodowlanego w ofercie. Natomiast ostatnie miejsce zajmuje MCB Krasne ze względu na średnio 10 buhajów własnych z krajowego programu w ofercie.

Skalę wprowadzania na krajowy rynek inseminacyjny zagranicznej genetyki przez spółki krajowe potwierdza artykuł dr. Tomasza Krychowskiego ("Analiza wyników sierpniowej oceny wartości hodowlanej buhajów rasy PHF biorących udział w polskich programach selekcji buhajów" Hodowla i Chów Bydła wydanie listopad 2022 r.).

Autor wskazuje na fakt, że buhaje biorące udział w polskich programach hodowlanych dla rasy phf pochodzą z aż 9 krajów, a w subpopulacji 573 buhajów tylko 64,05% stanowią buhaje urodzone w Polsce.

Korzystając z danych autora artykułu można przedstawić analizę TOP 100 buhajów według właściciela i kraju pochodzenia, która wskazuje, że w grupie 17 topowych buhajów ze SHiUZ Bydgoszcz – 94% stanowią urodzone w Polsce; w grupie 15 topowych buhajów z MCHiRZ Łowicz – 53% to buhaje urodzone w Polsce; w grupie 50 topowych buhajów z WCHiRZ Poznań – 36% to zwierzęta urodzone w Polsce; w grupie 6 topowych buhajów będących własnością MCB Krasne – nie ma żadnego urodzonego w Polsce.

Brak instytucjonalnego wsparcia i rozwoju polskiego programu hodowlanego

Wynik analizy w zakresie procentu buhajów krajowych w ofertach spółek przedstawia skutki konieczności ciągłego konkurowania parametrami buhajów z firmami zagranicznymi przy braku instytucjonalnego wsparcia i rozwoju polskiego programu hodowlanego. Buhajki z krajowych programów hodowlanych osiągają niewystarczające wartości indeksu lub jest ich zbyt mało w danym sezonie, żeby mogły stanowić większość oferty na poziomie spełniającym oczekiwania hodowców. Stąd konieczność uzupełniania katalogu o buhajki ocenione w Polsce, ale jednak pochodzenia zagranicznego. W obecnej sytuacji jest to warunkiem utrzymania się na rynku i proponowania ofert hodowcom na wysokim poziomie.

Coraz więcej importowanego nasienia

Kolejny negatywny czynnik ograniczający ofertę buhajków krajowych, to systematycznie zmniejszająca się współpraca hodowlana z gospodarstwami należącymi do Ośrodków Hodowli Zarodowej, które w coraz większym stopniu korzystają z nasienia importowanego. Wiele z nich prowadzi swoje prace hodowlane w oparciu o zagraniczne indeksy selekcyjne. To skutkuje spadkiem liczby kojarzeń z krajowymi ojcami buhajów i przyczynia się do zmniejszenia ilości rodzących się buhajków "zakontraktowanych" przez spółki inseminacyjne i zawęża ich potencjał przy wyborze do kreowania ofert.

 
Dodatkowo negatywnie odbijają się działania PFHBiPM, która promuje między innymi: nowe składowe indeksów oceny buhajów oraz Indeks Ekonomiczny, pod względem którego niestety aktualnie na pierwszym miejscu jest niemiecki rozpłodnik Precision (artykuł Anny Siekierskiej "Analiza oceny z sierpnia 2022 r." Hodowla i Chów Bydła listopad 2022 r.). W rankingach Indeksu Ekonomicznego oraz indeksu selekcyjnego PF (produkcja i funkcjonalność) niestety przeważają buhaje zagraniczne, co wpływa na promocję zagranicznej genetyki.

Analiza jednoznacznie wskazuje, że nadal brakuje w kraju jednolitych wyznaczników dla kierunku programu hodowlanego. Brak wspólnego zaangażowania instytucji i organów w promowanie własnej genetyki i kształtowanie krajowego programu hodowlanego. Kolejne lata funkcjonowania spółek inseminacyjnych w obecnej strukturze właścicielskiej spowodują systematyczne wyparcie z oferty krajowych buhajków na korzyść genetyki zagranicznej. Realizacja własnego programu hodowlanego przestanie być opłacalna w Polsce.

Opracował: Andrzej Rutkowski

Artykuł ukazał się w Tygodniku Poradniku Rolniczym 51/2022 na str. 92. Jeśli chcesz czytać więcej podobnych artykułów, już dziś wykup dostęp do wszystkich treści na TPR:  Zamów prenumeratę.