Tuż przed Świętami Bożego Narodzenia, 23 grudnia, weszła w życie nowa ustawa o przewadze kontraktowej. To ważne dla rolników i dostawców przepisy, bo mają ich chronić przed nieuczciwymi praktykami ze strony dużych sieci handlowych. 

W ustawie określono dokładne zasady i tryb przeciwdziałania praktykom wykorzystującym przewagę kontraktową. W stosunku do obowiązujących przepisów zwiększą się kompetencje UOKiK-u.

- Po wejściu w życie ustawy kontynuujemy dotychczasowe działania zmierzające do poprawy sytuacji słabszych podmiotów na rynku rolno-spożywczym. Nowe przepisy w zasadniczych kwestiach odpowiadają aktualnie stosowanym rozwiązaniom. Jednocześnie wprowadzają zmiany, które ułatwią zwalczanie nieuczciwych praktyk,  a tym samym doprowadzą do zmniejszenia liczby naruszeń występujących na rynku – mówi Prezes UOKiK Tomasz Chróstny.

Katalog nieuczciwych praktyk i dysproporcja w potencjale ekonomicznym

O jakich zmianach mówi prezes UOKiK? Chodzi przede wszystkim domniemanie odnoszące się do pojęcia „znaczącej dysproporcji w potencjale ekonomicznym”, czy też katalog nieuczciwych praktyk, w przypadku których nie ma konieczności badania, czy są one sprzeczne z dobrymi obyczajami i zagrażają istotnemu interesowi drugiej strony lub go naruszają. 

- Dzięki doświadczeniom zdobytym w ciągu kilku lat obowiązywania obecnej ustawy zaproponowałem również rozwiązania, które są niezbędne na polskim rynku. Mam na myśli np. możliwość przedstawiania przez UOKiK istotnego poglądu w sprawie. To rozwiązanie, które stosujemy m.in. w sprawach z zakresu ochrony konsumentów, będzie wsparciem prawnym dla przedsiębiorcy lub rolnika w sporze sądowym z dużym kontrahentem z branży rolno-spożywczej – mówi Prezes UOKiK Tomasz Chróstny.

Koniec z rabatami handlowymi za zrealizowane dostawy

Istotną zmianą będzie również bezwzględny zakaz nieuzasadnionego obniżania należności z tytułu dostawy produktów rolnych lub spożywczych po jej przyjęciu przez nabywcę, w szczególności na skutek żądania udzielenia rabatu. Pozwoli to wyeliminować narzucanie przez duże sieci handlowe swoim dostawcom nieuzgodnionych wcześniej rabatów handlowych za zrealizowane już dostawy.

Czym jest przewaga kontraktowa?

Przewaga kontraktowa polega na występowaniu znaczącej dysproporcji w potencjale ekonomicznym między kontrahentami. Nowe przepisy określają, że dysproporcja ta występuje jeśli jedna ze stron ma wyższe roczne obroty.

Przykładowo jeśli roczny obrót dostawcy nie przekracza równowartości 2 mln euro, to przewagę nad nim będzie posiadał nabywca, którego roczny obrót przekracza tę kwotę.

Jakie praktyki zostały bezwzględnie zakazane?

Znowelizowane przepisy definiują 16 nieuczciwych praktyk. 10 jest bezwzględnie zakazanych. Są to m.in.:

• anulowanie przez nabywcę zamówienia w czasie krótszym niż 30 dni przed przewidywanym terminem dostarczenia łatwo psujących się produktów rolnych lub spożywczych;
• żądanie przez nabywcę od dostawcy zapłaty za pogorszenie się stanu lub utratę produktów rolnych lub spożywczych, do których doszło w obiektach nabywcy lub po przejściu własności tych produktów na nabywcę z przyczyn niezawinionych przez dostawcę;
• grożenie podjęciem handlowych działań odwetowych lub ich podejmowanie przeciwko dostawcy, jeżeli ten korzysta z praw przysługujących mu na mocy umowy lub przepisów prawa;
• nieuzasadnione obniżanie należności z tytułu dostarczenia produktów rolnych lub spożywczych po ich przyjęciu przez nabywcę w całości albo w umówionej części, w szczególności na skutek żądania udzielenia rabatu.

Jakie praktyki są dozwolone, ale pod pewnymi warunkami?

Pozostałe z katalogu 16. nieuczciwych praktyk są dozwolone pod warunkiem, że zostały jasno uzgodnione w umowie między dostawcą a nabywcą. Praktyki te polegają m.in. na:

• zwrocie przez nabywcę dostawcy niesprzedanych produktów, bez zapłaty za te produkty lub za ich unieszkodliwianie;
• pobieraniu od dostawcy opłaty stanowiącej warunek przechowywania, prezentowania lub oferowania do sprzedaży jego produktów lub udostępniania takich produktów na rynku;
• żądaniu przez nabywcę od dostawcy ponoszenia całości lub części kosztów obniżek cen produktów sprzedawanych przez nabywcę w ramach organizowanej przez nabywcę promocji.

Wszelkie próby wykorzystywania przewagi kontraktowej rolnicy mogą zgłaszać samodzielnie do UOKiK za pośrednictwem formularza: https://ankieta.uokik.gov.pl/formularz-przewaga-kontraktowa

800 mln zł kary za nieuczciwe wykorzystywanie przewagi kontraktowej

Od 2017 roku UOKiK wszczął 16 postępowań w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową, w wyniku których wydanych zostało 10 decyzji dotyczących nieuczciwych praktyk. Wystosowano również ponad 90 wystąpień do przedsiębiorców w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową. Łączne kary finansowe wyniosły ponad 800 mln zł.

Największą do tej pory karą nałożoną przez UOKiK za wykorzystywanie przewagi kontraktowej w stosunku do swoich dostawców była kara dla Biedronki wynosząca 723 mln zł.

Kamila Szałaj, fot. Biedronka