Co to jest służebność przesyłu?

Służebność przesyłu jest określona w art. 3051 Kodeksu cywilnego. Według niego nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1, prawem (służebnością przesyłu) polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń. Z kolei według art. 49 k.c., urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych nieruchomości, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa.

Ile wynosi wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu?

Należy podkreślić, że przepisy nie wskazują, w jaki sposób określić wartość wynagrodzenia w umowie dotyczącej ustanowienia służebności przesyłu. Zależy to od ustaleń stron. Przede wszystkim należy uwzględnić specyfikę urządzeń przesyłowych, większe koszty uprawy gruntów rolnych, mniejsze plony oraz wpływ na płatności unijne. Należy także uwzględnić, że ustanowienie służebności przesyłu powoduje zmniejszenie wartości nieruchomości. Może to stanowić problem, gdy jest obciążona już hipoteką. W przypadku zamiaru sprzedaży tychże gruntów rolnych służebność przechodzi na nabywców, tak samo w przypadku darowizny czy dożywocia. Dlatego ważne jest ustalenie odpowiedniego wynagrodzenia, które będzie ulegało waloryzacji.

Czy właściciel nieruchomości może żądać naprawienia szkód powstałych w skutek ustanowienia służebności?

Prócz wynagrodzenia z tytułu ustanowienia służebności przesyłu właściciel może wystąpić z roszczeniem do przedsiębiorstwa przesyłowego za zniszczone uprawy oraz inne szkody czy utracone pożytki, które związane były z działalnością przedsiębiorcy. Odrębną kwestią jest dojazd do urządzeń przesyłowych i ich naprawa. Wszystko zależy od rodzaju urządzeń – czy są podziemne, czy naziemne, czy będą wymagały częstych remontów lub modernizacji.

Jeżeli okaże się, że rolnik będzie musiał utworzyć specjalną drogę na swoim gruncie, zasadne jest uzgodnienie dodatkowego wynagrodzenia za służebność drogi od przedsiębiorcy. Wytyczenie drogi łączy się np. ze zmniejszeniem powierzchni upraw, czyli mniejszymi dochodami ze sprzedaży upraw oraz zmniejszeniem obszaru objętego np. płatnościami bezpośrednimi.

Co w przypadku braku porozumienia stron?

Jeżeli właściciel nieruchomości nie będzie chciał się zgodzić na służebność przesyłu, to w takiej sytuacji przedsiębiorca może złożyć wniosek do sądu. Według art.  3052 k.c., jeżeli właściciel nieruchomości odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna dla właściwego korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1, przedsiębiorca może żądać jej ustanowienia za odpowiednim wynagrodzeniem. To samo może zrobić właściciel nieruchomości, jeżeli przedsiębiorca odmawia zawarcia takiej umowy w podobnych okolicznościach.

dr hab. Aneta Suchoń, prof. UAM
fot. K. Janisławski