Pytanie Czytelnika „Tygodnika Poradnika Rolniczego”: Rodzice przekazali mi gospodarstwo z budynkami. Mieli zastrzeżoną dożywotnią służebność mieszkania. Tata zmarł, mama jest mocno schorowana. Ze względu na większe możliwości zapewnienia opieki zabrała ją do siebie siostra. Teraz chciałaby, żebym zamiast służebności płacił mamie dożywotnią rentę. Czy mam taki obowiązek?  

Odpowiedzi udziela Alicja Moroz, prawnik redakcyjny: 

Zamiana służebności na rentę jest możliwa, ale tylko w określonych przypadkach

Możliwość zamiany służebności na rentę przewiduje art. 303 Kodeksu cywilnego, ale tylko w przypadku, gdy uprawniony z tytułu służebności osobistej dopuszcza się rażących uchybień przy wykonywaniu swego prawa. Zamiany takiej może żądać jedynie właściciel nieruchomości obciążonej, czyli Pan. Mamie natomiast takie roszczenie nie przysługuje.  

Służebność osobista jest niezbywalna

Służebność osobista, do której należy służebność mieszkania, jest prawem związanym z osobą uprawnionego. Wygasa najpóźniej z chwilą jego śmierci. Służebności osobiste są niezbywalne. Nie można również przenieść uprawnienia do ich wykonywania. Służebność wygasa także, jeżeli uprawniony się jej zrzeknie.
W myśl art. 246, oświadczenie o zrzeczeniu się prawa powinno być złożone właścicielowi rzeczy obciążonej. Gdy prawo było ujawnione w księdze wieczystej, do jego wygaśnięcia potrzebne jest wykreślenie go z tej księgi.

Zrzeczenie się służebności mieszkania musi być poświadczone notarialnie

Zgodnie z art. 31 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, własnoręczność podpisu na oświadczeniu osoby uprawnionej o zrzeczeniu się ograniczonego prawa rzeczowego powinna być poświadczona notarialnie. Tylko dokument w takiej formie może stanowić podstawę stosownego wpisu do księgi wieczystej. 

Wyjściem z sytuacji może być rozwiązanie umowy o dożywocie

Dlatego zrzeczenie się powinno być dokonane w formie pisemnej z podpisem poświadczonym przez notariusza.
Oświadczenie o zrzeczeniu się służebności może być też złożone w formie aktu notarialnego. Nie ma też przeszkód, aby zawarł Pan z mamą u notariusza umowę zniesienia służebności za wynagrodzeniem.     

Alicja Moroz, prawnik redakcji „Tygodnika Poradnika Rolniczego” 
Fot. Pexels