Komu przysługuje świadczenie pielęgnacyjne?

Artykuł 17 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych określa, że świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przysługuje:

• matce albo ojcu,
• opiekunowi faktycznemu dziecka,
• osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną w rozumieniu ustawy z 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej,
• innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Kiedy wymieniony osoby mogą otrzymać świadczenie?

Wymienione osoby mogą otrzymać świadczenie, jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo o niepełnosprawności. Osoby wymagające opieki powinny mieć zaznaczone, że powinna być ona stała lub długotrwała albo że wymagają one opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji.

Należy podkreślić, że świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje osobie trzeciej, jeżeli osoba wymagająca opieki pozostaje w związku małżeńskim, chyba że współmałżonek legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (u.ś.r.) zawiera przepisy adresowane do rolników. Mianowicie artykuł 17b określa, że w przypadku, gdy o świadczenie ubiegają się rolnicy, małżonkowie rolników bądź domownicy, świadczenie to przysługuje odpowiednio:

• rolnikom w przypadku zaprzestania prowadzenia przez nich gospodarstwa rolnego;
• małżonkom rolników lub domownikom w przypadku zaprzestania prowadzenia przez nich gospodarstwa rolnego albo wykonywania przez nich pracy w gospodarstwie rolnym.

Zaprzestanie prowadzenia gospodarstwa rolnego lub zaprzestanie wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym potwierdza się stosownym oświadczeniem złożonym pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań. Składający oświadczenie jest obowiązany do zawarcia w nim klauzuli następującej treści: „Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.”. Klauzula ta zastępuje pouczenie organu o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań.

Kwestia opieki dzieci nad rodzicem i przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego, gdy żyje małżonek rodzica, który jest chory, ale nie ma orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności, jest różnie interpretowana przez sądy.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku 7 kwietnia 2022 r. (sygn. akt: III SA/Gd 1189/21) orzekł, że artykuł 17 ust. 5 pkt 2 lit. a u.ś.r. należy wykładać w ten sposób, że rozstrzygnięcie o zasadności wniosku skarżącej o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z pracy w związku ze sprawowaniem opieki nad niepełnosprawną matką zależy od jednoznacznego ustalenia, czy przedmiotową opiekę jest zdolny sprawować jej współmałżonek, a nie wyłącznie od ustalenia, że jej matka pozostaje w związku małżeńskim, a jej współmałżonek nie legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Zdaniem WSA w Gdańsku, pozostawanie w związku małżeńskim przez osobę wymagającą opieki nie może być uważane za przesłankę odmowy prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, gdy małżonek obowiązany do sprawowania opieki nie jest obiektywnie zdolny tego obowiązku wypełnić, a zrealizować tę pomoc jest w stanie osoba zobowiązana do alimentacji w dalszej kolejności. Podobnie orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w wyroku z 8 kwietnia 2022 r. (sygn. akt: II SA/Po 59/22).

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w wyroku z 7 kwietnia 2022 r. (sygn. akt II SA/Bk 32/22) stwierdził jednak inaczej. Według niego, dopóki wnioskujący o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego na ojca nie wykaże, iż jego matka legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, samo powoływanie się na zaawansowany wiek matki czy jej zły stan zdrowia to za mało, aby to on otrzymał świadczenie w zamian za opiekę nad ojcem.

dr. hab. Aneta Suchoń, prof. UAM
fot. arch. red.