–​ Rodzice przepisali gospodarstwo rolne na mnie i na brata. Brat mieszka w mieście i nie ma nic wspólnego z rolnictwem. Ziemię obrabiam tylko ja. On w niczym mi nie pomaga. Wnioski o dopłaty do tej pory składałem sam, na co brat wyraził zgodę. W tym roku stwierdził, że powinienem zwracać mu połowę dopłat. Czy to prawda? – dopytuje się jeden z Czytelników "Tygodnika Poradnika Rolniczego" 

Czy współwłaściciel gruntów rolnych ma prawo do dopłat bezpośrednich, jeśli prowadzi gospodarstwa rolnego?

–​ Brat nie ma prawa do płatności, jeżeli nie jest współposiadaczem gospodarstwa rolnego. Wynika to z ustawy z 5 lutego 2015 r. o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego, a w szczególności z jej art. 8 ust. 1 pkt 2. Wskazuje on, że jednolita płatność obszarowa, płatność za zazielenienie, płatność dla młodych rolników, płatność dodatkowa i płatności związane do powierzchni upraw są przyznawane do powierzchni działki rolnej będącej w posiadaniu rolnika w dniu 31 maja roku, w którym został złożony wniosek o przyznanie tych płatności. Jeżeli Pan uprawia wszystkie grunty, to znaczy, że jest Pan w ich posiadaniu (mimo że jest Pan właścicielem jedynie udziału wynoszącego 1/2 całości) i tylko Panu należą się płatności. W przypadku prawa do płatności ważny jest stan faktyczny, czyli posiadanie gruntu, a nie to, czy posiadacz jest wyłącznym właścicielem.

Dopłaty bezpośrednie należą się rolnikowi, który faktycznie użytkuje grunty rolne

Potwierdza to orzecznictwo sądowe, m.in. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z 14 kwietnia 2021 r. (sygn. akt: I SA/Bk 128/21), w którym stwierdzono, że istotą płatności jest pomoc temu producentowi rolnemu, który faktycznie użytkuje grunty rolne. Chodzi tu o osobę, która decyduje o profilu upraw i dokonuje swobodnie zabiegów agrotechnicznych oraz zbiera plony, a nie osobę, której przysługuje jedynie formalnie tytuł prawny do zadeklarowanych gruntów.

Sąd może przyznać rolnikowi całe gospodarstwo, ale z obowiązkiem spłaty brata

Może warto rozważyć w tej sytuacji złożenie do sądu wniosku o zniesienie współwłasności? W myśl art. 213 k.c., jeżeli zniesienie współwłasności gospodarstwa rolnego przez podział między współwłaścicieli byłoby sprzeczne z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej, sąd przyzna to gospodarstwo temu współwłaścicielowi, na którego wyrażą zgodę wszyscy współwłaściciele. Przyznanie przez sąd gospodarstwa rolnego następuje z uwzględnieniem przepisów ustawy z 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego.

Oznacza to, że gospodarstwo może być przyznane w wyniku zniesienia współwłasności tylko rolnikowi indywidualnemu. Ponadto art. 214 § 1 k.c. przewiduje, że w razie braku zgody wszystkich współwłaścicieli co do tego, komu ma przypaść gospodarstwo rolne, sąd przyzna gospodarstwo rolne temu z nich, który je prowadzi lub stale w nim pracuje, chyba że interes społeczno-gospodarczy przemawia za wyborem innego współwłaściciela.

W razie przyznania Panu gospodarstwa trzeba się liczyć z obowiązkiem spłaty brata. W myśl art. 216 k.c., wysokość przysługujących współwłaścicielom spłat z gospodarstwa rolnego ustala się stosownie do ich zgodnego porozumienia. W razie braku takiego porozumienia spłaty przysługujące współwłaścicielom mogą być obniżone.

Przy określaniu stopnia ich obniżenia bierze się pod uwagę:

• typ, wielkość i stan gospodarstwa rolnego będącego przedmiotem zniesienia współwłasności;
• sytuację osobistą i majątkową współwłaściciela zobowiązanego do spłat i współwłaściciela uprawnionego do ich otrzymania.

Możliwe jest rozłożenie spłat przez sąd na raty lub odroczenie terminu ich zapłaty. W razie rozłożenia spłat na raty terminy ich uiszczenia nie mogą łącznie przekraczać lat dziesięciu.

Alicja Moroz
​Fot. pixabay