W dzisiejszych czasach dobrzy zootechnicy to towar deficytowy. Coraz więcej, również rodzinnych gospodarstw utrzymujących 200–300 loch, decyduje się na zatrudnienie zootechnika – kierownika fermy. Wymaga się od niego zapewnienia bezpieczeństwa żywości oraz dbania o opłacalność produkcji zwierzęcej, przy zachowaniu szeroko rozumianego dobrostanu. To nie tylko praca ze zwierzętami, ale również z ludźmi i pełna odpowiedzialność za całość produkcji.

Czym jest zootechnika?

Nauka o racjonalnym chowie i hodowli zwierząt oraz ich użytkowaniu. W zakres zootechniki wchodzą takie dyscypliny, jak genetyka, doskonalenie zwierząt, rozród, żywienie, paszoznawstwo, zoohigiena, mechanizacja produkcji zwierzęcej, ekonomika produkcji zwierzęcej oraz jej organizacja. Wykształcanie w tym zakresie zapewniają 5-letnie studia magisterskie, które przygotują adeptów tego zawodu z podstaw i teorii, a realia chowu i hodowli wprowadzają ich w praktykę. To zawód wymagający samodyscypliny, dobrej organizacji pracy własnej i zespołu, którym się zarządza oraz 24-godzinnej dyspozycyjności.

Rola zootechnika

Na głowie zootechnika jest organizacja wszystkich ruchów na fermie z kilkumiesięcznym wyprzedzeniem. Musi on, wprowadzając w życie zaplanowane działania, reagować i rozwiązywać bieżące problemy. Jak wynika z doświadczenia, każdy dzień potrafi zaskakiwać i często przytrafiają się rzeczy nieplanowane. Z góry założony harmonogram musi wówczas ulec zmianie. To zawód, w którym nie można się nudzić i nie brakuje wyzwań. Zawsze w pełnej gotowości. Praca na fermie czy gospodarstwie to praca 24 godziny na dobę. A zootechnik powinien wiedzieć o wszystkim, co się dzieje, a co dotyczy produkcji zwierząt. I nie da się tego zrobić zza biurka, dlatego poza pracą w biurze, której jest z roku na rok coraz więcej, trzeba brać udział w cyklu produkcyjnym, co zdecydowanie poprawia relacje z pracownikami i morale załogi.

W każdym gospodarstwie podstawą jest dobrze wyszkolony i zgrany zespół, świadomie pracujący ze zwierzętami. To na tych ludziach opiera się cała produkcja. Należy zaznaczyć, że często są oni niedoceniani, co sprawia, że coraz trudniej jest znaleźć osoby chcące pracować na fermie. To ciężka i brudna praca, w mało dogodnych warunkach.

Buduje zaufanie

Do roli zootechnika w tym obszarze należy zapoznanie każdego pracownika z obowiązkami i odpowiedzialnością, a także skompletowanie załogi i odpowiedni podział obowiązków pomiędzy członków personelu chlewni. Zootechnik organizuje pracę w poszczególnych działach produkcji, zapewnia wsparcie oraz narzędzia do pracy. Zbudowanie zaufania pomiędzy zootechnikiem i pracownikami daje podstawy do prawidłowego funkcjonowania obiektu. Nie można pominąć atmosfery podczas pracy w chlewni, za którą kierownictwo jest odpowiedzialne. Psychiczny komfort jest bardzo ważny. Pracownicy gospodarstwa powinni czuć się docenieni, nie tylko finansowo. Po dobrze wykonanej pracy powinni być pochwaleni, szczególnie jeżeli wykazują inicjatywę i podejmują trafne decyzje, rozwiązując samodzielnie problemy. Pamiętajmy! Tylko ten nie popełnia błędów, kto nic nie robi. Nie bez znaczenia są również poprawne relacje zootechnika oraz całej załogi z właścicielem zwierząt.

Zakres obowiązków

Do jednych z najważniejszych zadań zootechnika należy dbałość o żywienie zwierząt. Jeśli gospodarstwo samo produkuje pasze, musi on zapewnić dostawy surowców dobrej jakości oraz czuwać nad procesem produkcji pasz i ich recepturami. Zazwyczaj polega to na stałej współpracy z obsługującym chlewnię żywieniowcem. Tu ważny jest również monitoring pobrania mieszanek i plan produkcji dla poszczególnych grup zwierząt. Zootechnik prowadzi na bieżąco dokumentację mieszalni, a także jest obecny podczas kontroli z PIW.

Jeżeli natomiast do gospodarstwa są dostarczane pełnoporcjowe mieszanki paszowe z mieszalni zewnętrznej, analizuje ich zużycie i planuje zamówienia, tak by ich nigdy nie zabrakło. Prowadzi również dokumentację przyjęć transportów oraz kontroluje jakość gotowego, dostarczanego do gospodarstwa produktu.

Do obowiązków zootechnika należy ponadto organizacja produkcji w danym obiekcie, czyli zaplanowanie obrotu stadem, dopasowane do maksymalnego wykorzystania możliwości fermy, bo to generuje opłacalność całego przedsięwzięcia.

• ustala grupy produkcyjne dopasowane do możliwości fermy i wyznacza terminy kryć,
• osobiście uczestniczy lub nadzoruje krycie loch,
• wykonuje kontrolne badanie USG w 4. i 8. tygodniu u ciąży,

• ustala odpowiedni termin przejścia z sektora ciąży wysokiej na porodówkę,
• kontroluje wyprosienia,
• prowadzi raporty produkcyjne,
• planuje odsadzenia prosiąt od loch,
• planuje obrót prosiętami, warchlakami i tucznikami,
• kontroluje przyrosty masy ciała odchowywanych świń i zużycie przez nie pasz,
• organizuje i przygotowuje do sprzedaży zwierzęta z każdej grupy, w zależności od cyklu produkcji (warchlaki, tuczniki i wyznaczone do wybrakowania maciory),
• pilnuje okresów karencji wcześniej zastosowanych leków,
• zgłasza do ARiMR wszelkie przemieszczenia świń,
• planuje i kontroluje mycie i dezynfekcję wszystkich obiektów,
• organizuje pracę pracowników tak, żeby każdy wiedział, co i kiedy ma robić i za co jest odpowiedzialny, jak również reorganizuje pracę, gdy któryś z pracowników np. zachoruje. Ważna jest tu komunikacja, każdy ma swoje doświadczenie i system pracy. W sytuacjach kryzysowych warto usiąść, porozmawiać i znaleźć kompromis,
• kontroluje stan zdrowia i kondycję wszystkich zwierząt, aktualizuje wszystkie wykonywane w stadzie przesunięcia,
• wybiera loszki hodowlane w odpowiednim wieku i masie ciała, synchronizuje ich ruję i bezpiecznie wprowadza je do stada podstawowego loch,
• jeżeli ferma ma knury hodowlane, prowadzi lub nadzoruje pobieranie od nich nasienia i laboratorium konfekcjonowania dawek inseminacyjnych, lub też zamawia je ze stacji unasieniania zwierząt,
• przy ścisłej współpracy z lekarzem weterynarii pilnuje harmonogramu szczepień i profilaktyki pomagającej utrzymać zdrowie zwierząt i ograniczyć koszty leczenia.

Dokumentacja ponad wszystko

Za wszystkimi tymi działaniami idzie wszechobecna podczas produkcji dokumentacja. Są to zarówno obszerne raporty, dające obraz wykonywanej pracy i pokazujące wyniki, jak i podstawowa dokumentacja w każdym budynku, w każdej komorze, a nawet w przypadku loch przy każdym zwierzęciu. Istnieją specjalne programy do zarządzania produkcją, które jeśli stado liczy od 100 loch w górę, świetnie się sprawdzają.

Wprowadzane tam dane, takie jak urodzenia prosiąt, padnięcia, odsadzenia, krycia loch, nieprośność, sprzedaże, są nieodzownym elementem i podstawą do analizy produkcji. Na ich podstawie wyłapuje miejsca, gdzie można coś poprawić lub zidentyfikować pojawiający się problem i wprowadzić zmiany. Są one również niezbędnym narzędziem do wyliczenia opłacalności produkcji.

Fermowa buchalteria

Do tego dochodzą zamówienia surowców, pasz, leków, kontrola stanów magazynowych, inwentaryzacje, rozliczenia pracowników. Wspomnę tu o premiach, bo one mobilizują i są uznaniem za wykonywaną pracę, by przynosiła oczekiwane efekty. Ustala się jedną dla wszystkich, zależną od wyników produkcyjnych bądź dla poszczególnych działów, np. za skuteczność kryć, liczbę odsadzonych prosiąt, odsetek padnięć. Prowadzenie dokumentacji wymaganej przez PIW przy kontrolach (dezynfekcja, dezynsekcja, deratyzacja), prowadzenie rejestrów fermy, bioasekuracja, kontrola faktur, płatności i szukanie nowych rozwiązań, prowadzenie testów.