CDR w Brwinowie stawia na popularyzację alternatywnych źródeł dochodu dla rolnika 

CDR w Brwinowie zakończyło niedawno operację własną w ramach Planu Operacyjnego Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich na lata 2020-2021 pn.: Alternatywne źródła dochodu dla małych gospodarstw, której celem jest:

• upowszechnianie wiedzy na temat przykładów innowacyjnych przedsięwzięć na obszarach wiejskich, 
• upowszechnienie informacji oraz dobrych praktyk w tym zakresie.

W ramach popularyzacji projektu Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie opracowało 3 broszury informacyjne dla rolników rozważających podjęcie dodatkowych działań w gospodarstwie poprzez hodowlę aplak, hodowlę ślimaków lub uprawę konopi włóknistej.

W projekcie udział wzięło 90 osób, w tym m.in. doradcy z ośrodków doradztwa rolniczego, nauczyciele szkół rolniczych czy rolnicy. Uczestnicy projektu mieli okazję wziąć udział w trzech 2-dniowych szkoleniach, w ramach których odwiedzili także gospodarstwa rolne lub zakład produkcyjny. Udział w projekcie był dla wszystkich niebywałą okazją do spotkań, zyskania cennej praktycznej wiedzy, poszerzenia kontaktów z hodowcami. Udział w takim wydarzeniu zaowocuje w przyszłych przedsięwzięciach.

Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie 2020 roku wydano 3 tematyczne publikacje: 

• Uprawa konopi włóknistych i oleistych, autor: dr Katarzyna Wielgusz, IWNiRZ w Poznaniu,
• Chów i hodowla alpak na obszarach wiejskich, autor: dr inż. Anna Morales Villavicencio, SGGW w Warszawie
• Chów i hodowla ślimaka jadalnego z rodzaju Helix aspersa, autor: Grzegorz Skalmowski.

Broszury są dostępne w wersji elektronicznej i odstępne pod adresem www.cdr.gov.pl w zakładce: Publikacje oraz tradycyjnej formie papierowej w każdym z 16 Wojewódzkich Ośrodków Doradztwa Rolniczego w Polsce.

Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie podkreśla, że zamierza kontynuować w przyszłości podobne działania.

Ślimaki w diecie człowieka od tysięcy lat

Ślimaki znajdowały się w diecie ludzi od tysięcy lat. Walory ślimaków ceniono już w starożytnym Rzymie, gdzie przypisywano im także właściwości lecznicze oraz stosowano jako afrodyzjak. Obecnie są popularne w kuchni azjatyckiej (głównie japońskiej i chińskiej), w Afryce oraz wielu krajach Europy (co oczywiste – we Francji, ale i w Belgii, Holandii, Włoszech, Hiszpanii, Portugalii i Niemczech). 

Według szacunkowych danych roczna konsumpcja ślimaków na świecie wynosi 30 tys. ton. Prognozy zakładają jej pięciokrotny wzrost w ciągu najbliższych dwudziestu lat.

Z kolei w Polsce ślimaki jadano już w XVII wieku, ale potem to zarzucono. Dopiero ostatnia dekada, która zaowocowało pojawieniem się na rynku nowych rodzajów żywności, przywróciło ślimaki do naszych polskich jadłospisów.

Do hodowlanych ślimaków jadalnych, należą gatunki należące do dwóch rodzajów Helix (rodzina Helicidae) i Achatinia (rodzina Achatinidae).

Chów i hodowla jadalnego ślimaka szarego (Helix aspersa) – co należy wiedzieć?

W dniach 29-30.09.2021r. w Warce odbyło się szkolenie dotyczące chowu i hodowli ślimaków jadanych z rodzaju Helix. Uczestnicy zapoznali się z:

• charakterystyką ślimaka z rodzaju Helix na przykładzie gatunku Helix aspersa,
• hodowlą tego mięczaka,
• potrzebami wynikającymi z chowu H. aspersa (żywienie, cykl życiowy, utrzymanie).

O praktycznej stronie hodowli ślimaków uczestnicy szkolenia dowiedzieli się w gospodarstwie hodowlanym Konrada Wieczorka, który zajmuje się produkcją, przetwórstwem oraz skupem ślimaka Helix aspersa.

Podejmując się hodowli ślimaków warto przede wszystkim dobrze zbadać:

• rynek zbytu oraz jego lokalizację, 
• na jakie gatunki jest największe zapotrzebowanie. Okazuje się, że nie wszystkie ślimaki jadalne nadają się do hodowli. Ze względu na różnice gatunkowe – inne gatunki są preferowane np. we Francji, a inne w krajach śródziemnomorskich.

Kto może zająć się hodowlą ślimaków?

Hodowlą ślimaka jadalnego może zająć się każdy właściciel gruntu. Jednakże wielkość hodowli jest powiązana z:

• powierzchnią posiadanej ziemi
• posiadaniem budynku do reprodukcji
• wolnym czasem, który należy poświecić na hodowlę.

Najważniejszą kwestia dla rolnika jest dobre przemyślenie decyzji o podjęciu hodowli ślimaków. Każde za i przeciw pozwoli na przewidzenie czy takie przedsięwzięcie jest dla nas opłacalne, jakie koszty trzeba ponieść oraz czy potencjalny rynek zbytu nas nie zawiedzie.

Przed zawarciem umowy z odbiorcą zagranicznym, warto rozważyć kwestie takie jak:

• Jaką częstotliwość sprzedaży tuczu chcę prowadzić: raz w roku czy częściej?
• Gdzie będę kupować reproduktorów?
• Czy ślimaki osiągnęły odpowiednie parametry przed wejściem w stan hibernacji, jeżeli skup odbywa się raz do roku?
• Czy jakieś cechy lokalizacji naszego gospodarstwa mogą wpłynąć na powstanie trudności w hodowli i chowie ślimaków?
• Jak będziemy prowadzić nadzór weterynaryjny?

Największe straty w hodowli i chowie ślimaków wynikają z niedopasowania naszej hodowli do czasu skupu ślimaków. Może zdarzyć się, że ubiegłoroczne ślimaki dojrzeją przed czasem skupu. Zaczynają składać jajeczka, a następnie padają. Jest to błędne koło, ponieważ już wtedy wiadomo, że ich potomstwo także nie doczeka skupu jesiennego w następnym roku.

Na jaką technologię chowu i hodowli ślimaków postawić?

Przed założeniem własnej hodowli należy pamiętać o kilku zasadach, które pomogą zwiększyć szanse na sukces. Rolniku, pamiętaj, że:

1. Infrastruktura powinna być na tyle łatwa w przygotowaniu, byś mógł się tym zająć samodzielnie. Dbanie o nią powinno być zajmować jak najmniej czasu. Najważniejsza jest funkcjonalność.
2. Infrastruktura powinna być ekonomiczna, materiały muszą być zarówno tanie, jak i wytrzymałe.
3. Zadbaj o takie czynniki jak: 

• odpowiednia temperatura (np. w okresie 1.03 - maj powinna wynosić od 18 do 22 stopni),
• oświetlenie o odpowiedniej mocy,
• właściwa wilgotność w pomieszczeniu,
• otwory odpływowe w podłodze,
• odpowiednia wentylacja,
• woda w temperaturze pokojowej w pomieszczeniu reprodukcyjnym.

Zakładanie hodowli krok po kroku

Wybierz pomieszczenia, które będą przeznaczone do rozrodu ślimaków i pole, na którym utworzysz park – poletko hodowlane. Następnie:

• Zgłoś się na szkolenie – poznasz wszystkie etapy hodowli, przeanalizujesz konieczną infrastrukturę i swoje możliwości. Na tej podstawie ustalisz wielkość hodowli,
• Przygotuj pole – zrób ogrodzenia antyucieczkowe i paśniki; zamontuj system nawadniania, przygotuj pomieszczenia do reprodukcji,
• Najpóźniej miesiąc przed uruchomieniem hodowli – zgłoś ją u weterynarza powiatowego,
• W lutym kup stado mateczne i rozpocznij hodowlę,
• Jesienią zbieraj i sprzedawaj wyhodowane ślimaki.

Rozmnażanie ślimaków

Ślimaki są obojnakami, ale ich obojnactwo ma charakter wtórny i okresowo zmieniają płeć.

Oznacza, że gonada jest najpierw jądrem, następnie jajnikiem. Ślimak jest zwierzęciem jajorodnym. Złożenie jaj następuje 15-30 dni po parzeniu, które trwa nawet 11 godzin. Zdolność do rozrodu nabywa w wieku około 6 miesięcy. Po zapłodnieniu do specjalnie wygrzebanych dołków składa 50-250 sztuk jaj (w zależności od gatunku), które otoczone są galaretowatą osłonką.

Gody rozpoczynają się na wiosnę, a gra wstępna może trwać nawet do kilku godzin i wiąże się z wieloma miłosnymi uściskami oraz wbijaniem w ciało partnera wapiennego sztyleciku, zwanego strzałką miłosną, który pełni funkcję pobudzającą.

Żywienie ślimaków - co zjadają?

Ślimaki odżywiają się wieloma gatunkami roślin uprawnych. Zjadają:

• rzepak ozimy,
• pszenicę ozimą i inne zboża,
• warzywa,
• kwiaty,
• ziemniaki,
• słoneczniki,
• marchew,
• pietruszkę,
• sałatę,
• kapustę,
• buraka i fasolę,
• rośliny zielarskie.

Najchętniej żerują na młodych liściach i kiełkujących nasionach. Jednak 95% przyrostu masy zawdzięcza się paszom treściwym. Dlatego pokarm zielony w postaci roślin wysiewanych w parkach stanowi jedynie uzupełnienie właściwego tuczu, a podstawowym zadaniem roślin jest utrzymywanie wilgoci i zacienienie parku.

Łatwe w zastosowaniu są mieszanki treściwe i pełnoporcjowe, które uwzględniają podział na wiek ślimaków. Taki pokarm jest cennym źródłem energii, białka, witamin i minerałów. Zmieloną na mąkę paszę można zakupić w wytwórni pasz albo samemu przygotować samemu. jeśli dysponuje się młynkiem do mielenia pasz.

Paszę magazynujemy w suchym, czystym i zaciemnionym pomieszczeniu, przez okres od 3 do 6 miesięcy od daty wyprodukowania oraz dokładnie zabezpieczamy przed myszami i szczurami.

Choroby i pasożyty ślimaków

Pomijając naturalnych wrogów ślimaki narażone są na choroby pasożytnicze, zatrucia czy uszkodzenia mechaniczne prowadzące do ich śmierci. Leczenie jest mało skuteczne i prawie niemożliwe. Najczęściej zły stan ślimaka daje się zauważyć, gdy jest już w stanie agonalnym.

• Reproduktory zaatakowane przez grzyby zaprzestają kopulacji, spada przyjmowanie pokarmów, a konsekwencji zarodki jaj zaczynają zamierać.
• Chorobom ślimaków sprzyja hodowla w dużym zagęszczeniu, w wyniku której zwierzęta zarażają się nawzajem.
• Szczególnie duże straty mogą wystąpić na etapie rozrodu i wylęgu – jajeczka atakowane są przez grzyby pleśniowe, roztocza (przypominające małe, białe „pajączki”), meszki i ich larwy.
• Ślimakom szkodzi długotrwała, nadmierna wilgotność powietrza powyżej 90%, która może doprowadzić do chorób fizjologicznych kończących się bardzo często śmiercią.
• Sporym zagrożeniem są zatrucia wywołane skażoną paszą lub chemikaliami wnikającymi przez skórę ślimaka. Niewielkie uszkodzenia mechaniczne muszli zazwyczaj nie są groźne, zwierzę samo ją odbuduje. Jednak zbyt duże uszkodzenie muszli doprowadzają do śmierci ślimaków. Takie uszkodzenia powstają najczęściej na skutek upadku z dużej wysokości na twarde podłoże lub nieostrożnego obchodzenia się ze ślimakiem przez hodowcę (np. zbyt mocne ściśnięcie muszelki palcami, przygniecenie).

Więcej w broszurze pod adresem: Chów i hodowla ślimaka jadalnego z rodzaju Helix aspersa

Oprac. Natalia Marciniak-Musiał

Na podstawie broszury i informacji zawartych na stronie CDR w Brwinowie: Alternatywne źródła dochodu dla małych gospodarstw – podsumowanie operacji

Zdjęcie: Pixabay