Właściwie prowadzony monitoring zdrowia zwierząt oraz program profilaktyczny obejmujący odpowiednie żywienie, przestrzeganie warunków dobrostanu, szczepienia, zabiegi higieniczne i procedury dezynfekcji oraz bioasekurację pozwalają na zredukowanie stosowania antybiotyków tylko do sytuacji wyjątkowych i ostatecznych. Prowadzi to do ograniczenia podawania ich w stadzie i w konsekwencji obniżenia presji powstawania opornych szczepów bakterii.

Odpowiedzialne stosowanie antybiotyków wymaga nie mniejszej wiedzy niż prawidłowe stosowanie szczepionek, a ograniczenie rozwoju oporności na antybiotyki wskutek rozważnego ich stosowania będzie możliwe jedynie wtedy, gdy wszystkie strony będą odpowiednio poinformowane o przyczynach oporności i możliwościach zapobiegania. Racjonalna antybiotykoterapia to skuteczność, bezpieczeństwo, możliwie niski koszt leczenia, wygodne stosowanie i jak najmniejsze szerzenie oporności. Dlatego podstawową zasadą jest właściwy dobór antybiotyku oraz optymalny czas stosowania, przy czym zalecane jest wykorzystanie leków zapewniających najkrótszy czas terapii. Należy zwracać uwagę na czas potrzebny do osiągnięcia terapeutycznej koncentracji antybiotyku w miejscu infekcji i monitorować efektywność działania leku.

Niskobiałkowe pasze mogą stanowić sposób na utrzymanie zdrowych jelit

Od 28 stycznia 2022 roku ilość środków przeciwdrobnoustrojowych przeznaczonych dla zwierząt została ograniczona, a pełen monitoring zużycia leków w produkcji trzody chlewnej ma być wdrożony do 2024 roku. Czeka nas zatem duże wyzwanie i poprawa warunków utrzymania oraz bardziej dostosowane żywienie. Nic nie zapobiegnie biegunkom poodsadzeniowym tak skutecznie, jak tlenek cynku czy antybiotyki, ale można redukować ryzyko ich wystąpienia, poprawiając wiele elementów zarządzania. Tym bardziej że podawanie antybiotyków zmienia niekorzystnie mikroflorę jelit aż na 5 tygodni.

Jednym z najczęstszych objawów chorobowych u prosiąt są biegunki, które mogą być spowodowane patogenami, ale także niewłaściwym żywieniem. Ustalenie ich przyczyny często stwarza problemy i nie pozwala na podjęcie skutecznych działań. Zastosowanie niskobiałkowych pasz może stanowić jeden ze sposobów utrzymania zdrowia jelit. Wynika to z tego, że niestrawione białko ulega fermentacji bakteryjnej w jelicie grubym, podczas której wytwarzane są metabolity o działaniu toksycznym, sprzyjającym rozwojowi bakterii chorobotwórczych.

By nie dopuścić do nadmiernego namnażania się patogennej mikro­flory w przewodzie pokarmowym i konieczności zastosowania leczenia z użyciem antybiotyków, należy poprawić strawność dostarczanego białka. W przeciwieństwie do produktów pochodzących z fermentacji węglowodanów, te białkowe mają toksyczny i prozapalny wpływ na nabłonek jelita. Ograniczenie fermentacji białka w jelicie grubym można uzyskać między innymi poprzez dobór odpowiednio fermentujących węglowodanów, które wspierają rozwój pożądanej mikroflory.

Duża zawartość białka surowego w paszy to zwiększone wydzielanie amoniaku przez zwierzęta. Ograniczenie pobrania białka przy jednoczesnym zwiększeniu strawności tego składnika pokarmowego sprawia, że zmniejsza się wydalanie szkodliwych gazów i poprawiają się warunki środowiskowe. Pasza z dużą zawartością białka surowego ma negatywny wpływ na zdrowie jelit i zwiększa częstość występowania zaburzeń trawiennych. Zdrowy układ pokarmowy prosiąt umożliwia efektywne trawienie i wchłanianie składników pokarmowych, a także zapewnia odpowiednie środowisko drobnoustrojów i wysoką odporność.

Żywienie fermentowaną paszą zwiększa dostępność składników odżywczych

Suszona rozpyłowo plazma krwi dostarcza nie tylko wysokostrawnego białka, ale działa również jak produkt przeciwzapalny, zapobiegając biegunkom poodsadzeniowym, zwłaszcza tym wywoływanym przez Escherichia coli. Plazma krwi zawiera immunoglobuliny, dzięki czemu poprawia odporność zwierząt, normuje też pracę jelit i przyczynia się do regeneracji nabłonka jelitowego. Zwiększa tempo wzrostu i apetyt w okresie okołoodsadzeniowym.

W bezpiecznym odchowie prosiąt po odsadzeniu mogą pomóc nie tylko zakwaszacze czy probiotyki dodawane do pasz, ale również te wytworzone w czasie fermentacji. Żywienie fermentowaną paszą zwiększa dostępność składników odżywczych, bowiem fermentacja z wykorzystaniem bakterii unieczynnia związki antyżywieniowe oraz niestrawione składniki paszy, zapewniając jednocześnie probiotyki i ich metabolity. Wprowadzenie fermentowanych wysuszonych poekstrakcyjnych komponentów białkowych do mieszanek może korzystnie wpływać na odporność zwierząt oraz skład mikro­flory i zdrowie przewodu pokarmowego. Stymulują one układ odpornościowy do syntezy immunoglobulin, o czym świadczy wzrost IgG w osoczu krwi prosiąt, a także miejscową odporność w obrębie błony śluzowej przewodu pokarmowego.

U prosiąt żywionych mieszanką z udziałem wysuszonej fermentowanej poekstrakcyjnej śruty wysoko­białkowej kosmki jelitowe były wyższe, co wpłynęło na zmniejszenie stanów zapalnych jelit i zmiany w mikroflorze w kierunku większej różnorodności mikrobiologicznej, a co za tym idzie – na wzrost odporności prosiąt.

Odpowiednikami antybiotyków produkowanych przez bakterie i grzyby są fitoncydy, czyli wtórne metabolity roślin. Wykazują one właściwości przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe oraz przeciw­grzybicze. Dodawane do paszy powodują, że kosmki jelitowe są wyższe. Co więcej, dodatek fitobiotyku zmniejsza utlenianie tłuszczu, dzięki czemu mięso ma lepszą jakość i wyższą wartość dietetyczną.

Badania i dopasowane szczepionki

Problemom można zapobiegać poprzez zmianę sposobu żywienia i zastosowanie takich produktów, jak probiotyki, prebiotyki czy kwasy organiczne, ale konieczne jest też częstsze wspomaganie się szczepionkami. W wielu przypadkach problem rozwiążą szczepionki komercyjne, ale niektóre choroby są tak specyficzne dla danego obiektu, że najlepszym wyjściem jest stworzenie autoszczepionki. Wykonanie badań jest podstawą do określenia patogenów, z jakimi mamy do czynienia, oraz stopnia ich zjadliwości. Dzięki wyizolowanym patogenom możliwa jest produkcja autoszczepionki przeciwko konkretnym pato­genom powodującym problem w chlewni. Właściwie postawiona diagnoza stanowi podstawę do dalszych działań dotyczących leczenia, a w dobie ograniczania stosowania antybiotyków w stadach świń – do stawiania na rozwiązania profilaktyczne, czyli opracowywanie szczepionek specyficznych dla danego gospodarstwa.

• Poprzez zastosowanie odpowiedniej diety można wzmacniać układ odpornościowy świń i chronić je przed chorobami, a tym samym ograniczyć stosowanie leków

Oprac. Natalia Marciniak-Musiał na podstawie artykułu Dominiki Stancelewskiej pt. Zanim podamy leki, poprawmy żywienie, który ukazał się w Tygodniku Poradniku Rolniczym 21/2022 na str. 47.  Jeśli chcesz czytać więcej podobnych artykułów, już dziś wykup dostęp do wszystkich treści na TPR: Zamów prenumeratę.

Fot. Dominika Stancelewska