Z artykułu dowiesz się
W artykule przeanalizowano opłacalność wybudowania różnego rodzaju instalacji, które korzystają z odmiennych systemów wsparcia, przewidzianych dla OZE. Przyjęto, że będą one użytkowane w gospodarstwach rolnych o stosunkowo dużym rocznym zużyciu energii elektrycznej – odpowiednio 130 MWh, 204 MWh oraz 600 MWh (w przypadku spółdzielni energetycznej). Koszt instalacji uśredniono – w rzeczywistości może się on różnić, w zależności od technologii oraz marży producenta i wykonawcy instalacji.
Prosumentem energii odnawialnej jest odbiorca końcowy, wytwarzający energię elektryczną wyłącznie z OZE na własne potrzeby, w instalacji o mocy zainstalowanej elektrycznej nie większej niż 50 kW. Obecnie prosumenci rozliczają się za pomocą systemu wsparcia, polegającego na gotówkowym rozliczaniu energii, która nie została zużyta przez prosumenta w drodze autokonsumpcji i wprowadzono ją do sieci. Przyjmuje się, że w drodze autokonsumpcji zużywane jest ok. 20% energii. Odrębnie rozlicza się prąd wprowadzony do sieci oraz z sieci pobrany. W naszym przypadku przyjęto cenę energii, wynikającą z ustawy ograniczającej ceny energii – 785 zł/ MWh. Cena energii sprzedawanej przez prosumenta ustalana jest wg wartości jednostki energii, wynikającej z ceny ustalonej na rynku dnia następnego (RDN). W grudniu 2022 r. wyniosła ona 716,8 zł/ MWh.
Przy tak przyjętych założeniach instalacja powinna zwrócić się maksymalnie w ciągu 6 lat. Należy jednak pamiętać, że zmiany ceny energii (w szczególności notowania na RDN) wpływają na opłacalność inwestycji.
Założenie spółdzielni energetycznej to obecnie jedyny sposób skorzystania ze wsparcia, polegającego na ilościowym rozliczaniu energii elektrycznej wprowadzonej do sieci oraz z niej pobranej. Spółdzielnia energetyczna to spółdzielnia w rozumieniu prawa spółdzielczego lub spółdzielnia rolników w rozumieniu ustawy o spółdzielniach rolników. Jej celem jest wytwarzanie energii elektrycznej lub cieplnej, lub biogazu w instalacjach OZE wyłącznie na potrzeby własne (członków spółdzielni). To wyklucza sprzedaż energii osobom trzecim. W związku z powyższym, korzyść wynikająca z członkostwa w spółdzielni energetycznej polega przede wszystkim na obniżeniu kosztów energii. Należy jednak zaznaczyć, że przepisy nie wykluczają możliwości sprzedaży energii w ramach spółdzielni jej członkom.
Jeżeli spółdzielnia wytwarza energię elektryczną, trafia ona wprost do sieci dystrybucyjnej, a spółdzielcy pobierają energię bezpośrednio z sieci. Ilość energii wytworzonej oraz skonsumowanej jest bilansowana w każdej godzinie oraz dla całego okresu rozliczeniowego (zazwyczaj miesiąc lub dwa). W przypadku wystąpienia nadwyżki energii produkowanej w danej godzinie, spółdzielnia może następnie wykorzystać 60% powstałej nadwyżki w dalszym czasie. Jeżeli spółdzielnia wyprodukuje więcej energii, niż jej zużyje, nie ponosi żadnych kosztów energii, a nadwyżka może zostać wykorzystana w dalszym czasie. W przypadku, gdy energia zużywana przewyższa energię wytworzoną, następuje konieczność nabycia brakującej energii. Wówczas spółdzielcy są obciążani koniecznością nabycia pozostałej energii proporcjonalnie do ich udziału w zużyciu energii.
Dla obliczeń opłacalności tego modelu rozliczeń przyjęto następujące założenia: spółdzielnię tworzą trzy gospodarstwa rolne (członków spółdzielni – osób fizycznych może być więcej) o łącznym rocznym zużyciu energii wynoszącym 600 MWh. Użytkują oni instalację fotowoltaiczną o mocy ok. 0,5 MW. Oszacowano, że 80% rocznej produkcji instalacji fotowoltaicznej zostaje rozliczona w ramach systemu wsparcia – pozostałe 20% pobiera energetyka w ramach zagospodarowania nadwyżki, która pojawia się w danej godzinie.
W przypadku objęcia tych gospodarstw systemem rozliczeń spółdzielni energetycznej, zaoszczędzić można ok. 43% kosztów energii elektrycznej rocznie. Co więcej, przyjęcie ilościowego rozliczania energii pozwala skutecznie przeciwdziałać wzrostowi cen energii, gdyż za każdym razem wprowadzamy do sieci energię o wartości energii przez nas pobieranej. Przy tak przyjętych założeniach inwestycja powinna zwrócić się w przybliżeniu w ciągu 6,5 roku.
Rolnik, który zainwestował w mikrobiogazownię rolniczą, może korzystać z dwóch systemów wsparcia – (1) w pierwszej kolejności pokryć zapotrzebowanie gospodarstwa z produkcji instalacji i następnie nadwyżkę sprzedać po stałej cenie zakupu lub do sprzedawcy zobowiązanego do sprzedaży energii w cenie wyznaczonej przez rynek, albo (2) całość wytworzonej energii elektrycznej sprzedać po stałej cenie zakupu. Stała cena zakupu w przypadku biogazowni do 500 kW mocy zainstalowanej energetycznej wynosi 95% ceny referencyjnej, obowiązującej przy aukcjach. Obecnie cena referencyjna wynosi 0,920 zł/kWh przy zastosowaniu wysokosprawnej kogeneracji oraz 0,730 zł/kWh bez kogeneracji. W związku z wysokim prawdopodobieństwem wzrostu cen energii, rekomenduje się rozważenie modelu zakładającego autokonsumpcję (przyjętą w artykule na poziomie 30%).
Przy obliczaniu okresu zwrotu inwestycji należy uwzględnić również czynniki indywidualne dla każdej inwestycji – cena pozyskania substratu oraz instalacji rozprowadzającej ciepło wyprodukowane w biogazowni.
W przypadku inwestycji w biogazownię rolniczą o większej mocy, należy liczyć się ze znacznie większymi wydatkami. Jednak przy opanowaniu logistycznej części przedsięwzięcia można liczyć na znaczne korzyści finansowe. Jeżeli użytkujemy biogazownię większą niż mikrobiogazownia, całość wytworzonej energii jest sprzedawana po stałej cenie zakupu.
Jak wynika z przedstawionych zestawień, inwestycje w OZE wiążą się z koniecznością poniesienia wysokich kosztów. Obecnie rolnicy mogą jednak ubiegać się o wsparcie w ramach wielu programów finansowania publicznego.
W programie Modernizacja gospodarstw rolnych (PROW) rolnicy mogą ubiegać się o dofinansowanie, którego maksymalna wysokość może wynieść aż 150 tys. zł. Jest ono przyznawane na zakup instalacji fotowoltaicznych o mocy do 50 kW wraz z magazynami energii, systemami inteligentnego zarządzania energią i pompą ciepła. Dofinansowanie może pokryć 60% kosztów kwalifikowalnych inwestycji w przypadku młodych rolników i 50%, jeśli chodzi o pozostałych właścicieli gospodarstw.
O znacznie większe środki można ubiegać się w ramach programu Energia dla wsi. Przewidziano go dla spółdzielni energetycznych oraz rolników. Program przewiduje wsparcie w formie pożyczki (do 100% kosztów kwalifikowanych) w przypadku instalacji fotowoltaicznych oraz farm wiatrowych. Pożyczka jest oprocentowana na następujących warunkach – WIBOR 3M + 50 pb, nie mniej niż 1,5% w skali roku – jest to zatem obecnie drogi kapitał.
Jeżeli wsparcie ma dotyczyć dofinansowania biogazowni i elektrowni wodnych, może przyjąć formę dotacji do 45% kosztów kwalifikowanych i/lub pożyczki do 100% kosztów kwalifikowanych. Maksymalny poziom dotacji może zostać zwiększony o 10%, gdy beneficjentem jest średni przedsiębiorca oraz o 20% w przypadku mikro- i małego przedsiębiorcy. Zatem maksymalnie w ramach programu można ubiegać się o dotację w wysokości do 65% kosztów kwalifikowanych. Tak określone poziomy dofinansowania są korzystne, należy jednak pamiętać, że wniosek musi przejść przez sformalizowaną procedurę oraz dotyczyć drobiazgowo zaplanowanej inwestycji.
Tomasz Marzec, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Fot. Beba
Jan Beba
<p>redaktor „top agrar Polska”, specjalista w zakresie techniki rolniczej.</p>
Najważniejsze tematy
