Sejmowa komisja rolnictwa wysłuchała informacji na temat ustaleń z kontroli Europejskiego Trybunału Obrachunkowego (ETO) w zakresie wspólnej polityki rolnej Unii Europejskiej, która przedstawił Marek Opioła członek ETO. Wyjaśnił on, że ETO jest instytucją odpowiedzialną za kontrolowanie dochodów i wydatków Unii Europejskiej. ETO sprawdza czy Bruksela prowadzi solidną sprawozdawczość finansową, prawidłowo stosuje unijne przepisy finansowe oraz bada czy unijne strategie i programy pozwalają osiągnąć wyznaczone cele. Jeżeli w trakcie kontroli kontrolerzy napotkają przypadki nadużyć kierują je do Europejskiego Urzędu do spraw Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF). 

- Nadużycia finansowe szkodzą interesom finansowym UE i uniemożliwiają osiągnięcie celów polityki za pomocą zasobów UE – tłumaczył posłom Marek Opioła członek ETO

Budżet Wspólnej Polityki Rolnej

W okresie programowania 2014 – 2020 na WPR przypada ok. 420 mld euro, czyli ok. 38% całego budżetu UE. Wpływ finansowy zgłoszonych nieprawidłowości związanych z nadużyciami finansowymi w odniesieniu do WPR jest zasadniczo niewielki: w latach 2016–2020 stanowiły one 0,09% ogółu płatności w ramach WPR.

Zdaniem ETO na ryzyko wystąpienia błędów finansowych wpływ ma złożoność przepisów i sposób wypłaty środków unijnych. Ryzyko nadużyć finansowych jest wyższe w tych obszarach wydatków, w których obowiązują bardziej złożone warunki kwalifikowalności. Dlatego najmniej nieprawidłowości stwierdzono w przypadku wypłaty dopłat bezpośrednich co wiąże się z postępującą automatyzacją kontroli płatności. Inaczej jest w przypadku środków rynkowych i funduszy na rozwój obszarów wiejskich. Są to bowiem płatności oparte na zwrocie kosztów. Beneficjenci składają wnioski o zwrot poniesionych kosztów kwalifikowalnych i muszą przestrzegać złożonych zasad.

Przykłady nadużyć finansowych

W swoim raporcie Europejski Trybunał Obrachunkowy podał wiele przykładów nadużyć finansowych rolników ze wszystkich krajów Unii Europejskiej. Niektóre z nich dotyczyły nieujawnienia powiązań między przedsiębiorstwami:

„Na Litwie spółdzielnia otrzymała wsparcie na inwestycje w wysokości 200 000 euro na przetwarzanie i wprowadzanie na rynek produktów rolnych. Trybunał stwierdził, że spółdzielnia ta była jednostką zależną dużego przedsiębiorstwa wielonarodowego, a zatem nie kwalifikowała się do wsparcia”.

Nadużycia również w Polsce

„Beneficjent wraz z członkami rodziny złożył wspólny wniosek o przyznanie wsparcia na budowę chlewni. Każdy ze wspólnych wnioskodawców wystąpił o maksymalną możliwą kwotę wsparcia (około 200 000 euro na osobę). W warunkach kwalifikowalności przewidziano, że wielkość ekonomiczna gospodarstw wnioskodawców nie może przekraczać 250 000 euro, a powierzchnia gospodarstw nie może być większa niż 300 ha. Beneficjent i pozostali członkowie rodziny twierdzili, że prowadzą działalność niezależnie od siebie. Trybunał ustalił jednak, że posiadali oni udziały w przedsiębiorstwie rodzinnym działającym w tej samej lokalizacji. Po uwzględnieniu udziałów beneficjenta w przedsiębiorstwie rodzinnym jego gospodarstwo przekraczało próg dotyczący wielkości ekonomicznej”.

Przykłady działań symulowanych i dokumentów fałszowanych w celu uzyskania środków unijnych:

„W Polsce producent mleka otrzymał 17 000 euro w ramach działania na rzecz rolników dokonujących zakupu jałówek z innych stad w celu zwiększenia konkurencyjności swojego gospodarstwa. Trybunał ustalił, że rolnik otrzymał wsparcie po zakupie jałówek od swojego ojca, który jest także rolnikiem produkującym mleko, a swoje stado trzyma w tej samej oborze co beneficjent. Dwa dni wcześniej beneficjent sprzedał podobną liczbę jałówek swojemu ojcu, który także otrzymał wsparcie w ramach tego samego działania. Sprzedaż nie spowodowała fizycznego przeniesienia zwierząt z miejsca na miejsce, a łączna liczba zwierząt w posiadaniu beneficjenta i jego ojca pozostała niezmieniona”.

I wreszcie przykład Francji:

„W 2018 r. we Francji OLAF wykrył, że przez kilka lat składano wnioski w odniesieniu do działek położonych na obszarach górskich, na których to działkach nie istniała odpowiednia infrastruktura dla rolnictwa, taka jak system zaopatrzenia w wodę, zagrody lub urządzenia do karmienia, lub które były położone na stromych klifach. Stwierdził też, że złożono wnioski w odniesieniu do stad, które nie istniały. OLAF zalecił odzyskanie około 536 000 euro.”

Współpraca ETO z Komisją Europejską

Europejski Trybunał Obrachunkowy o wszystkich nadużyciach informuje zarówno Komisję Europejską jak i agencje płatnicze państw członkowskich, tak aby w przyszłości nie dochodziło to takich sytuacji. - Trybunał wyciągnął z kontroli ogólny wniosek, że Komisja reagowała na nadużycia finansowe w wydatkach WPR, lecz w niektórych przypadkach nie działała wystarczająco proaktywnie. Chodzi o takie kwestie, jak wpływ ryzyka nielegalnego masowego wykupu i dzierżawy ziemi na płatności w ramach WPR, monitorowanie środków zwalczania nadużyć finansowych stosowanych przez państwa członkowskie oraz wykorzystywanie potencjału nowych technologii – napisano w podsumowaniu raportu ETO.
wk
Fot. EnvatoElements