Zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/848 z dnia 30 maja 2018 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych i uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 834/2007 zmieniają się przepisy i wchodzą w życie z początkiem stycznia 2022 r.

Rozporządzenie przede wszystkim reguluje kwestie związane z systemem kontroli, warunkami handlu i zasadami produkcji. Chodzi także o zrównanie warunków działania producentom, uproszczenie przepisów, zwiększenie zaufania konsumentów do produktów bio i samego logo produktu eko UE.

Jak podaje Parlament Europejski na mocy rozporządzenia rozszerzono zakres obowiązującego aktu prawnego dotyczącego produkcji i etykietowania produktów ekologicznych (rozporządzenia (WE) nr 834/2007), tak aby obejmował on produkty blisko powiązane z rolnictwem, np. korek, sól, olejki eteryczne, bawełnę i wełnę. Wprowadzony zostaje system zgodności produktów we wszystkich państwach członkowskich, ponadto uproszczony będzie dostęp do programu dla małych podmiotów.

Zmianie ulegają przepisy związane z produkcją zwierzęcą, a także wprowadzono wymogi dotyczące produkcji w odniesieniu do nowych gatunków, takich jak króliki.

Okres konwersji

Jeżeli gospodarstwo zamierza produkować produkty ekologiczne, musi przejść przez okres konwersji, podczas którego jest zarządzane zgodnie z przepisami dotyczącymi produkcji ekologicznej, choć na tym etapie jego produkty nie są uznawane za ekologiczne. Swoje produkty może wprowadzać do obrotu jako produkty ekologiczne dopiero po upływie okresu konwersji i przejściu kontroli.

Po zakończeniu okresu konwersji każde gospodarstwo w UE pragnące przejść na produkcję ekologiczną musi być zarządzane w sposób całkowicie zgodny z wymogami dotyczącymi produkcji ekologicznej.

Rozporządzenie zezwala na funkcjonowanie gospodarstw prowadzących różne rodzaje produkcji (tj. nieekologiczną, w okresie konwersji i ekologiczną), pod warunkiem, że poszczególne jednostki produkcyjne są od siebie wyraźnie i faktycznie oddzielone.

Certyfikacja ekologiczna

Podmioty (tj. producenci, przetwórcy i dystrybutorzy) powiadamiają właściwe organy o swoich działaniach, aby otrzymać urzędowy certyfikat potwierdzający, że przestrzegają przepisów dotyczących produkcji ekologicznej i znakowania. Rozporządzenie wprowadza nowy system grupowej certyfikacji* dla małych gospodarstw, ułatwiając im przejście na rolnictwo ekologiczne.

Kontrole urzędowe i znakowanie

System kontroli zostaje wzmocniony dzięki surowszym środkom ostrożności i bardziej solidnym kontrolom opartym na analizie ryzyka w obrębie łańcucha dostaw. Zasadniczo raz do roku u podmiotów przeprowadza się kontrole na miejscu. Jeśli jednak w ramach wcześniejszych kontroli nie ujawniono żadnego przypadku braku zgodności przez okres poprzednich trzech lat, okres pomiędzy dwiema fizycznymi kontrolami na miejscu można wydłużyć do dwóch lat.

Jeśli organ kontrolny podejrzewa, że dany podmiot próbuje wprowadzić do obrotu niedopuszczony produkt jako produkt „ekologiczny”, wszczyna formalne postępowanie wyjaśniające i tymczasowo zakazuje wprowadzania do obrotu takiego produktu do czasu otrzymania wyników postępowania wyjaśniającego. W razie poważnej lub powtarzającej się niezgodności podmiotom można zakazać, przez wskazany okres, sprzedaży produktów oznaczonych jako ekologiczne lub cofnąć certyfikację.

Szczególne kontrole dotyczące rolnictwa ekologicznego będą uzupełnione kontrolami przeprowadzanymi zgodnie z unijnymi ogólnymi przepisami w sprawie kontroli urzędowych w łańcuchu rolno-spożywczym.

Import z państw trzecich

Produkt może zostać przywieziony z państwa trzeciego celem sprzedaży go w UE jako produktu ekologicznego, o ile spełnione są pewne warunki. Produkt taki musi:

być zgodny z przepisami dotyczącymi produkcji i kontroli obowiązującymi w państwie trzecim, które na podstawie umowy międzynarodowej uznano za równoważne z przepisami obowiązującymi w UE;

posiadać świadectwo wystawione przez właściwe organy kontrolne lub jednostki certyfikujące w państwach trzecich, w którym to świadectwie potwierdza się, że produkt jest zgodny z normami UE.

Produkcja zwierzęca

Zgodnie z rozporządzeniem gospodarstwo nie może prowadzić produkcji zwierzęcej (poza pszczelarstwem) jeżeli nie posiada gruntów rolnych (wykorzystanie obornika, naturalnych nawozów).

Przy doborze ras należy zachęcać do wyboru cech, które są ważne dla rolnictwa ekologicznego, takich jak wysoki stopień różnorodności genetycznej, zdolność dostosowania się do warunków miejscowych oraz odporność na choroby. Zwierzęta ekologiczne nie zawsze są dostępne w wystarczającej ilości i jakości, aby zaspokoić potrzeby rolników, którzy chcą stworzyć stado po raz pierwszy lub też powiększyć lub odbudować swoje stado. Dlatego wprowadzanie do ekologicznej jednostki produkcyjnej zwierząt, które były chowane nieekologicznie, powinno być możliwe pod pewnymi warunkami.

Zwierzęta gospodarskie należy żywić materiałami paszowymi wytworzonymi zgodnie z przepisami dotyczącymi produkcji ekologicznej, najlepiej pochodzącymi z własnego gospodarstwa rolnika, uwzględniając przy tym potrzeby fizjologiczne zwierząt gospodarskich. Jednak pod pewnymi warunkami rolnicy powinni mieć również możliwość używania paszy w okresie konwersji pochodzącej z ich własnych gospodarstw. Ponadto, aby zapewnić spełnienie minimalnych wymogów żywieniowych dotyczących zwierząt gospodarskich, należy zapewnić rolnikom możliwość używania, na ściśle określonych warunkach, niektórych materiałów paszowych pochodzenia mikrobiologicznego lub mineralnego lub niektórych dodatków paszowych i substancji pomocniczych w przetwórstwie.

Zarządzanie zdrowiem zwierząt powinno opierać się głównie na zapobieganiu chorobom. Ponadto należy stosować określone środki w zakresie czyszczenia i dezynfekcji. W produkcji ekologicznej nie należy zezwalać na profilaktyczne stosowanie syntetyzowanych chemicznie alopatycznych produktów leczniczych, w tym antybiotyków. Warunki dotyczące pomieszczeń dla ekologicznych zwierząt gospodarskich i ekologiczne praktyki gospodarskie powinny zaspokajać behawioralne potrzeby zwierząt i powinny zapewniać wysoki poziom dobrostanu zwierząt, którego niektóre aspekty powinny wykraczać poza unijne normy dobrostanu zwierząt mające zastosowanie ogólnie w produkcji zwierzęcej. W większości przypadków zwierzęta gospodarskie powinny mieć stały dostęp do obszarów na otwartej przestrzeni umożliwiających swobodne poruszanie się.

Trzymanie na uwięzi lub okaleczanie, jak na przykład przycinanie ogonów owiec, obcinanie dziobów w pierwszych trzech dniach życia i usuwanie zawiązków rogów powinny być możliwe wyłącznie, jeżeli jest to dozwolone przez właściwe organy i jedynie pod pewnymi warunkami.

Komisja zamierza przygotować wymogi dot. obsady i pomieszczeń dla wszystkich gatunków zwierząt gospodarskich. Rozporządzenie zawiera również informacje na temat pasz stosowanych w gospodarstwie, stosowania środków ochrony roślin, nawozów oraz preparatów leczniczych. Dodatkowo reguluje kwestie obrotu produktami ekologicznymi i znakowania, tak aby produkty charakteryzowały się wyższą przejrzystością.

Żywność i Rolnictwo Ekologiczne w Polsce

Zasadniczo w Polsce większość z przepisów, których wymaga nowe rozporządzenie teoretycznie stosuje się w gospodarstwach ekologicznych zgodnie z prawem polskim. Rolników jednak będą czekały wzmożone kontrole i zasady takie jak w innych państwach UE.

Polski rząd już przygotował „Ramowy Plan Działań dla Żywności i Rolnictwa Ekologicznego w Polsce na lata 2021 – 2027”. Rolnicy ekologiczni otrzymają wsparcie do areału objętego systemem rolnictwa ekologicznego – w tym obszarze planuje się wprowadzenie uproszczeń dla małych gospodarstw o powierzchni do 10 ha, które będą mogły ubiegać się o płatność w formie ryczałtowej co zmniejszy obciążenia administracyjne rolników.

Ponadto w celu zwiększenia ekologicznej produkcji zwierzęcej planuje się uruchomienie płatności dobrostanowej do zwierząt ekologicznych, a także premii za zbilansowanie produkcji roślinnej i zwierzęcej oraz włączenie żywności ekologicznej do Programu szkolnego, w ramach którego uczniowie szkół podstawowych otrzymują porcje żywności oraz prowadzone są działania edukacyjne m. in. o zasadach zdrowego żywienia. Prace w tym obszarze są już prowadzone.

W ramach prac legislacyjnych, projektowane jest:

·       wsparcie do wykorzystania materiału siewnego w jakości ekologicznej, co ma zwiększyć jego produkcję i stosowanie w Polsce,

·       ułatwienia w stosowaniu nawozów dopuszczonych do rolnictwa ekologicznego w innych pastwach UE,

·       ułatwienia w prowadzeniu handlu detalicznego celem zwiększenia podaży produktów ekologicznych,

·       uproszczenia w procedurze wydawania zgód na zastosowanie odstępstw od zasad produkcji ekologicznej.

oprac. dkol na podst. eur-lex.europa.eu/

fot. eur-lex.europa.eu/