By móc podejmować racjonalne decyzje, trzeba znać dokładnie koszty. W produkcji roślinnej identyfikacja kosztów jest dosyć prosta. Każdy rolnik bez większych problemów może wykazać, ile czego zastosował na danym polu, jest w stanie określić czas zabiegów uprawowych. Trzeba tylko to policzyć.
Obliczenia bardziej skomplikowane w produkcji zwierzęcej
W produkcji zwierzęcej jest to trudniejsze. Koszty produkcji można liczyć na kilka wariantów, a czasami z podstawową produkcją np. mleka mamy powiązaną produkcję młodzieży na wymianę stada czy na mięso, co utrudnia rozliczenie np. ilości zużytych pasz, pracy itp. Ponadto zmiany poziomu mleczności, przyrost masy ciała bydła i świń powodują ciągłe zmiany zużycia pasz, a to wymusza praktyczne uproszczenia w liczeniu kosztów.
Struktura kosztów i wydatków
Licząc koszty i opłacalność produkcji zwierzęcej, trzeba wziąć pod uwagę koszty bezpośrednie i pośrednie. W przypadku czynników produkcji pochodzących z zakupu, takich jak zwierzęta, pasze, środki dezynfekcyjne, nasienie itp. wystarczy zliczyć wartość zakupów z faktur i ewentualnie skorygować o zmianę poziomu zapasów tych środków. Najłatwiej w tym przypadku przyjąć przeciętne ceny zakupu danego środka produkcji w analizowanym okresie produkcji, czyli na podstawie faktycznego zużycia w cyklu.
W przypadku usług weterynaryjnych, napraw i innych należy uwzględnić te dotyczące analizowanej produkcji. Przyjęcie podziału wg kryterium np. wartości sprzedanej produkcji może się nie zawsze sprawdzić, bo np. koszty opieki weterynaryjnej w większym stopniu dotyczą prosiąt i loch niż tuczników. Koszt opieki weterynaryjnej można np. rozliczyć proporcjonalnie do wartości leków zużytych w poszczególnych grupach produkcyjnych.
Warto liczyć koszt produkcji warchlaka i tucznika osobno. Można to dosyć łatwo wykonać, definiując koszty do konkretnych grup.
Większość energii elektrycznej w gospodarstwie zużywa się zazwyczaj w produkcji zwierzęcej. Często w gospodarstwach jest jeden licznik, dlatego od całości poniesionych wydatków, wynikających z faktur, należy odjąć wartość energii zużywanej w gospodarstwie domowym (przeciętna 4-osobowa rodzina zużywa 2500 kWh rocznie, a każda kolejna osoba to około 500 kWh) oraz przy produkcji roślinnej i ewentualnej innej działalności.
Obecnie energia jest droga, nawet powyżej 1,0 zł/kWh. Rozdział na poszczególne kierunki produkcji zwierzęcej jest już trudniejszy i musi dokonać tego rolnik w swoich warunkach.