Więcej chętnych na Rozwój małych gospodarstw

O pomoc można ubiegać się wyłącznie na inwestycje dotyczące produkcji rolnej lub produkcji ekologicznej. W tym pierwszym przypadku pomoc przysługuje w wysokości 100 tys. zł, w przypadku produkcji ekologicznej to 120 tys. zł. Jednak aby ubiegać się o dofinansowanie produkcji ekologicznej, takim systemem produkcji musi zostać objęte całe gospodarstwo.

Niestety, na finansowanie projektów złożonych w pierwszym naborze wniosków przewidziano zaledwie 468 mln zł. W skali całego kraju to bardzo mało. Budżet ten jest dodatkowo podzielony na dwie części:

• na finansowanie inwestycji w zakresie produkcji rolnej (konwencjonalnej) przewidziano 243,36 mln zł, co wystarczy na niecałe 2,5 tys. wniosków w skali kraju,
• na finansowanie inwestycji dotyczących produkcji ekologicznej przewidziano 224,64 mln zł, co wystarczy na niecałe 1900 wniosków w skali kraju.

Warto porównać to z ostatnim naborem wniosków na restrukturyzację małych gospodarstw z PROW 2014–2020. W 2022 roku do ARiMR w ramach tylko jednego naboru wpłynęło prawie 12 tys. wniosków, a przypomnijmy, że ze względu na podniesienie progu wielkości ekonomicznej interwencja "Rozwój małych gospodarstw" jest kierowana do znacznie szerszego grona wnioskodawców.

Pieniądze tylko na środki trwałe

Zakres kosztów, które można rozliczyć w ramach wydatkowania tej pomocy to kolejna niemiła niespodzianka. Nie ma co prawda katalogu kosztów kwalifikowalnych w ścisłym znaczeniu tego pojęcia, a mówi się ogólnie o wspieraniu inwestycji materialnych i niematerialnych, służących do prowadzenia produkcji rolnej, w tym ekologicznej oraz przygotowania do sprzedaży produktów rolnych wytwarzanych w gospodarstwie, zakres możliwych do rozliczenia kosztów zawęża się jednak w praktyce do:

• kosztów inwestycji budowlanych,
• zakupu nowego wyposażenia budynków lub budowli,
• zakupu nowych maszyn, urządzeń i sprzętu, w tym sprzętu komputerowego,
• zakupu wartości niematerialnych i prawnych.

Wszystkie inwestycje, które mają zostać rozliczone w ramach tej pomocy, muszą mieć przewidywany okres użytkowania dłuższy niż rok, a więc muszą być środkami trwałymi. Nie można oczywiście finansować zakupu rzeczy używanych, a inwestycje budowlane rozliczane w ramach pomocy muszą być realizowane na gruncie własnym, należącym do wnioskodawcy.

W ramach kosztów kwalifikowalnych można również uwzględnić tzw. koszty ogólne – tzn. koszty przygotowania inwestycji, takie jak projekty budowlane, kosztorysy, pozwolenia itp., nie mogą one jednak stanowić więcej niż 10% pozostałych kosztów kwalifikowalnych całej inwestycji.

Zaskoczeniem jest także katalog kosztów, które są z pomocy wykluczone. Tym razem nie można będzie wykorzystać otrzymanej pomocy na zakup nieruchomości – w tym gruntów rolnych, zakup zwierząt – także stada podstawowego, zakładanie plantacji trwałych – np. sadów. Również koszty inwestycji w nawadnianie, w tym koszty budowy ujęć wody nie mogą być rozliczone w ramach tej pomocy. Nie przewidziano również możliwości rozliczenia w ramach inwestycji zakupu środków obrotowych – nawozów, środków ochrony roślin itp. W podobnym programie ze starego PROW można było na ten cel wydać nawet 30% uzyskanej pomocy, teraz ani złotówki.

Ważne będą przychody gospodarstwa

Opublikowany regulamin doprecyzował także wykaz dokumentów, którymi można udokumentować osiągnięcie minimalnego wymaganego przychodu, czyli kwoty 5 tys. zł pochodzącej ze sprzedaży produktów rolnych w ciągu 12 miesięcy poprzedzających złożenie wniosku o przyznanie pomocy. Mogą to być faktura VAT lub faktura VAT RR, wydruk paragonu fiskalnego kas rejestrujących, umowa kupna-sprzedaży wraz z potwierdzeniem przelewu lub informacja z ewidencji sprzedaży produktów roślinnych i zwierzęcych, o której mowa w art. 20 ust. 1e ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, czyli ewidencja sprzedaży produktów w ramach rolniczego handlu detalicznego.

W przypadku ubiegania się o dofinansowanie na produkcję ekologiczną, powyższy przychód musi dotyczyć sprzedaży produktów ekologicznych lub produktów w okresie konwersji.

Wzrost wartości ekonomicznej gospodarstwa

Odrębną kwestią od udokumentowania minimalnego wymaganego przychodu jest ustalenie przychodu bazowego, od którego liczone będzie wymagane w programie zwiększenie wartości o przynajmniej 30%. W tym przypadku nie jest brany pod uwagę faktyczny przychód osiągnięty w roku bazowym, a potencjalny przychód ze sprzedaży produktów rolnych wytwarzanych w gospodarstwie rolnika, który jest obliczany jako iloczyn wskaźnika 80,86% oraz wyrażonej w złotych wielkości ekonomicznej gospodarstwa rolnego w roku wyjściowym. Do wyliczenia wielkości ekonomicznej gospodarstwa rolnego w złotych w roku wyjściowym przyjmuje się stały kurs euro: 1 euro = 4,2722 zł.

Tak więc przychód bazowy obliczymy wg wzoru: przychód = wielkość ekonomiczna w roku bazowym (SO 2017) × 80,86% × 4,2722. Od tak wyliczonej wartości musimy osiągnąć wymagany 30-procentowy wzrost. Trzeba także pamiętać, że docelowy przychód nie może być niższy niż 43 200 zł – czyli wartość minimalnego wynagrodzenia (w przeliczeniu rocznym).

Do zobrazowania tych wielkości posłużymy się wyliczeniami, przedstawionymi w trakcie naszego webinaru z 12 września br., przygotowanymi przez Ireneusza Gradkę z Centrum Doradztwa Rolniczego, oddział w Radomiu – wyliczenia te odnosząc się do wielkości ekonomicznej w roku bazowym, przychodu bazowego i wymaganego przychodu docelowego dla kilku wybranych wartości początkowych – przedstawiamy w tabeli 1.

Pytania od Czytelników

Podczas zorganizowanego przez naszą redakcję webinaru, poświęconego pomocy na rozwój małych gospodarstw, nasi Czytelnicy mogli zadawać pytania dotyczące tej pomocy, na które odpowiadał zaproszony przez nas ekspert – Ireneusz Gradka z Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie, oddział w Radomiu. Oto najciekawsze z nich:

Paweł: Czy ze wsparcia dla małych gospodarstw mogą skorzystać beneficjenci modernizacji gospodarstw rolnych, ubezpieczeni w ZUS i beneficjenci programów dla małych gospodarstw z poprzedniego PROW?

Tak, mogą korzystać. W zasadach dotyczących tej interwencji nie przewidziano wykluczenia dla beneficjentów "Modernizacji gospodarstw", premii dla młodych rolników, czy premii na restrukturyzację małych gospodarstw z PROW 2014–2020. Przewidziano jedynie wykluczenie dotyczące beneficjentów premii dla młodych rolników z PS WPR 2023–2027, ale w obecnym naborze takich beneficjentów jeszcze nie mamy (we wrześniu trwał pierwszy nabór wniosków o premie dla młodych rolników z nowego programu – red.). Wykluczeni są także beneficjenci pomocy KPO A1.4.1. w zakresie wsparcia dla rolników i rybaków, dotyczącego przetwarzania lub wprowadzania do obrotu produktów rolnych, spożywczych, rybołówstwa lub akwakultury.

Marcin: Czy na wszystkie grunty użytkowane w roku 2023 muszę mieć dokument własności bądź umowę dzierżawy?

Nie ma takiej potrzeby. Przy wyliczeniu wielkości ekonomicznej gospodarstwa w roku bazowym będą brane pod uwagę zarówno grunty, do których wnioskodawca ma udokumentowany tytuł prawny (własność, dzierżawa), jak i grunty użytkowane na zasadzie dzierżawy ustnej, zadeklarowane we wniosku o dopłaty bezpośrednie, do których przyznano w tym lub w ubiegłym roku dopłaty bezpośrednie.

Marzena: Czy punkty za uczestnictwo w systemach jakości – np. produkcja ekologiczna, otrzymają tylko rolnicy już w takim systemie uczestniczący?

Nie tylko, punkty za uczestnictwo w systemach jakości będą przyznawane, jeżeli rolnik uczestniczy w systemie jakości lub zobowiąże się do uczestnictwa w systemie jakości przed dniem złożenia wniosku o wypłatę I raty pomocy (ma na to pół roku od zawarcia umowy). Trzeba pamiętać jednak o tym, że zadeklarowany system jakości musi być powiązany ze zmianami w produkcji planowanymi w biznesplanie.

ig
fot. Bujoczek, Canva