Koza chodzi po Ciencisku po dziś dzień. Jak tradycyjnie obchodzony jest podkoziołek na Kujawach?
r e k l a m a
Partnerzy portalu

Koza chodzi po Ciencisku po dziś dzień. Jak tradycyjnie obchodzony jest podkoziołek na Kujawach?

25.02.2020autor: Karolina Kasperek

Nigdzie chyba tak nie poczujesz klimatu zapustów czy ostatków, jak na Kujawach. Tylko tam w ostatni wtorek karnawału przyjdzie do ciebie koza. O tym, jak chodzi, i jak chodziła po domach dziesiątki lat temu, opowiedzieli nam wśród spazmów śmiechu mieszkańcy podmogileńskiego Cienciska.

Na kanale YouTube dostępny jest film pod niepozornym tytułem „Podkoziołek na Kujawach 1965”. Przebierańcy, ubrani na biało, wyskakują z domu i trudno ich odróżnić od chodnika. Wszystko pokrywa śnieg. Takich kóz już dzisiaj nie ma. Nie tylko dlatego, że zimy ciepłe tak, że kilkunastolatki nie mają pojęcia, co to śnieg. Dziś już nie ma wielu tych, którzy kozę do Cienciska przywieźli i tam ją zakorzeniali.

r e k l a m a
Mamy najstarszą kozę. Zapoczątkował ją tu Wincenty Czubachowski, mój ojciec. Był 1946 rok – opowiada Danuta.

Cwaniak Kominiarz

Wincenta pamięta Grzegorz, który urodził się chwilę po wojnie.

Nikogo nie trzeba było przekonywać. O, tu na zdjęciu. Jeden przebrany za cyganichę, drugi – za jej męża. Skąd takie czarne włosy? Koński ogon! A tu – ogon diabelski, czyli od byka – Grzegorz z Teresą próbują ustalić, kto jest kim na zdjęciu zrobionym niedługo po wojnie. Padają nazwiska nieżyjących już sąsiadów. Ten jest Niedźwiedziem, ten Dziadem, który go prowadza. Tamten – Kominiarzem. Jeszcze Bocian i koniecznie orkiestra. I, oczywiście, Koza.

Z prawdziwymi rogami, przytwierdzonymi do drewna. A cycki to miała z gumowej rękawiczki. Nie to, co wcześniej – z pończochy zerówki. Takie to potrafiły przewrócić! – opowiada Danuta.

Ten to był cwaniak, ten Kominiarz. Jak nie było wygarnięte, a gospodyni nie dała kilku groszy, to strzelał korkownikiem w popielnik i wszystko czarne. Dlatego wszyscy czyścili te piece – opowiada Teresa.


To zdjęcie zrobiono tuż po wojnie. Nasi rozmówcy odnajdują na nim swoich rodziców, którzy byli w Ciencisku kozimi pionierami
  • To zdjęcie zrobiono tuż po wojnie. Nasi rozmówcy odnajdują na nim swoich rodziców, którzy byli w Ciencisku kozimi pionierami

Zimą, przez cały karnawał szyto stroje i ćwiczono piosenki. Bo co roku przybywała nowa.

Zapust idzie drogą, zapust idzie drogą, a w nim przebierańce! Zapraszają na zabawę i na wspólne tańce! – śpiewają chórem piosenkę, która towarzyszyła wychodzeniu z domu.

A potem: – Husia, siusia, nasza koza beczy, bo ją bolą plecy. Nasza koza beczała, bo po plecach dostała.

Seniorów nie murzymy

Ale wbrew piosence, to nie Koza musiała się obawiać razów, a gospodarze, których odwiedzała.

Zajeżdżali drabiniastym wozem z budą pod dom. Muzykanci wychodzili i grali. Diabeł gonił, przewracał i murzył, czyli smarował sadzą. Reszta grupy śpiewała, a gospodarze słuchali. Po zaproszeniu na zabawę gospodyni wychodziła z miską pączków albo chruścików. Czasem poczęstowała nalewką – opowiada Dorota.

Koza była dobrze wychowana. Miała swoje zasady.

Oczywiście bodła, ale nie tak, żeby komuś ręce czy nogi połamać. Tata powiedział, że nikomu szkody nie wolno robić! A przede wszystkim nie murzyć starszych, tylko maluchy. Młodzieży powiedział: „Broń Boże, jak będzieta starych ludzi sadzą musztrować! Albo tych, co czekają na przystanku!”. Wszystko z kulturą było – zapewnia Danuta.

Kultura kulturą, ale jednak dziewczyny z piskiem przed Kozą uciekały.

Tak się jej bałam! Jak tylko pukała, chowałam się pod łóżko i nasłuchiwałam, kiedy pójdzie – wspomina Jadwiga.

Koza cieszyła się wielkim szacunkiem. Wpuszczano ją nie tylko do domów, ale i instytucji publicznych. Na porządku dziennym było odwiedzanie księdza.

Pierwszy przystanek to u księdza proboszcza. Daje błogosławieństwo, coś tam wrzuci do koszyka, może z niedzielnej ofiary, i potem ruszamy dalej. Ale przebierańcy wchodzą też do banku. Nas dziś przyjmuje dyrektor Banku Spółdzielczego w Strzelnie – opowiada Grzegorz.


Na wspomnienia o powojennej kozie namówiliśmy (od lewej): Teresę, Grzegorza, Jadwigę, Agatę i Dorotę. Koza zawsze wprawia ich w świetny nastrój
  • Na wspomnienia o powojennej kozie namówiliśmy (od lewej): Teresę, Grzegorza, Jadwigę, Agatę i Dorotę. Koza zawsze wprawia ich w świetny nastrój

Agata (po prawej) to jedna z najmłodszych członkiń cienciskiej kozy. Tu – jako Panna Młoda
  • Agata (po prawej) to jedna z najmłodszych członkiń cienciskiej kozy. Tu – jako Panna Młoda

W 1991 roku dostali nawet dyplom od burmistrza Strzelna. Życzył im „dalszych sukcesów w kultywowaniu tradycji i kultury ziemi kujawskiej”. Dyplom zainspirował ich do założenia kroniki. Obok dyplomu na jej pierwszej stronie czytamy: „Już po raz czterdziesty piąty wyrusza na trasę tradycyjna koza (...) Burmistrz przyjął mile kozę i wręczył jej dyplom wraz z nagrodą pieniężną w wysokości 400 tysięcy...”. Nagrody ufundowały też Gminna Spółdzielnia i Bank Spółdzielczy. Wtedy też zrobiono pamiątkowe zdjęcie, które dziś, oprawione, jest jedną z ich najcenniejszych pamiątek. Ach, zapisano jeszcze, że koza uzbierała wtedy 1 375 770 zł. Wpisu dokonała Ewa Kopińska, żona Grzegorza, która opiekuje się kroniką od strony literackiej.

Tradycja przekazana

Koza chodzi w Ciencisku po dziś dzień. I chodzi w niej najmłodsze pokolenie. Na spotkanie z nami przyszła szesnastoletnia Agata, wnuczka Doroty, która w zeszłorocznej kozie była akurat Panną Młodą. Mówi, że to zaszczyt i niezła zabawa. I że, jak dawniej, nikogo do przebierania się nie trzeba namawiać. W tym roku wyjdą siedemdziesiąty czwarty raz. I znów dziewczyny będą piszczeć ze strachu. A wieś znów poczuje, że jest wspólnotą.

Karolina Kasperek
Zdjęcia: Karolina Kasperek

autor Karolina Kasperek

Karolina Kasperek

redaktorka "dział "Wieś i Rodzina"

Karolina Kasperek w "Tygodniku Poradniku Rolniczym" prowadzi dział "Wieś i Rodzina". Specjalizuje się w tematach społecznych, w tym poradach dla KGW.

przeczytaj inne artykuły tego autora
r e k l a m a
r e k l a m a

Przeczytaj także

Stanisława Maciejewska - nowoczesna babcia przedwojenna

Opowiedziała nam o niej synowa, którą poznaliśmy na gali „100 lat naszego gospodarstwa”. – Proszę kiedyś przyjechać do Witowa, babcia już w drodze do „setki”, opowie dużo o tym, jak to kiedyś na wsi było. A i sporo przeszła – powiedziała o Stanisławie Hanna Maciejewska. „Babcia” okazała się żwawą starszą panią, z pamięcią, której dziś próżno szukać u młodych.

czytaj więcej

Zespół Obrzędowy „Mazurzanie” przywraca zapomniane tradycje

Od przeszło stu lat kultywują mazurskie obyczaje. Ich wsi jednak próżno szukać w Krainie Tysiąca Jezior. Mazury – niewielka, podkarpacka wioska w otulinie Puszczy Sandomierskiej. Tamtejsze koło gospodyń wraz z Zespołem Obrzędowym „Mazurzanie” przywraca zapomniane tradycje.

czytaj więcej

OSP Mchówek liczy już 75 lat, ale w 2019 "zaczynali wszystko od zera"

W 1948 r. we wsi Mchówek w powiecie włocławskim, gmina Izbica Kujawska, została powołana do życia ochotnicza straż pożarna. W skład zarządu tworzonej wówczas jednostki weszli prezes Tadeusz Ruciński, naczelnik Szczepan Nawrocki oraz zastępca naczelnika Józef Zieliński.

czytaj więcej

Najważniejsze tematy

r e k l a m a
Pytania i regulaminy
Kategorie
Produkty Agrarsklep
Przydatne linki
Social Media

Polskie Wydawnictwo Rolnicze Sp. z o.o., ul. Metalowa 5, 60-118 Poznań. Akta rejestrowe przechowywane w Sądzie Rejonowym Poznań - Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu, VIII Wydziale Gospodarczym, KRS 0000101146, NIP 7780164903, REGON 630175513, kapitał zakładowy: 1.000.000 PLN.

Wszystkie prezentowane w ramach niniejszego portalu treści są własnością Polskiego Wydawnictwa Rolniczego Sp. z o.o., są zastrzeżone i chronione prawem autorskim, kopiowanie i dalsze rozpowszechnianie treści jest zabronione. (art. 25 ust. 1 pkt 1b ustawy z 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych)