Z artykułu dowiesz się
- Dlaczego znaczenie żyta zmalało?
- Dlaczego warto stawiać na żyto ?
- W jakich aspektach żyto jest bezkonkurencyjne dla innych zbóż ?
r e k l a m a
Partnerzy portalu
W polskich warunkach do uprawy świetne jest żyto
20.08.2020autor: Marek Kalinowski
Niedawno pisaliśmy o tegorocznych rekomendacjach odmian żyta ozimego do uprawy w województwach (Lista Odmian Zalecanych). To gatunek zboża idealnie dopasowany do polskich gleb w większości z nieuregulowanym odczynem pH. To zboże o najwyższej zimotrwałości. To też gatunek o najsilniejszym systemie korzeniowym, najlepiej radzący sobie z niedoborami wody i suszą.
Między innymi dlatego Polska była niekwestionowanym liderem produkcji żyta na świecie, ale w ostatnich latach kilka razy wyprzedziła nas pod tym względem Rosja. W latach 1961–2012 w Polsce wytwarzano średnio 6 milionów ton żyta rocznie. Najwyższy rekordowy poziom 9 540 277 ton produkcji osiągnęliśmy w 1984 r. Od tego czasu areał i zbiory żyta w Polsce systematycznie malały, by w roku 2011 osiągnąć minimum 2 600 676 ton.
Pszenżyto wypycha żyto
Dlaczego znaczenie żyta zmalało? Część areału żyta zajęło pszenżyto. Zmieniła się też w Polce struktura upraw i bardzo atrakcyjną stała się uprawa kukurydzy. Potencjał plonowania żyta w latach spadku areału nie był może duży, ale przecież polskie odmiany, jak zarejestrowane w 1955 r. Dańkowskie Selekcyjne, przez dwadzieścia lat nie miało równych na świecie, a udoskonalona kolejna odmiana Dańkowskie Złote (zarejestrowana w 1968 r.) wniosła kolejny postęp.
r e k l a m a
Obecne odmiany Dańkowskie mają wysoki potencjał plonowania. Od poziomu plonowania odmian populacyjnych podskoczyły o ok. 10% pierwsze odmiany mieszańcowe: Marder (zarejestrowana w 1995r.), Nawid (1998 r.), Ursus (2000 r.), Fernando (2001r.). Obecnie oferowane na rynku odmiany mieszańcowe plonują o 30% wyżej od średniej odmian populacyjnych i mają znacznie poprawioną odporność na choroby. Przedstawiam te informacje, aby podkreślić, że żyto nadal jest najlepiej dopasowane do polskich gleb, jest najbardziej zimotrwałe, najlepiej plonuje w warunkach suszy i po prostu plonuje bardzo wysoko. W przypadku uprawy na cele paszowe jest to roślina doskonała.
Żyto bezkonkurencyjne na posuchy
Patrząc na wyniki plonowania zbóż ozimych w publikacji COBORU „Wyniki Porejestrowych Doświadczeń Odmianowych”, w ostatnich suchych sezonach plantatorom żyta inni mogą zazdrościć. W publikacji COBORU po sezonie 2018 są bardzo ciekawe informacje o plonowaniu gatunków zbóż ozimych, z których warto wyciągnąć wnioski. Trzeba tylko odpowiednio przesiać te dane, aby dojść do pewnej prawdy. A jest nią to, że na słabszych stanowiskach (w Polsce w większości), na glebach o nieuregulowanym pH (w większości) i w warunkach suszy (po 2018 r. w 2019 r. sytuacja powtórzyła się) ze zbóż najwyżej plonuje w Polsce żyto hybrydowe.
Takie proste zestawienie plonowania zbóż ozimych w 2018 r. w zróżnicowanych warunkach uwilgotnienia gleby tj. w warunkach suszy i bez suszy na poziomie a1 i a 2 pokazujemy w tabeli. Na samym dole tabeli pokazujemy też plony od – do, tj. od najniżej plonującej odmiany do najwyżej plonującej odmiany żyta hybrydowego. Ta rozpiętość jest spora, a wynika z badań starszych i nowszych hybryd. Postęp w tym zakresie jest duży i każdego roku do Krajowego rejestru wpisywane są hybrydy z wyższym potencjałem plonowania. Z tych danych widać przewagę żyta hybrydowego nad pozostałymi zbożami ozimymi. Ale to nie wszystko, bo w doświadczeniach żyto co prawda nie jest traktowane po macoszemu, ale uprawiane jest wg mniej nakładowej technologii i na słabszych glebach.
Po pierwsze, żyto w odniesieniu do średniej rolniczej wartości gleb w 1000 skali IUNG trafia w doświadczeniach wycenionych na 65% tej skali (pszenżyto na gleby wycenione na 70%, jęczmień – 73%, a pszenica 74%). Po drugie, dostaje skromniejsze nawożenie w kg czystego składnika na ha: 51 kg P2O5, 82 kg K2O, 93 kg N (pszenżyto odpowiednio 53 kg, 84 kg i 102 kg; jęczmień – 54 kg, 87 kg i 97 kg; pszenica – 55 kg, 86 kg i 118 kg). Tak wygląda nawożenie na poziomie a1. Po trzecie, większość doświadczeń z żytem założonych jest na glebach kompleksu przydatności rolniczej 4 i 5 (pszenżyto w większości na kompleksie 2 i 4; jęczmień w większości na 2, 4 i 1; pszenica w większości
na 2 i 4).
na 2 i 4).
Plon ziarna zbóż ozimych w q/ha w zróżnicowanych warunkach uwilgotnienia gleby | ||||
Gatunek | Susza | Bez suszy | ||
poziom a1 | poziom a2 | poziom a1 | poziom a2 | |
Pszenica ozima | 59,0 | 65,9 | 88,7 | 101,0 |
Jęczmień ozimy | 59,6 | 71,7 | 85,8 | 96,9 |
Pszenżyto ozime | 59,7 | 66,6 | 87,9 | 96,4 |
Żyto odm. populacyjne | 54,4 | 63,0 | 69,4 | 78,2 |
Żyto odm. hybrydowe * | 67,3 | 77,8 | 84,5 | 94,7 |
Żyto odm. hybrydowe ** | 63,0–72,7 | 73,6–81,6 | 81,1–90,1 | 91,3–98 ,7 |
- * – średni ważony plon odmian żyta hybrydowego
** – plon od – do (od najniżej plonującej odmiany hybrydowej do najwyżej plonującej odmiany hybrydowej żyta)
Źródło danych: „Wyniki Porejestrowych Doświadczeń Odmianowych” COBORU
Odwieczne zasady dotyczące żyta
Zbudowanie odpowiedniego potencjału plonotwórczego żyta i wszystkich innych roślin w dużej mierze zależy od optymalnego terminu siewu i optymalnego zagęszczenia. Często uczulam rolników na te aspekty, bo generalnie w Polsce zboża siejemy zbyt gęsto. Takie nawyki mszczą się, kiedy rolnik „przesiada” się z odmian populacyjnych na mieszańcowe i patrząc na zalecenia, gdzie norma wysiewu mieszańców jest o połowę niższa, nie dowierza.
I w tym miejscu chciałbym rolnikom przytoczyć ciekawostkę dotyczącą zaleceń agrotechnicznych siewu żyta sprzed blisko stu lat, zaczerpnięte z ulotki „Poznańskiej Spółki Nasiennej” i jakże zbieżnych z obecnymi zaleceniami siewu żyta mieszańcowego (hybrydowego). Zacytuję kilka fragmentów: „Żyto ozime Petkus Lochowa oryginalne jest odmianą wszechstronną (udająca się na każdej glebie i we wszystkich klimatach), najbardziej rozpowszechnioną, gdyż daje najwyższy plon.
Siew winien być płytki (2–3 cm) na dobrze odleżałej ziemi, aby osiągnąć najwyższe plony. Wysiewa się przeciętnie 100–110 kg na ha. Na glebach o dobrej kulturze można obniżyć wysiew do 80 kg na ha, przy późniejszym siewie, przy złych warunkach odżywczych i nieprzyjaznym klimacie wysiewa się 130 kg na ha. Wyższy wysiew powoduje prawie zawsze wykształcenie się mniejszych kłosów, co oczywiście wpływa na obniżenie plonu”.
Czy to nie ciekawe? W tej ulotce wskazany jest też warunek dobrego plonowania żyta – wymiana materiału siewnego na oryginalny, w dzisiejszym rozumieniu na kwalifikowany: „Oryginalne żyto Petkuskie Lochowa gwarantuje przez swoje długoletnie, systematyczne hodowanie najlepszą wydajność, jednakże przy odsiewach tego żyta skutkiem obcego zapylania traci żyto Petkus swoją pierwotną wartość, gdyż dobre jego zalety z czasem zanikają, dlatego żyto oryginalne przewyższa znacznie jego odsiewy”.
Marek Kalinowski
Zdjęcie Główne: Pixabay
Marek Kalinowski
Zdjęcie Główne: Pixabay
Marek Kalinowski
Zastępca redaktora naczelnego „Tygodnika Poradnika Rolniczego” i szef działu „Agroporady”
<p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt; font-size: medium; font-family: Cambria;">Zastępca redaktora naczelnego „Tygodnika Poradnika Rolniczego” i szef działu „Agroporady”.</p>
Masz pytania?
Zadaj pytanie redakcjir e k l a m a
r e k l a m a
Najważniejsze tematy
r e k l a m a